Combinatie van gangbare varkens met het Zonvarken-concept
In het uiterste oosten van Nederland, op slechts 15 km van de Duitse grens, liggen de varkenshouderijlocaties van de familie Wikkerink. Deze familie heeft een gangbare varkenshouderij met 500 zeugen en 3.000 vleesvarkens en een conceptstal ‘Zonvarken’, die 25 zeugen en 350 vleesvarkens telt. Op de 70 ha akkerbouwgrond worden akkerbouwgewassen geteeld, die deels als voer voor de eigen varkens gebruikt worden.
Roel en Demi Wikkerink runnen de commanditaire vennootschap (CV) samen met de ouders van Roel, André en Helga, en met Roels broer Tom. Roel: “En oma zit er ook nog bij in als ‘stille vennoot’.” 31 jaar geleden kochten André en Helga op deze locatie in het buitengebied van Sinderen een boerderij met 100 zeugen. André was jarenlang varkenshouderij-inseminator, maar wilde voor zichzelf beginnen. Gaandeweg de jaren werd er steeds meer uitgebreid. Roel: “Mijn ouders, Tom en ik en 2 parttime medewerkers doen al het werk. Mijn vrouw heeft Long-Covid. Zij zorgt voor ons zoontje, meer energie heeft ze niet.” De CV heeft ook nog een loonwerktak. Daar houdt Tom zich vooral mee bezig. De loonwerktak richt zich op bemestings- en maaiwerkzaamheden.
Vier locaties
Sinds 2013 heeft de familie Wikkerink, wat de gangbare varkenshouderijtak betreft, 500 zeugen en 3.000 vleesvarkens. Die vallen onder het Nederlandse Beter Leven 1 ster-keurmerk. Roel: “Deze dieren gaan via slachterij Vion naar de Albert Heijn- supermarktfilialen.” In totaal heeft het varkensbedrijf 4 locaties. Op 2 locaties zitten per locatie 1.500 vleesvarkens. Op één locatie, de thuislocatie in Sinderen, zitten de 500 zeugen. En op een andere locatie zitten de 25 Zonvarken-zeugen en 350 Zonvarken-vleesvarkens. Roel: “Wij zijn met het gangbare deel nog niet helemaal gesloten, we moeten een derde van deze biggen verkopen. We streven ernaar om op termijn wel helemaal gesloten te worden en al onze biggen zelf groot te brengen.”
Bijzonder is dat de familie Wikkerink door een buurman, varkenshouder Rob Nieuwenhuis, met het Zonvarken-concept gestart is in 2024. Roel: “In 2022 zijn wij eens naar een Zonvarken-concept van Rob gaan kijken. Het sprak ons zo aan dat wij besloten om ermee te starten. De dieren konden mooi naar buiten in ruime buitenverblijven en binnen lagen ze op stro: een zeer diervriendelijk concept.” Het Zonvarken-concept heeft dan ook het Beter Leven 3 sterren-keurmerk, het hoogste niveau dat je binnen het Nederlandse Beter Leven-concept kunt behalen. Een prettige bijkomstigheid voor de familie Wikkerink was dat buurman Rob de vergunningaanvraag wel voor hen wilde regelen.
Twee zeugen in één vrijloopkraamhok
Toevallig had de familie Wikkerink in 2018 als CV een melkveebedrijf in Sinderen gekocht op 1 km afstand van hun thuislocatie. Aanvankelijk zou hier gemolken worden, maar door de toenmalige Nederlandse fosfaatwetgeving besloot de familie om daar maar niet aan te beginnen. De locatie was echter ook bij uitstek geschikt als eventuele locatie voor een Zonvarken-bedrijf. Het duurde 3,5 jaar voor de vergunning binnen was, maar in oktober 2024 konden de eerste Zonvarken-varkens opgezet worden.
De zeugen binnen dit concept krijgen allemaal tegelijk biggen, dus 2 keer per jaar.
De zeugen liggen in het Zonvarken-concept per 2 zeugen (met biggen) in één hok. De biggen van deze 2 zeugen groeien dus gezamenlijk op. In totaal zijn er 15 hokken, waarvan 13 hokken worden gebruikt als vrijloopkraamhok en 2 hokken voor de zeugen die geïnsemineerd moeten worden (of die drachtig zijn). De dieren hebben, naast het binnenverblijf, ook een buitenverblijf van maar liefst 28 m2. De biggen blijven 8 weken bij hun moeder.
Nadien worden de 2 zeugen weggehaald. De biggen blijven gezamenlijk in het vrijloopkraamhok tot ze slachtrijp zijn.
Roel: “Het binnenverblijf van deze vleesvarkens wordt, naarmate ze ouder worden, steeds groter gemaakt. Het vergroot zo maximaal naar een omvang van 48 m2, plus nog eens 28 m2 buitenuitloop. De zeugen gaan na die 8 weken naar de drachtigezeugenstal, waar ze geïnsemineerd worden. De Zonvarken-varkens gaan, zodra ze slachtrijp zijn, naar Van Loon Group in Son. Van daaruit gaat het vlees volgens de varkenshouder naar de Jumbo-supermarkten en de vakantieparkketen Center Parcs.
