Startpagina Melkvee

Bioveiligheid verhogen op het rundveebedrijf

De toepassing van bioveiligheidmaatregelen is in de varkens- en pluimveehouderij goed ingeburgerd. Ook in de rundveehouderij valt hier echter winst mee te boeken. Hieronder geven we een overzicht van de belangrijkste maatregelen die je kan nemen.

Leestijd : 7 min

Bioveiligheid is een moeilijke naam voor alle maatregelen die genomen worden om te voorkomen dat bepaalde ziektes (salmonella, BVD, IBR, mycoplasma, paratuberculose…) het bedrijf binnenkomen en dat ziektes zich verspreiden binnen het bedrijf (zoals bijvoorbeeld kalverdiarree of mycoplasma van de koe naar het kalf). In de varkens- en pluimveesector is dit begrip reeds al lang ingeburgerd en totaal niet meer weg te denken in de dagdagelijkse bedrijfsvoering. Denk hierbij maar aan het douchen voordat de stal wordt betreden en aan de bedrijfskledij die iedereen moet dragen.

In de rundveehouderij valt hier zeker nog heel wat winst te boeken. Het is immers aangetoond dat investeren in bioveiligheid resulteert in minder ziektes, in een verminderd medicijnengebruik, in gezondere dieren en in een hogere productie per dier. In dit artikel worden enkele kleine, goedkope aanpassingen beschreven die gedaan kunnen worden om de bioveiligheid op je bedrijf te verhogen en om dus op die manier de gezondheid van je dieren te verbeteren.

Aankoop

Eerst en vooral moeten we vermijden dat ziektekiemen de kans krijgen om binnen te komen op het bedrijf. De belangrijkste insleeproute voor veel ziektes is het aankopen van dieren. Naast de ziektes die wettelijk onderzocht (BVD/IBR) moeten worden bij de aankoop van een rund, zijn er echter tal van andere ziektes die op deze manier kunnen binnenkomen op het bedrijf en die de nodige schade kunnen aanrichten. Denk maar aan Mortellaro, mycoplasma, paratuberculose, salmonella, neospora …

Als er toch besloten wordt om een rund aan te kopen, plaats het dier dan minstens 3 weken in quarantaine. Op die manier kan er eventueel onderzoek op (sommige van) bovenstaande ziektes gedaan worden, zonder dat het dier de andere runderen kan besmetten.

Bezoekers

Een tweede belangrijk risico voor insleep van ziektes zijn de bezoekers (dierenarts, handelaar, inseminator, andere hulpkrachten…). Zorg ervoor dat er steeds bedrijfskledij en -laarzen ter beschikking staan die iedereen moet aantrekken vooraleer men de stal binnenkomt. Deze kledij wordt het best opgehangen in een makkelijk te bereiken ruimte, die liefst ook voorzien is van een wasbakje met zeep, zodat iedereen de handen kan wassen voor en na het contact met dieren. Sommige veehouders gaan zelfs nog een stukje verder en voorzien aparte laarzen en kledij voor de kalveren. Op die manier zal de kans op het overbrengen van kiemen van de volwassen dieren naar de kalveren kleiner worden.

Voorzie een aparte ruimte met bedrijfseigen kledij en laarzen, alsook een wasbakje met zeep om de handen te wassen voor en na contact met de dieren.
Voorzie een aparte ruimte met bedrijfseigen kledij en laarzen, alsook een wasbakje met zeep om de handen te wassen voor en na contact met de dieren. - Foto: Brecht Scheirlinck

Indien je geen bedrijfslaarzen ter beschikking wil stellen, is een ontsmettingsbak een veel gebruikt alternatief. Deze ontsmettingsbakjes doen natuurlijk niets aan de mest of eventuele ziektekiemen die aan een overall kunnen hangen. Ideaal gezien worden de ontsmettingsbakjes geplaatst aan de ingang van iedere stal, zodat ze steeds gebruikt worden als er iemand die stal betreedt. Belangrijk is wel dat het ontsmettingsmiddel regelmatig vervangen moet worden, zeker wanneer dit zichtbaar vuil is.

