Varkenshouder bekijkt mogelijkheden van waterstof op de boerderij
Hof te Kattem in Borchtlombeek (Roosdaal) wil nieuwe stappen zetten in duurzame energie. Het bedrijf met biologische varkens en akkerbouw laat zonnepanelen plaatsen en mogelijk wordt het teveel aan energie daarvan opgeslagen als waterstof.
Pieter Van Wilderode is de vijfde generatie op Hof te Kattem, waarvan de oorsprong teruggaat tot de middeleeuwen. Samen met zijn vader Erik kan Pieter tot 1.500 biologische varkens afmesten. Daarnaast heeft het bedrijf ook nog een akkerbouwtak van ongeveer 400 ha, waarbij de focus ligt op aardappelen.
Pieter is ook bedrijfsleider van een naburig biologisch akkerbouwbedrijf. Daar worden granen geteeld voor geuzebrouwerij 3 Fonteinen en ook voor het voeder van de biologische varkens op zijn eigen bedrijf.
De boerderij heeft sinds 2019 geen eigen zeugen meer en mest enkel aangekochte biggen af op gemiddeld 4 maanden. Werken met eigen zeugen vergde veel arbeid en op het bedrijf waren andere investeringen nodig.
Muziek zorgt voor rust
De omslag naar biovarkens gebeurde in 2021. De Duroc-varkens eten niet enkel biologisch geteelde granen, ze kunnen ook buiten lopen en kunnen zich uitleven in het stro. Tijdens de dag krijgen ze muziek te horen. Dat zorgt voor rust.
De biggen, die geboren worden op het bedrijf BioVar in Ruiselede, komen op een gewicht van 30 kg naar het Hof te Kattem en blijven er tot ze slachtrijp zijn. “De buitenloop van de dieren, het tragere groeiproces en de voeders met lokale granen zorgen ervoor dat de varkens meer intermusculair vet ontwikkelen. Gecombineerd met de typische eigenschappen van het Duroc-ras zorgt dit voor zacht, smakelijk en vochthoudend vlees”, zegt Pieter.
De omslag naar biologische varkens was een heel beredeneerde zet van Pieter. “Na een gesprek met BioVar, dat net een samenwerking was gestart met Colruyt, besloten we de stallen te verbouwen om op biologische wijze varkens te kunnen houden. De mest kunnen we gebruiken op de akkers van het biologische akkerbouwbedrijf”, legt Pieter uit. Het voordeel van deze manier van werken was dat er een verzekerde afzet was, omdat er volledig vraaggestuurd kan worden geproduceerd. “Dat haalde ons over de streep om de stap naar biovarkens te zetten”, aldus Pieter.
Cathem Varken
Goed een jaar geleden zette het Hof te Kattem samen met lokale slagersboutique Meat haar eigen label voor varkensvlees in de markt onder de naam ‘Cathem Varken’. Hiervoor gaat een deel van de biovarkens (7 of 8 per week) na het slachten naar de lokale beenhouwerij om versneden, bewerkt en verkocht te worden. Ook enkele restaurants en lokale supermarkten bieden al Cathem Varken aan.
Beperkte markt
Op het Hof te Kattem worden alle biggen aangekocht. De Belgische markt voor biologische biggen is beperkt. Het aantal varkenshouders dat in Vlaanderen biologische biggen afneemt, is op 2 handen te tellen. Op 1 of 2 na leveren al deze biologische varkenshouders op contract aan de retail (Colruyt en Delhaize). In Wallonië is het aantal biologische varkenshouders groter, met zowat 30 boerderijen, maar daar zijn de biologische varkenshouderijen gemiddeld kleiner en meer gericht op de lokale markt.
