De abdij van Averbode ligt op het snijpunt van 3 provincies: Antwerpen, Limburg en Vlaams-Brabant. Deze provincies worden ook het zwaarst getroffen door het stikstofdossier. Van oudsher is er daar een grote verwevenheid tussen landbouw en natuurgebieden.
Om de problematiek te duiden nodigde abt Marc Fierens de pers uit en 3 getroffen landbouwers uit de regio.
Vooreerst gaf abt Fierens aan dat het belangrijk is om als abdij Norbertijnen en als landbouwer voor 120% te zijn voor een goede natuur en natuurbehoud. “Iedere landbouwer die zijn verantwoordelijkheid neemt, zorgt voor de natuur, want hij is er nauw mee verbonden.”
Dit gebeurt zo ook in Averbode, waar ze al vele maatregelen hebben genomen om de natuur, weides en biodiversiteit in stand te houden. Abt Fierens verwees naar voorstellen van de overheid waar ze in zijn meegegaan voor meer natuurbehoud, gaande van waterkwaliteit tot erosiebeheersing.
Koude mededeling
Eerder deze maand ontving de abt een brief en een telefoon met de koude mededeling dat voor het jaar 2025 het melkveebedrijf dient te stoppen. Dit kwam onthutsend en choquerend over, zeker daar het bedrijf in 2014 een oranje PAS-brief kreeg en uitbreiding kon, mits het nemen van maatregelen. Na overleg met de overheden is toen dan toch besloten om te investeren in een nieuw melkveebedrijf, omdat dit dringend nodig was. Bij deze vernieuwing is er ingezet op 3 principes: minder uitstoot, duurzaamheid en dierenwelzijn. Op basis van een passende beoordeling is de milieuvergunning verkregen en zijn de grote investeringen gedaan. Het bericht dat ze nu moeten stoppen, is dus des te merkwaardiger.
De Vlaamse overheid kijkt naar de situatie in 2015, een toestand die er nu niet meer is. Devraag is dan ook of dit standpunt juridisch kan stand houden.
De abdijboerderij volgde in zijn geschiedenis de evoluties eigen aan de landbouw. Uit economische realiteit werd het aantal vleeskoeien teruggeschroefd en het aantal melkkoeien verhoogd. “We kwamen voor het probleem te staan dat de melkerij onze beperkte hoeveelheid melk niet meer kwam ophalen. Uitbreiding was dus de enige mogelijkheid of er was geen leefbaar bedrijf meer.” Om toch te vergroten zonder de uitstoot te verhogen, werden er talrijke maatregelen genomen.
“Er zijn maatregelen gerealiseerd die in de milieuvergunning staan én zelfs bijkomende maatregelen die niet genoteerd zijn. Daarmee zijn we ervan overtuigd dat wij volledig onterecht deze beoordeling hebben gekregen”, aldus abt Fierens.
Onder meer emissiearme stalvloeren, waterverneveling, mestschuiven, weidegang, grasklaver, ventilatie, zonnepanelen... werden als nieuwste technieken toegepast. Ook werd omgeschakeld naar Fleckvieh-dubbeldoelkoeien, omdat deze meer ruwvoer benutten en minder stikstofrijk krachtvoer nodig hebben.
Dubbel bittere pil
Belangrijk voor de abt is dat iedereen zich bewust wordt van deze problematiek. De abdij heeft gebieden in cultuur genomen, natuurgebied onderhouden. De runderen van de boerderij hebben altijd gegraasd op de nabijgelegen weides én de abdij heeft altijd ingezet op nieuwe technieken in zijn volledige 900-jarige geschiedenis. Dat gaat van wind- en watermolens vroeger tot zonnepanelen en emissiearme stalsystemen nu.
