Jan Vlastuin: Waarom koppelen ze de prijs van bio-eieren niet aan de retailprijzen?

De familie Vlastuin uit het Nederlandse Dalfsen heeft zowel pluimvee als melkvee. “In 1951 kwam opa vanuit het midden van Nederland helemaal naar deze locatie in het oosten van Nederland”, vertelt Jan Vlastuin. “Opa Vlastuin had een gemengd bedrijf met pluimvee, melkvee en akkerbouw. Door naar het Sallandse Dalfsen te verhuizen, kon hij zijn bedrijf ook ineens verdubbelen qua omvang.” Wel ging het om een pachtboerderij met pachtgronden van een graaf, namelijk de familie Van Rechteren-Limpurg. Zij wonen op het kasteel Rechteren op enkele kilometers afstand van de boerderij.

Momenteel pacht de familie Vlastuin de boerderij met opstallen en gronden nog steeds van dezelfde familie. Omdat het om ‘arme’ zandgronden (net ontgonnen heidevelden) ging, die ontwikkeld moesten worden, werd de familie de eerste 6 jaar vrijgesteld van het betalen van pacht.

‘Ik ken hier alle boeren’

In 1972 namen de vader en oom van Jan Vlastuin het agrarische bedrijf over. Jan: “Mijn vader en oom waren echte voorlopers, aangezien ze in 1976 al 40.000 vleeskuikens hadden. Mijn oom deed de vleeskuikens en het melkvee en mijn vader was de akkerbouw- en machineman.” In 1980 stopten de broers met de akkerbouwtak en zetten een nieuwe ligboxenstal voor 40 stuks melkvee. Dit gebeurde net voor de introductie van het melkquotum.

Vlastuin junior deed in die jaren de lagere technische school (lts) en daarna de Rijks Middelbare Landbouwschool (RMLS). Meteen na het afronden van de RMLS ging hij werken op het landbouwbedrijf van zijn vader en oom. “En ik werd melkmonsternemer. Daardoor ken ik hier zo'n beetje alle boeren uit de buurt wel. Mijn vader had altijd al het plan om met de melkveetak te stoppen en zei op den duur dat ik het melkvee mocht gaan doen. Mijn oom bleef het pluimvee verzorgen.”

Leghennen

In 1992 trouwde Jan met zijn vrouw Klarien en ging op dat moment in maatschap met zijn vader en oom. In 2003 wilde de oom van Jan van vleeskuikens overstappen naar leghennen. “En dat vond ik niet erg, want ik had niets met vleeskuikens”, aldus Jan. “Ik vind leghennen veel leuker en de reden daarvan is wellicht omdat ik in mijn jonge jaren op een grootouderdierenbedrijf voor vleeskuikens gewerkt heb waar de dieren ook langer op het bedrijf blijven." Samen met zijn vader en oom besloot hij om in de herfst van 2003 met scharrelleghennen te beginnen. Dus werd er een beun in de 3 stallen gezet waar voorheen de vleeskuikens zaten.

Splinternieuwe volièrestal

In de 3 omgebouwde stallen kwamen 18.000 Isa Brown-scharrelhennen. De jonge hennen kwamen van broederij Het Anker uit Ochten. Die eerste jaren gingen de tafeleieren naar eierhandel Van Zetten. Na 3 rondes switchte de Nederlandse leghennenhouder om naar Lohmann Brown Lite-hennen van broederij Ter Heerdt. In 2020 switchte hij weer om, deze keer naar hennenleverancier Agromix.

De eerste scharrelhennen werden op 1 april 2004 opgezet. Jan: “Een paar jaar later zei Roel van Zetten van de eierhandel tegen mij: ‘kun je aan de stal met 8.000 scharrelhennen geen Wintergarten bouwen? Klanten vragen om uitloopeieren.’ Maar ik dacht toen: melkvee, dat is het, daar ga ik stappen mee maken. Ik ga niet investeren in een Wintergarten aan een oude stal met 8.000 hennen.”

Dus stelde hij in 2010 plannen op voor uitbreiding met het melkvee en toog naar gemeente Dalfsen. Die vond echter dat hij met deze plannen veel te veel ammoniak ging produceren. Jan: “Op de terugweg vanaf het gemeentehuis dacht ik direct, ik ga een volièrestal bouwen. Dan saldeer ik intern (reduceer de ammoniakuitstoot en kan aan de andere kant uitbreiden met de leghennen) en kom ik uit op maximaal 25 g ammoniak per leghen.” Ondertussen gingen in 2006 Jans vader, die 65 jaar werd, en zijn oom uit de maatschap.

