Europa versoepelt regels voor gewassen gekweekt met genomische technieken

Er werden de afgelopen jaren nieuwe genomische technieken ontwikkeld die het genetisch materiaal van gewassen kunnen veranderen zonder een vreemd gen te introduceren. Bij NGT's worden in de natuur aanwezige organismen met elkaar gecombineerd. Bij de “oude” GMO-technieken (Genetically Modified Organism) wordt genetisch materiaal met genetische technologie gewijzigd. Bananen kunnen zo bijvoorbeeld langer groen blijven, maïs en soja zouden zelf insecticide kunnen aanmaken, en aardappelen zouden beter beschermd zijn tegen ziektes, waardoor minder pesticiden gebruikt moeten worden.

Andere regelgeving dan voor ngo’s

De commissie stelt voor om de wetgeving voor ngo’s (2001) niet toe te passen op gewassen die gekweekt zijn met NGT’s. De genetische verandering die daar wordt geproduceerd, zou zich ook voordoen via klassieke technieken zoals zaadselectie of kruiskweek. NGT’s werken enkel sneller en doelgerichter.

Bedrijven die gewassen kweken met NGT’s, zouden enkel hun product nog moeten aanmelden in een centraal register. Voor NGT-gewassen met meer complexe genetische veranderingen zou het bestaande ggo-kader blijven gelden, met strenge toelatingsprocedures en strikte labelingsvereisten.

Vice voorzitter Frans Timmermans: "Door het veilige gebruik van nieuwe genoomtechnieken mogelijk te maken, zullen landbouwers toegang hebben tot meer bestendige gewassen die minder pesticiden nodig hebben.”

Het voorstel moet nu goedgekeurd worden door de lidstaten en het Europees Parlement. Daar kan het misschien als pasmunt dienen voor het verzet van de rechterzijde tegen de natuurherstelwet en de afbouw van het pesticidengebruik. "We hebben nu alle elementen die nodig zijn om de uiteenlopende standpunten misschien dichter bij elkaar te brengen", klonk het ook bij de vicevoorzitter.

Lastig voor bioboeren

De vereniging voor ecologisch tuinieren (VELT) vreest echter dat bioboeren daar de dupe van zullen worden. Dat vertelde Stijn Overloop van VELT aan vrt: "Aan gentechnieken blijven grote risico's verbonden. Daarom is een risicoanalyse nodig voor alle planten ontstaan door gentech. De Europese Commissie wil dat laten varen, maar dat lijkt ons een onvoorzichtige stap. Veel mensen zullen er van eten. Voor de veiligheid en volksgezondheid is dat dus erg belangrijk.

Volgens de voorgestelde maatregelen van de Europese Commissie hoeven ggo's ook geen labels meer te dragen, maar burgers moeten kunnen kiezen om gentechvrij te kunnen eten, net zoals ze ervoor kunnen kiezen om pesticidevrij te eten.

Van de maatregelen kan ook de bioboer de dupe worden. "Door deze deregularisering gaan er massaal ggo’s circuleren", zegt Overloop. "Bioboeren gaan een natuurlijke inkruising krijgen van ggo's. Daardoor krijgen ze hun eigen product niet meer verkocht omdat ze niet meer voldoen aan hun lastenboeken."

Kansen voor zaadproducenten

Volgens Garlich von Essen, secretaris-generaal van Euroseeds, zullen de voorstellen van de Europese Commissie een grote impact hebben op de toekomst van de Europese zaadsector, en bij uitbreiding op de hele agrovoedingsketen van de EU.

Von Essen: "Wij juichen het toe dat conventionele NGT's worden onderscheiden van de achterhaalde en praktisch onwerkbare goedkeuringsvereisten voor transgene GGO's. Dat is nodig om de interne markt goed te laten werken. Alleen zo zullen we de ontwikkeling van verbeterde NGT plantenrassen echt mogelijk kunnen maken."

Hij stelt zich net zoals anderen ook vragen bij de gevolgen voor de biologische landbouw. “NGT-planten mogen niet ingezet worden in de biologische landbouw en is er een specifieke etiketteringseis voor zaadzakken. Dat is onlogisch, want op die manier verbieden we het gebruik voor een groot deel van onze boeren", aldus von Essen. "Dit is ongerechtvaardigde discriminatie. Elke boer moet het recht hebben om te kiezen".

De Commissie kondigde ook aan dat ze van plan is om te onderzoeken welke invloed patenten op planten en de daarmee samenhangende licentie- en transparantiepraktijken kunnen hebben op de innovatie in plantenveredeling. "Deze discussie is uiteraard ook zeer actueel in de zaadsector en we kijken uit naar mogelijkheden om bij te dragen aan de evaluatie daarvan.

Dit is een belangrijk moment voor Europa. Het van essentieel belang dat boeren toegang hebben tot hoogwaardig zaaizaad van verbeterde plantenrassen die het resultaat zijn van wetenschap en innovatie van topklasse".

Aandacht voor kleine spelers gevraagd

Europees Parlementslid Tom Vandenkendelaere is blij met de versoepelde regelgeving, maar vraagt ook aandacht voor de kleinere spelers in het verhaal: "Het potentieel van nieuwe genomische technieken is duidelijk. Planten zullen beter bestand zijn tegen bepaalde plagen, tegen insecten en robuuster zijn in extreme weersomstandigheden die door klimaatverandering aangewakkerd worden. Ik ben overtuigd dat dit een belangrijk instrument kan zijn in een landbouwsysteem waar de trend van minder pesticiden gebruik steeds duidelijker wordt. We moeten het echter zien als een bijkomend instrument in de toolbox waar landbouwers uit kunnen putten, het is geen wondermiddel. Bovendien moeten we erover waken dat het niet alleen een verhaal wordt in het voordeel van grote multinationals. Er moet een voldoende duidelijk en flexibel kader zijn, zeker ook op vlak van patenten, waardoor ook kleinere spelers ermee aan de slag kunnen. Dit moet ervoor zorgen dat er een grote diversiteit aan zaden blijft bestaan en dat boeren ook voldoende keuze blijven hebben.”

De voorstellen die de Commissie heeft gedaan, zijn nog maar het begin van een lange besluitvorming. De regelgeving kan nog steeds worden aangepast. Het Europees Parlement en de Europese Raad moeten er nog over debatteren. Zij moeten een consensus bereiken over de inhoud voor het een Europese wetgeving kan worden.

Sanne Nuyts