Is het overleggen van biggen bij een andere zeug zo simpel als het lijkt?
Overleggen van biggen betekent het verplaatsen van biggen van de ene naar de andere zeug tijdens de lactatie. Is het echter wel zo simpel? Jammer genoeg niet, er moet immers met heel wat zaken rekening gehouden worden als men biggen op een correcte en veilige manier wil overleggen.
De moderne varkenshouderij maakt steeds meer gebruik van hoogproductieve zeugen. Hoe meer biggen een zeug per jaar kan spenen, hoe winstgevender dit is voor het bedrijf. Het aantal tepels per zeug is echter nog altijd beperkt waardoor het aantal levend geboren biggen vaak groter is dan het aantal tepels.
Hoe correct overleggen?
Het overleggen van biggen is één van de manieren om er voor te zorgen dat elke big één tepel ter beschikking heeft. Biggen uit een grote toom worden dan overgelegd naar een zeug met een kleinere toom, met name een zeug met minder biggen dan tepels. Andere redenen waarom biggen overgelegd worden zijn onder andere wanneer de moederzeug een slechte conditie heeft, of wanneer deze heel agressief reageert op haar biggen of in het ergste geval, wanneer ze sterft tijdens de lactatie.
Voor je begint met overleggen van biggen moet je weten hoeveel biggen een zeug juist kan grootbrengen. Om dit te weten, moet het aantal functionele tepels van de zeug bekend zijn. Je kunt op eender welk moment in de cyclus nagaan of een tepel ingestulpt is, of heel klein is, maar ook of het een extra tepel is die niet verbonden is met een melkklier. Wil je ook weten of de tepel voldoende melk geeft om een big groot te brengen, dan kun je best op het moment van werpen de tepel manipuleren en kijken of er vlot melk uitkomt. Eens je weet hoeveel functionele tepels een zeug heeft, kun je bepalen hoeveel biggen deze zeug extra kan voeden of hoeveel biggen ze juist moet afstaan.
Vervolgens is het tijdstip waarop de biggen overgelegd worden van cruciaal belang. Idealiter gebeurt het overleggen tussen de 12 en 24 uur na de geboorte. Vroeger dan 12 uur na de geboorte overleggen, is niet aangewezen omdat de big eerst de tijd moet krijgen om biest op te nemen. Biggen worden namelijk geboren zonder immuniteit en door het drinken van biest nemen ze immuniteit over van de moeder. Bovendien bevat de biest ook voedingsstoffen en energie die de big nodig heeft om zichzelf op temperatuur te houden en te overleven.
Later dan 24 uur na de geboorte overleggen, is omwille van verschillenden redenen ook niet aangewezen. Ten eerste herkent de zeug haar eigen biggen aan hun geur. Daarom kunnen sommige zeugen agressief gedrag vertonen naar de overgelegde biggen. Onderzoek heeft echter aangetoond dat deze agressieve reactie minimaal is binnen de eerste dag na het werpen. Ten tweede starten de biggen onmiddellijk na de geboorte met het instellen van de tepelrangorde. Na 3 tot 6 dagen ligt deze rangorde vast en wisselen biggen nog zelden van tepel, overleggen gebeurt dus best wanneer deze rangorde nog niet vast ligt.
Welke biggen overleggen?
Als laatste rest nog de vraag: welke biggen worden het best overgelegd? In grote tomen is er meestal een duidelijk verschil tussen de grootste en de kleinste big, waarbij de kleine biggen veelal het onderspit delven tegen de grote.
Ofwel kies je er voor om de zwakste biggen over te leggen, op voorwaarde dat ze naar een zeug gaan die ook voornamelijk kleine biggen heeft. Ofwel leg je de sterkste biggen over zodat de kleinere ongestoord bij de moeder kunnen blijven.
Vrouwelijke biggen hebben een grotere kans op overleven en groeien sneller in de kraamstal dan mannelijke biggen. Bij voorkeur leg je dan ook vrouwelijke biggen over naar een andere zeug. Het tijdstip van overleggen en de grootte van de big zijn echter de eerste zaken waarop gelet moet worden.
Volg een protocol
Het spreekt voor zich dat het overleggen van biggen ook een administratief werk is. Het opstellen van een protocol maakt het eenvoudiger om dit alles in goede banen te leiden. Achteraf moet immers altijd goed gedocumenteerd zijn welke biggen overgelegd zijn naar welke zeug en welke zeug hun biologische moeder was.
