Begin december pakte de VLM uit met het Mestrapport 2020 en stelde dat er “nog te veel stikstof in het water in landbouwgebied zit door het inzetten van verkeerde praktijken bij de bemesting”. Deze conclusie schoot bij landbouworganisaties – en niet het minst bij de land- en tuinbouwers zelf die in de dagelijkse praktijk met de complexe regelgeving en de strenge handhaving worden geconfronteerd – in het verkeerde keelgat en veroorzaakte heel wat ophef.
Extra maatregelen
Elk jaar wordt het Mestrapport in de commissie Leefmilieu uitgebreid toegelicht door vertegenwoordigers van de Vlaamse Landmaatschappij (VLM), de Vlaamse Milieumaatschappij (VMM) en de Mestbank. Daarop liet bevoegd Vlaams minister Zuhal Demir weten dat er binnenkort bijkomende maatregelen komen om MAP6 te versterken.
“Voor alle duidelijkheid had de uitgevoerde evaluatie geen betrekking op MAP6, maar wel op de verslechterde waterkwaliteit in Vlaanderen. We stellen vandaag vast dat de situatie slechter is dan de uitgangspositie bij de invoering van MAP6.
Je kunt dan 2 dingen doen: niks doen en afwachten alsof er niks aan de hand is, of bijkomende maatregelen nemen. Dat zullen we doen. We zullen daarmee niet wachten tot de invoering van MAP7. Er komen binnenkort nieuwe maatregelen. Die zullen we de komende weken uitrollen.”
Welke maatregelen dat dan precies worden, daar ging Vlaams minister Zuhal Demir niet in detail op in. “Er is al heel wat overleg geweest, ook met landbouworganisaties. Die hebben enkele goede voorstellen gedaan. Alles wordt nu gebundeld en dat is de inzet van verder overleg. Die voorstellen spreken we binnenkort goed door in de verschillende overlegorganen. Ik kan nu niet vooruitlopen op de beslissing. Feit is: met wat nu weten zou het niet nemen van bijkomende maatregelen schuldig verzuim zijn.”
Retroactief karakter
En daarmee lijkt de toon gezet. Het wordt de komende weken dan ook heel spannend. Bij de late en retroactieve invoering van MAP6 in mei 2019 is intussen gebleken dat de timing ontzettend belangrijk is voor wie dagelijks met de voeten in de landbouwpraktijk staat. Dat retroactief karakter zet nu nog – en terecht – veel kwaad bloed.
Volgens de VLM en de VMM maakt het Mestrapport 2020 duidelijk dat de bemestingspraktijken aan de basis liggen van hoge nitraatresidu’s in de bodem in het najaar. Het gemiddelde nitraatresidu is de laatste 3 jaar gestegen tot 85 kg nitraatstikstof per ha in 2019.
Het verbeteren van de bemestingspraktijken volgens het principe van de 4 J’s staat centraal: bemesten met de juiste dosis, de juiste mestsoort, op het juiste tijdstip en met de juiste bemestingstechniek. Tot eind verleden jaar volgde de CVBB (het Coördinatiecentrum Voorlichting en Begeleiding) een en ander stipt op en voorzag onder meer in de begeleiding van landbouwers bij duurzame bemesting.
Nieuw consortium
Vlaanderen draaide echter de subsidiekraan voor de vzw CVBB dicht en schreef een overheidsopdracht uit. Eerstdaags gaat een nieuw consortium (groep van instellingen), onder leiding van het West-Vlaams proef- en praktijkcentrum Inagro, voor dat werk aan de slag en zal meer dan ooit inzetten op de begeleiding bij de praktijk van duurzame bemesting.
Dat ook de droogte een grote rol speelt, daarover is iedereen het stilaan eens.
“Er is inderdaad een effect van droogte op het nitraatresidu en de waterkwaliteit”, zegt Els Lesage van VLM. “We erkennen dat ook landbouwers geen glazen bol hebben en geen weervoorspellers zijn. Het is en blijft ontzettend belangrijk om voorzichtig te zijn en in te spelen op onvoorziene omstandigheden in de loop van het groeiseizoen.”
Dat klinkt eenvoudiger dan wat het vaak in de praktijk is. “Het gaat vaak niet alleen over de dosis, maar ook over de strategie. De druk is vaak heel hoog, er is een hoge mestproductie. Er is vaak een tekort aan plaatsingsruimte op de grond en dan ontstaat de druk op de ketel.
Verschillende overtreders gaan dan op zoek naar creatieve oplossingen. Zo weegt bij veel land- en tuinbouwers de kost van schade aan gewassen of minder teeltopbrengsten zwaarder door dan de kosten voor kunstmest”, stelt Els Lesage van de VLM.
Digitaal kunstmestregister
Over dat kunstmestgebruik is ook het laatste woord nog niet gezegd. Land- en tuinbouwers moeten die – nog eens extra werk dat bovenop al de rest komt – nu digitaal ingeven op het loket van de Mestbank. Daar moeten zowel de aankopen als het gebruik worden geregistreerd.
“Er werd al een webinar georganiseerd en er komt ook nog extra communicatie aan de landbouwers over het verplicht gebruik van dat digitaal kunstmestregister”, stelt Bart De Sutter, diensthoofd van de Mestbank. Volgens de VLM is dat kunstmestgebruik vandaag een grote, blinde vlek.
“Er is een gat van 40 miljoen kg stikstof. We verwachten veel van die digitale registratie om het kunstmestgebruik beter in kaart te kunnen brengen.”
Voorzichtigheid
Iedereen is het erover eens dat de waterkwaliteit beter moet. Steven Coenegrachts (Open VLD) pleit ervoor om zeker de complexe regelgeving te vereenvoudigen. “We moeten ook voorzichtig zijn en niet vlug nieuwe, strengere regels invoeren. Bijsturingen moeten ook heel gericht gebeuren. Belangrijk is het verbeteren van de werkbaarheid van het instrument, wat de toepassing voor de boeren ten goede zal komen.” Ook Tinne Rombouts (CD&V) pleit voor voorzichtigheid. “Er worden op het terrein al gigantische inspanningen gedaan. Ook voor de boeren is het niet gemakkelijk om met dit hele verhaal om te gaan. Nuances moeten worden meegenomen”, aldus Tinne Rombouts, die ook verwijst naar klimaatadaptieve bemestingstechnieken.
Lieven Vancoillie