In 2011 werd de stal met 8.000 scharrelhennen gesloopt. De familie Vlastuin bouwde een compleet nieuwe volièrestal voor 21.000 Freiland-hennen. De 2 stallen met 10.000 scharrelhennen bleven gewoon staan, waardoor ze nu op 31.000 leghennen zitten. Jan lachend: “Onze eierafnemer Roel van Zetten was blij en wij ook.” Het melkvee hielden ze gewoon aan. Ze breidden deze tak in die jaren ook langzaamaan uit.

Op zoek naar zekerheid

In 2013 waren de eierprijzen en het rendement dramatisch, met een eierprijs van 4,8 cent/ei en een voerprijs van 33 euro per 100 kg. Jan: “Wij hebben in dat jaar een ton verloren aan geld, waardoor wij dus een beetje ‘aan de ketting’ kwamen te liggen van de bank.” Ondertussen had hun bank een deel van de kmo-klanten afgestoten aan de Deutsche Bank. Dat leek goed te gaan, maar na één jaar kwam er een brief van de Deutsche Bank dat ze hun Nederlandse kmo-klanten weer af wilden stoten. Jan: “Wij zaten een jaar in onzekerheid en in 2013 kwamen we weer terug bij onze eigen bank.” Het is voor de familie Vlastuin lastig om het bedrijf te financieren, omdat het nog steeds om een pachtbedrijf gaat. Van de 45 ha gronden is 9 ha eigendom. Tevens zijn de stallen eigendom. Een particuliere investeerder schoot in 2013 de familie te hulp, waardoor ze toen minder afhankelijk werden van de bank. Klarien: “Verkoop hebben wij nooit overwogen. Wij hebben jarenlang gewerkt voor onze droom en laten die droom niet schieten door wat tegenslag.”

Omdat ze nog meer zekerheid wilden gingen ze ook op zoek naar een andere eierafnemer. Ze kwamen in 2014 terecht bij Eierencentrale West Nederland (EWN). Ze kregen daar een goed contract en goede prijzen voor hun eieren. Na 2 rondes konden ze al een deel van hun lening aan de particulier afbetalen.

Biologische hennen

In 2015 zat de Freilandstal met 21.000 hennen wel vol, maar de 2 stallen voor 10.000 scharrelhennen stonden leeg, omdat ze daar geen goed contract voor konden krijgen. Jan: “En toen werd het idee geboren om met biologische hennen te beginnen. Dus hebben wij ons toen onmiddellijk aangemeld bij Skal, de onafhankelijke stichting die erop toeziet dat biologische producten in Nederland voldoen aan de wettelijk gestelde eisen. We lieten door onze voerspecialist uitrekenen of dit financieel gunstig was en dat bleek zo te zijn.”

Dus werd een van de oude stallen met 3.000 leghennen gesloopt en de andere met 7.000 hennenplaatsen gerenoveerd. Dit betekende dat er een Wintergarten aankwam, dat er legnesten geïnstalleerd werden en dat de stal verder aangepast werd aan de eisen voor biologische stallen. Er kwamen 6.000 biologische hennen in. Daarna werd ook de Freilandstal omgebouwd naar biologisch en daar kwamen 12.000 biologische hennen in, zodat ze in totaal op 18.000 biologische Lohmann Brown-Lite-hennen kwamen.

In augustus 2016 werden de eerste biologische hennen opgezet. Het aantal eieren per opgezette hen (poh) ligt op zo’n 375 eieren. De uitval bedraagt zo’n 10%, mede door roofvogels, die dagelijks wel een paar hennetjes meenemen. De hennen worden aangehouden tot zo’n 95 weken.

Familie mag bos pachten

Ze kregen van eiergroothandel Kwetters een contract voor 2 rondes met goede prijzen, waardoor ze nog meer konden aflossen.

Jan: “En we hadden nog meer geluk. Eigenlijk hadden wij te weinig hectares voor de hennen, omdat het melkvee zo’n 8 ha nodig heeft en de biologische hennen zo’n 7,2 ha , terwijl onze huiskavel slechts 8 ha omvat. De overige hectares liggen op zo’n 1 tot 2 km afstand. Maar onze verpachters, de familie op het kasteel, wilden wel 4 ha bos aan ons verhuren, zodat wij genoeg hectares voor het melkvee over zouden houden.” Die 4 ha bos ligt ook nog eens perfect aansluitend op de uitloop van een van de biologische hennenstallen.

Switch naar scharreleieren

Na 2 rondes aan eiergroothandel Kwetters te hebben geleverd en de contractleeftijd afgelopen was, stapten ze over naar de Coöperatieve Vereniging Biomeerwaarde Ei. Jan: “Wij kenden directeur Wim Thomassen van deze coöperatie al wat langer en zijn daarom in de winter van 2022 overgestapt. We konden wat meer voor onze eieren krijgen en dat is ook altijd leuk natuurlijk.”