Deel van gewassen naar eigen dieren
De akkerbouwtak van de familie bestaat uit 70 ha grond, waarop aardappelen, granen en maïs verbouwd wordt. Een groot deel van de granen (tarwe en gerst) en van de maïs (CCM) wordt gevoerd aan de eigen gangbare varkens. De varkenshouders mengen deze grondstoffen zelf bij. Tot 45% van het rantsoen van de gangbare varkens bestaat uit deze eigen grondstoffen. Roel: “Dat wij onze eigen gewassen niet aan de conceptvarkens voeren, is omdat die alleen circulair voer krijgen, dus alleen reststromen uit de humane sector.”
Prima resultaten
Dat het eigen voer bij de gangbare varkens tot prima resultaten leidt, mag duidelijk zijn. Er worden gemiddeld 35 gespeende biggen per zeug geteld. De groei bij de vleesvarkens is 1.000 g per dag. De kruising bestaat uit Deense genetica x Duroc-beer. "Wij mogen bij de gangbare varkens overigens zelf de kruising bepalen van onze afnemer. Wij kiezen daarbij voor veel gespeende biggen per zeug en voor snelgroeiende varkens."
De kruising van de Zonvarken-varkens ligt wel vast en mag niet zelf bepaald worden. Die kruising bestaat eveneens uit Deense genetica, maar dan in combinatie met een PIC 410-beer. In deze PIC 410 zit veel Piétrain. Bij het concept draait het natuurlijk niet zozeer om veel gespeende biggen per zeug en een flinke gemiddelde daggroei, maar toch zit de Nederlandse varkenshouder bij de eerste ronde op 12,92 gespeende biggen per zeug en op een gemiddelde daggroei van 1.000 g. Bij het Zonvarken-concept is het zo dat alle varkenshouders die een stal hebben, ook lid zijn van de coöperatie Zonvarken, evenals de 4 initiatiefnemers. Roel: “Bij winst van de coöperatie wordt er ook uitgekeerd. Nu is dat nog niet zo heel veel door alle aanloopkosten, maar hopelijk wordt dat de komende jaren steeds meer.”
Dagontmestingssysteem
Het Zonvarken-concept werkt met een dagontmestingssysteem. Het mestscheidingssysteem zit buiten, naast hok nummer 1.
De dikke fractie valt op een geperforeerde plaat in kunststof onder de roosters. De platen keren aan het einde van het systeem om en een schraper schraapt vervolgens de mest eraf. Vervolgens valt de mest in een vijzelbak en wordt deze naar de mesthoop gedraaid. De urine stroomt in urinegleufjes en wordt vervolgens weggepompt naar een mestzak.
De dunne-urinefractie van de vleesvarkens wordt door broer Tom gebruikt voor de akkerbouwtak van het bedrijf. De dikke fractie gaat eerst naar een biovergister en wordt vervolgens geëxporteerd naar Frankrijk.
Franse stagelopers
De afgelopen jaren heeft de familie Wikkerink diverse Franse stagelopers gehad van een Franse agrarische school in Bretagne. Roel: “De taal was wel enigszins een barrière, maar ze waren erg leergierig en wilden graag veel leren over de Nederlandse varkenshouderij.” Roel leerde ook weer veel van de Franse studenten. “Ik vond het bijvoorbeeld bijzonder om te horen dat veel Franse varkenshouders niet bij hun stallen wonen. In Nederland komt dat natuurlijk zelden voor.”
Toekomstplannen
Wat de toekomst betreft, wil Roel met het Zonvarken-concept mogelijk nog één keer uitbreiden. “Je mag verdubbelen binnen het concept naar maximaal 50 zeugen en 700 vleesvarkens. Nu is dat heel lastig in Nederland, vanwege de strenge stikstofregels, maar ik hoop dat dit in de toekomst wel mogelijk wordt. Ook omdat wij deze dieren houden zoals de maatschappij dat graag wenst. Wij werken hier dier-, milieu-, boer-, klimaat- en buurtvriendelijk.”
Er loopt op dit bedrijf ook een proef van Wageningen UR, waarbij door middel van leidingen met
Al zou de Nederlandse varkenshouder graag zijn Zonvarken-tak verdubbelen, hij wil ook tijd overhouden voor zijn gezin. “Ik weet niet of ik, als ik er nog een locatie bijkoop, voor mijn gezin nog wel genoeg tijd overhoud. Ik zie de toekomst positief in, al maak ik mij soms wel zorgen over de wetgeving en actiegroepen en partijen die anti onze sector zijn.”
En er is nog een andere optie. Roel: “In het kader van de mogelijk nieuwe Nederlandse wetgeving Dierwaardige Veehouderij moet de Nederlandse varkenssector richting 2050 in stappen steeds meer aan dierenwelzijn doen. Mogelijk kan ik in het kader van deze nieuwe wetgeving nieuw bouwen binnen de gangbare varkenshouderijtak en dan ineens voldoen aan deze nieuwe wetgeving. Zo kan ik misschien ook meteen een gesloten varkensbedrijf worden.”