Insecten en ongedierte

Een volgende aandachtspunt is het weren van insecten en dieren (andere dan de bedrijfseigen koeien natuurlijk) in de stal. Een consequent anti-insectenbeleid is onontbeerlijk in de zomer. Naast de onrust, jeuk en irritatie die vliegen, muggen en knutten met zich meebrengen, kunnen ze ook diverse ziektes overbrengen op runderen. Voorbeelden hiervan zijn onder andere zomerwrang (mastitis), blauwtong en het Schmallenbergvirus.

Er zijn verschillende ‘insectenwerende’ producten op de markt. De meest gebruikte in België zijn de zogenaamde pour-onproducten, waarbij dit product over de rug van het dier gegoten wordt. Hiernaast kunnen ook oorplaatjes gebruikt worden die aan het I&R-nummer dienen bevestigd te worden. Naast het behandelen van dieren kunnen ook zogenaamde ‘insectenvangers’ opgehangen worden in de stal. Dit kan gebeuren door een klevend lint in de stal te hangen, of via een elektrisch apparaat.

Naast insecten kunnen ratten en muizen ook ziektes overbrengen op de dieren. Ze zijn een belangrijke insleeproute voor salmonella. Je kunt zelf vangmiddelen en/of gif plaatsen, maar een beter alternatief is het inschakelen van een professioneel bedrijf dat ongedierte op je bedrijf kan beperken. Als laatste moeten we ook vermijden dat de hond de stal binnenkomt. De hond ontwikkelt inwendig infectieuze neospora-eitjes na het opeten van besmet materiaal na het kalven (nageboorte, vruchtwater…). Als de hond dan deze besmette eieren via de mest in het voeder van de runderen dropt, kunnen koeien besmet raken en een grotere kans op abortus hebben.

Wagens en materialen

Naast dieren en personen vormen wagens en materialen die in contact komen met mest van een ander bedrijf ook een gevaar voor insleep van ziektes, denk maar aan het gemeenschappelijk gebruik van een mestkar of veewagen met een collega-veehouder of met een handelaar die in de stal rijdt om een rund op te halen. Grondig reinigen en ontsmetten van deze wagens is een must. Het voorzien van een apart hok of stalletje, weg van de andere dieren, waarin dieren geplaatst worden die het bedrijf verlaten, is ook een erg doeltreffende maatregel om ziekte-insleep te voorkomen.

Drinkwater

Besmetting van het drinkwater kan gebeuren aan de bron, in een opslagtank, in de leidingen of aan de afvoerkanalen. Daarom is het aangeraden om 2 keer per jaar de kwaliteit van het drinkwater te controleren door een bacteriologische en chemische analyse op deze verschillende plaatsen. De drinkbakken moeten regelmatig gecontroleerd en gereinigd worden om besmetting met mest, urine en voeder tegen te gaan. Om deze vervuiling deels te voorkomen, kunnen de drinkbakken wat hoger geplaatst worden en ver verwijderd worden van de voederplaatsen. Om besmetting van voeder of drinkwater door ongedierte, vogels, honden en katten te vermijden moet de toegang tot de voederopslagplaatsen en de waterreservoirs zoveel mogelijk verhinderd worden.

Zieke dieren afzonderen

Indien er toch een ziekte-uitbraak is op het bedrijf, moeten we ook maatregelen nemen om versleep van kiemen binnen het bedrijf te vermijden.

Eerst en vooral moet er een ziekenboeg voorzien worden. Dit is een aparte plaats waar zieke dieren afgezonderd kunnen worden van de andere dieren. Naast het feit dat er op deze manier minder kans op ziekte-overdracht is, zal zo een dier meer aandacht krijgen, omdat het beter opvalt voor de verzorger. Het behandelen van deze zieke dieren gebeurt bij voorkeur nadat al het werk bij de andere dieren afgerond is. Er kan eventueel voor de ziekenboeg een ontsmettingsbakje geplaatst worden of er kunnen aparte kledij en laarzen voorzien worden om bij de zieke dieren te gaan.