In de maanden daarna zakte de prijs voor biologische eieren echter enorm, als gevolg van een overschot ervan. De prijs voor biologische eieren lag op een gegeven moment zelfs op eenzelfde niveau als dat van de scharreleieren, en dat terwijl de kostprijs voor het produceren van biologische eieren echter even hoog bleef. Jan: “Dus zei Biomeerwaarde in november 2022 tegen ons: wil je niet overschakelen naar scharreleieren en leveren op basis van de Nederlandse NOP (Nederlandse Organisatie van Pluimveehouders)-prijs, eventueel tijdelijk? Die hebben een vele malen lagere kostprijs en dan kun je weer winst draaien.”

De familie Vlastuin besloot dit ineens uit te voeren en stapte nog tijdens de bioronde in december 2022 over naar scharrelhennen. Er werd dus gangbaar voer besteld en ze meldden zich af bij Skal. De voerprijs voor biologische hennen lag op dat moment op zo’n 0,70 euro/kg en voor scharrelhennen op zo’n 0,38 euro/kg.

Koppeling met retailprijzen?

De switch van biologische naar scharrelhennen had direct resultaat. In plaats van flink verlies te draaien, draaien ze nu met de scharreleieren weer goed winst. Volgens de familie Vlastuin blijft het wel raar dat je sommige perioden op biologische eieren gewoon verlies draait, terwijl ze wel peperduur in de supermarktschappen liggen.

Jan: “Biologische eieren zijn in de supermarkt altijd duur, daar zie ik geen tijdelijke prijsdalingen. Daar worden ze alleen maar duurder en dat ontmoedigt klanten ook nog eens om ze te kopen. Ik vraag mij wel eens af, waarom doet de Europese Unie daar niets aan? Kan er geen koppeling komen met de retailprijzen, zodat wij altijd genoeg krijgen als producent van biologische eieren? Het frustreert ons als pluimveehouders, en ik denk alle collega-biobedrijven in Europa ook, dat de prijzen in de supermarkten alleen maar stijgen en dat wij daar eigenlijk niet van profiteren.”

Zonen in maatschap

Op een tactisch moment zal de familie Vlastuin wel weer teruggaan naar biologisch. Jan: “Ik schat dat, gezien de prijsontwikkelingen, wij vanaf november dit jaar weer biologische eieren gaan produceren. Mochten de prijzen laag blijven, dan blijven we gewoon scharreleieren produceren.”

De familie Vlastuin doet ook aan huisverkoop. Zo’n 1% van de eieren wordt aan de weg verkocht. Investeren in meer eierautomaten voor aan de weg zien Jan en Klarien niet zitten. Jan: “Onze kinderen zijn meer gecharmeerd door de veehouderijtak, dus kijken we eerst even welke kant het op gaat. Vandaar ook dat ik het melkvee zeker aanhoud.” De zonen van de familie doen steeds meer op het bedrijf en zitten sinds vorig jaar zelfs in de maatschap.

Brussel moet biologisch niet verplichten

Wat het Europese beleid betreft, verbazen Jan en zijn vrouw zich soms enorm. Jan: “Hoe dom is het nou zoals Timmermans (ex-eurocommissaris) wilde. Gelukkig heeft het Europees parlement die wetgeving om biologisch te verplichten voor een bepaalde datum weer teruggetrokken. Als je iets níét moet doen, is het dat wel! Dan verstoor je immers nog meer de marktwerking en dan krijgen wij nóg lagere prijzen dan biologische leghennenhouders in Europa.”

Klarien: “En dan te bedenken dat consumenten dan denken dat de politiek goed bezig is omdat ze biologisch verplichtten. Het is precies andersom: het heeft een averechts effect! Wat ik ook merk, is dat veel onwetende consumenten denken dat wij veel verdienen. Wij praten natuurlijk met de consumenten die onze eieren hier bij de boerderij komen kopen. Maar wij verdienen dus echt niet meer en draaien soms zelfs verlies in vergelijking met een gangbare leghennenhouderij.”

Verder zijn ze niet gelukkig met de oneerlijke concurrentie door import van eieren van landen buiten de EU. “De EU wil eerlijk voedsel, maar waarom importeren ze dan massaal voedsel en eieren uit andere landen die totaal niet voldoen aan onze Europese standaarden? Ook daar moet een einde aan komen.” Wat de Nederlandse politiek betreft, is de familie Vlastuin ook heel duidelijk. Ze hopen dat de BoerBurgerBeweging (BBB) in november dit jaar, als er in Nederland Tweede Kamerverkiezingen zijn, een positieve invloed uitoefent op de boeren.

Dick van Doorn