Positieve en negatieve gevolgen van overleggen?
Wanneer elke big minstens één tepel ter beschikking heeft, wil dit zeggen dat alle biggen gelijktijdig kunnen drinken tijdens de melkbeurt. Dit heeft positieve gevolgen voor de dagelijkse groei en de gezondheidsstatus van de biggen. Indien er correct wordt overgelegd of er worden alternatieve technieken toegepast zoals alternerend zuigen of het gebruik van een pleegzeug, dan is het speengewicht van biggen met een laag geboortegewicht hoger dan wanneer er niet ingegrepen wordt.
Er zijn echter ook nadelen aan overleggen waar rekening mee gehouden moet worden. Elke zeug, en bijgevolg ook elke big, heeft zijn eigen microbiota, zowel in de darm als in het ademhalingsstelsel. Wanneer biggen overgelegd worden, betekent dit dat verschillende microbiota met elkaar gemengd raken en op die manier verstoord kunnen worden. Wanneer de microbiota verstoord raakt, kan dit leiden tot ziekte. Het meest voorkomende gevolg hiervan is diarree. Bovendien zijn zeugen ook vaak drager van verschillende ziekteverwekkers, denk maar aan streptokokken of Mycoplasma hyopneumoniae. Zeugen kunnen deze kiemen al overdragen naar hun heel jonge biggen. Door biggen die besmet zijn over te leggen, spreiden deze kiemen vlot in de kraamstal en later ook in de batterij. Om deze spreiding en verstoring van de microbiota tot een minimum te beperken, is het aangeraden niet meer dan 2 tomen te mengen per zeug.
Als het overleggen niet op het correcte tijdstip gebeurt, kan dit ook negatieve gevolgen hebben voor de immuniteit van de dieren. Het is namelijk heel belangrijk dat biggen antistoffen en afweercellen krijgen van de zeug en dit gebeurt via een goede biestopname. Men raadt aan de biggen eerst biest te laten opnemen bij de eigen moeder vooraleer ze over te leggen. Echter, recent onderzoek aan onze vakgroep heeft aangetoond dat het geen negatieve gevolgen heeft voor de big als deze biest opneemt van de nieuwe zeug. Het is met andere woorden mogelijk biggen over te leggen kort na de geboorte op voorwaarde dat de nieuwe zeug nog biest produceert, en dus nog niet langer dan 24 uur geleden geworpen heeft.
Alternatieven voor overleggen
Vroeger werden biggen vaak overgelegd met als doel het creëren van uniforme tomen. Dit kan echter ook verkregen worden door biggen alternerend te laten zuigen. In dit geval zorgt men ervoor dat de grootste biggen van de toom op bepaalde momenten van de dag geen toegang hebben tot de uier zodat de kleinste biggen meer melk opnemen en de toom geleidelijk aan uniformer wordt.
Naast het standaard overleggen kan men ook gebruik maken van een pleegzeug. Een pleegzeug is een zeug die 2 tot 3 weken eerder geworpen heeft, die nog voldoende melk geeft en in goede conditie verkeert. De biggen van deze zeug worden al dan niet vroeger gespeend zodat andere biggen hun plaats kunnen innemen. De pleegzeug kan bijvoorbeeld de zwaarste biggen overnemen van een zeug die in slechte conditie verkeert of juist de kleinste biggen opvangen zodat deze meer melk tot hun beschikking hebben. Ook bij pleegzeugen geldt dat men best maximaal 2 tomen met elkaar mengt.
Concreet
Ga eerst na hoeveel functionele tepels een zeug heeft, pas dan kan beslist worden of biggen al dan niet overgelegd moeten worden. Houd rekening met het ideale tijdstip voor overleggen, namelijk tussen de 12 en 24 uur na de geboorte en denk goed na over welke biggen er overgelegd zullen worden, de sterkste of de zwakste. Meng maximaal 2 tomen per zeug en vergeet niet dit alles goed te documenteren zodat later nagegaan kan worden welke biggen overgelegd zijn en wie hun biologische moeder was. Een goede voorbereiding en administratie zijn namelijk de sleutel tot succes!