Afkalfstal

Een goed ingestrooide, hygiënische afkalfstal is ook een perfecte maatregel om ziekteoverdracht naar het kalf en de koe te voorkomen. Na elke geboorte wordt deze stal ideaal gezien gereinigd, ontsmet en opnieuw dik ingestrooid. Ook de gebruikte materialen (geboortetoestel, touwtjes en kruiwagen) verdienen aandacht en worden het best na elk gebruik gereinigd en ontsmet. Let op dat je de afkalfstal niet als ziekenboeg gebruikt.

Looproute

Kalveren zijn voor veel kiemen gevoeliger dan volwassen runderen. Het best worden dus eerst de kalveren verzorgd en gevoederd, om nadien naar de oudere dieren te gaan. Omdat dit in de praktijk niet altijd haalbaar is, kan er ook voor gekozen worden om aparte kledij en laarzen te voorzien in de kalverstal. Ook de handelingen bij kalveren door een ander persoon laten uitvoeren dan degene die de volwassen koeien verzorgt, is een maatregel die regelmatig in de praktijk gezien wordt.

Melkproces

Op melkveebedrijven is een goed melkproces belangrijk om mastitis te voorkomen. Bacteriën die mastitis veroorzaken, kunnen vanuit de omgeving de koe binnenkomen of kunnen van een besmette koe overgedragen worden naar een gezond dier. Om ervoor te zorgen dat een bacterie niet binnendringt vanuit de omgeving, kan er onder andere een dip gebruikt worden na het melken, moet ervoor gezorgd worden dat de koe minstens een uur rechtstaat na het melken, kan er het best een speenafsluiter gebruikt worden na het droogzetten van koeien en moeten we ervoor zorgen dat de melkinstallatie goed werkt (bijvoorbeeld dat het vacuüm correct is). Dit laatste is na te gaan door een dynamische meting te laten uitvoeren door MCC Vlaanderen. Het dragen van handschoenen, het gebruik van 1 droge doek per koe als voorbehandeling en koeien met mastitis en hoogcelgetalkoeien als laatste melken zijn effectieve maatregelen om verspreiding van mastitis van aangetaste naar gezonde dieren te voorkomen.

Kadavers

De doodsoorzaak van een dier kan infectieus zijn. Daarom worden dode dieren het best zo snel mogelijk verwijderd van het bedrijf om te vermijden dat er verspreiding is van ziekte. Tot het moment dat de kadavers worden opgehaald worden ze het best opgeslagen in een aparte opslagruimte met minstens een hard vloeroppervlak. Bij voorkeur bevindt deze opslagruimte zich zo dicht mogelijk bij de openbare weg, om te vermijden dat het voertuig van het destructiebedrijf het erf moet betreden. Bij manipulatie van karkassen worden het best wegwerphandschoenen gebruikt, en/of worden handen en alle materiaal voor manipulatie het best gereinigd en ontsmet na afloop. Bovendien wordt het geadviseerd om de opslagplaats voor kadavers na elk gebruik te reinigen en te ontsmetten om ziekteverspreiding door ongedierte, honden en katten te vermijden.

Eenvoudige en goedkope maatregelen

Zoals je kunt lezen zijn kan je dus eenvoudige en goedkope aanpassingen aan het management en aan de huisvesting doen om de bioveiligheid op je bedrijf te verhogen. Met deze maatregelen zal je niet alle problemen kunnen oplossen, maar het is wel een goede manier om tot een betere diergezondheid te komen. Er zijn natuurlijk nog tal van zaken die gedaan kunnen worden om de insleep en versleep van ziektes op jouw bedrijf te voorkomen. Overleg met bedrijfsadviseurs welke maatregelen je nog kan toepassen.

Brecht Scheirlinck, UGent

Lees ook in Melkvee

Hooibeekhoeve pakt hittestress in de melkveehouderij aan

Melkvee Hooibeekhoeve focust zich binnen het project Life ACLIMA op melkveehouders en put daarbij uit actueel onderzoek en ervaringen in de eigen stallen. Ook al lijkt de zomer nog veraf, het is nu een heel goed moment om al te anticiperen op een warme zomer.
Meer artikelen bekijken