Genoeg uitdagingen
Het grootste deel van de varkens gaat rechtstreeks naar de retail. Dat heeft voor de boer het voordeel van een afname- en een prijsgarantie. Dat betekent niet dat er op Hof te Kattem geen zorgen meer zijn. Het wegvallen van de kleine slachthuizen en de steeds langere transportafstanden van de varkens zijn enkele van de bekommernissen, maar er zijn er nog meer. “Om winstgevend te zijn, moet elk deel van het varkens verkocht worden. Bij onze Cathem- varkens kan dat al eens een uitdaging zijn. In het verse vlees is de consument vooral geïnteresseerd in de beste en mooiste stukken. Daarnaast is er nog de inflatie, die voor een lichte terugval in de verkoop van bioproducten zorgt”, vertelt Pieter.
Ook inzake marketing vergt het vermarkten van de Cathem-varkens heel wat aangehouden inspanningen. Daarnaast kampt de varkenshouder met dezelfde onzekerheden als elke andere landbouwer: de impact van het stikstofdecreet, de natuurherstelwet, het ontbreken van technieken om emissies te reduceren…
De aardappelen – bijna uitsluitend Fontane en een beetje Innovator – worden voor een deel op contract en voor een deel op de vrije markt verkocht. Alle aardappelen worden opgeslagen in recente grote loodsen en worden dan tijdens de winterperiode afgeleverd. De loodsen zijn deels geventileerd en onderkelderd.
Elektriciteit tegen een vaste prijs
Op Hof te Kattem volgen er binnenkort nog een aantal energiezuinige investeringen. Energiebedrijf Kioz plaatst op de daken van de stallen en loodsen zonnepanelen. De boer zal de elektriciteit daarvan afnemen tegen een vaste prijs, die geldt voor een lange periode.
De zonnepanelen zullen evenwel meer elektriciteit produceren dan nodig is voor de boerderij. Die overtollige energie zal in de eerste plaats opgeslagen worden in een boerderijbatterij, om de dagelijkse tekorten op te vangen (de elektriciteitsvraag als er geen zon is). Als er daarna nog energie over is, kan die elektriciteit worden verkocht of zal die worden omgezet in waterstof. Voor een kleine productie-eenheid en opslag van waterstof valt volgens Ronny Shelfhout van Kioz relatief makkelijk een vergunning te bekomen.
Waterstof is nieuw in de landbouw
Toepassingen met waterstof op de boerderij zijn eerder uitzonderlijk, maar ook geen verre toekomstmuziek meer. Er zijn al tractoren die deels op waterstof en deels op diesel rijden. Nederland staat daarin al een stuk verder dan Vlaanderen. Campina testte in Nederland ook al een vrachtwagen op waterstof om melk op te halen en in Flobecq loopt een Waals testproject om via elektrokatalyse waterstof te halen uit varkensurine.
De opgeslagen waterstof zou boer Pieter dus in principe kunnen bijmengen in de dieselmotor van zijn tractor, als hij een nieuwe tractor koopt die daarvoor uitgerust is. Of hij kan een personenwagen op waterstof kopen of waterstof inzetten voor het verwarmen of koelen van de woning of andere gebouwen. Waarschijnlijker is dat Kioz de waterstof zelf verkoopt. Volgens het energiebedrijf ontwikkelt de markt van waterstof zich snel en groeit de vraag naar groene waterstof elke dag. Volgens Ronny Schelfhout zullen vanaf volgend jaar de eerste Vlaamse waterstofinstallaties operationeel zijn op Vlaamse boerderijen.
Dag van de Landbouw
Het Hof te Kattem neemt op zondag 15 september deel aan de Dag van de Landbouw. Bezoekers kunnen die dag iets bijleren over de aardappelteelt en -bewaring en over de biologische varkens. Daarnaast zal ook het uitgebreide machinepark te bezichtigen zijn. Ook de machines van het biologisch akkerbouwbedrijf zullen ook die dag bewonderd kunnen worden. Er is doorlopend ook een barbecue met vlees van het Cathem Varken, net als lekkere bieren van de lokale brouwerij SAKO en tal van andere randactiviteiten.