Heel wat groepen van de overheid hebben de nieuwe melkveestal de laatste jaren bezocht als ‘vernieuwend’ project. De laatste 15 jaar heeft de abdij samen met de Vlaamse Landmaatschappij (VLM) zwaar ingezet op natuurontwikkeling rond de abdij, om dit te beschermen en toegankelijk te maken voor een breed publiek. Nu is het diezelfde overheid die het doek laat vallen over de abdijboerderij. Dat maakt vandaag de pil nog veel bitterder om te slikken.
Volgens het PAS-beleid kan de abdijboerderij geen dieren meer houden, omdat ze schadelijk zijn voor de ontwikkeling van de nabijgelegen natuur. Merkwaardig dan is dat er daar natuurgebieden zijn die onderhouden worden door runderen en schapen.
Verhaal van verbondenheid
Het verhaal van het melkveebedrijf van de abdij van Averbode is geen alleenstaand geval. In Vlaanderen zouden in totaal 41 landbouwbedrijven moeten sluiten, omdat hun stikstofuitstoot een te zware impact heeft op de nabije natuur.
Tijdens het persmoment in Averbode had abt Fierens landbouwerskoppel Niels Froyen en Nathalie Buntinx ook uitgenodigd. Zij baten mee het melkveebedrijf van de abdij uit. Ook pluimveehouder Ivan Moonen uit Diest, melkveehouder Mathieu Alerts uit Tessenderlo en rund- en pluimveehouder Bart Baeyens uit Oud-Turnhout waren uitgenodigd door de abt. De rode draad door hun verhaal was de rode PAS-brief, die ze ontvangen hadden na eerdere inspanningen om hun emissies te verlagen.
Abt Fierens wees erop dat het meer is dan een economisch landbouwverhaal dat achter de bedrijven schuil gaat. Het is ook een sociaal verhaal van families die elkaar al generaties lang opvolgen. Voor de abt is het tevens een verhaal van verbondenheid tussen abdij, dieren, natuur, voedselproductie en het kloosterleven.
Hij verwees nog naar andere sociale aspecten. Enkele van hun abdijproducten worden gemaakt met behulp van jongeren die kampen met diverse problemen en die anders moeilijk hun weg of werk vinden in onze maatschappij. Hiernaast wees hij op de educatieve functie van hun boerderij. Jaarlijks zijn er vele groepen bezoekers die in Averbode kennismaken met het moderne boerenleven, waarbij er aandacht is voor mens, maatschappij, dier en natuur.
“Er is nu een levende abdij met ruim 50 paters. Moest de boerderij stoppen, zou dit een dode plek op de abdij worden, zonder er is aangetoond dat de natuur erop vooruitgaat. Bij elke abdij hoort een boerderij.”
Waanzin
Moest de abdijboerderij één km verder van de aangrenzende natuur liggen, zou er amper nog een probleem zijn. Een andere aanwezige landbouwer getuigde dat het voor zijn bedrijf op enkele honderden meter aankomt. Nog een aanwezige landbouwer merkte op dat hij in 2020 subsidies had gekregen, omdat hij emissie- reducerende maatregelen had genomen. Nu is dezelfde overheid daar met financieel steun om het bedrijf stop te zetten.
Niels Froyen wees erop dat de burger betaalt om landbouwbedrijven te stoppen waar de prijs voor melk en vlees vandaag omhooggaat voor diezelfde burger. (Op 1 jaar tijd steeg de melkprijs met 20 euro/100 l). De voedselzekerheid komt vandaag onder druk te staan, des te meer tegen de achtergrond van de Russische oorlog in Oekraïne.
Bemerkt werd dat akkerbouwactiviteiten nog wel kunnen in de regio rond Averbode, maar dat de arme zandgrond daar dan weer niet voor geschikt is. Het is dankzij de dierlijke mest dat die gronden geschikt zijn voor plantaardige productie. Vele natte gebieden zijn er ook niet geschikt om te boeren. Hier zorgen net de runderen voor een hoogwaardige voedselproductie.
De aanwezige landbouwers concludeerden dat de campagneslogan ‘Stop de waanzin’ van landbouworganisatie Boerenbond perfect gekozen was.
Tim Decoster
