Aflamperiode in zicht
Op sommige bedrijven zijn de eerste lammeren al geboren, voor de meeste bedrijven vinden de geboorten evenwel plaats tussen februari en april. In de schapenhouderij is de aflamperiode de oogsttijd. Hoe bereid je die periode optimaal voor?
Het komt erop aan dat de ooien gezond en wel de werpdatum bereiken en dat de lammeren de eerste weken levend doorkomen. Hoe kun je de ooien voorbereiden op de geboorte? Om de ooien in goede doen tot aan het einde van de dracht te laten komen zijn drie aspecten belangrijk. Ten eerste dien je hun conditie op te volgen en hun voeding aan te passen. Ten tweede hoor je te zorgen voor een tijdige vaccinatie. Ten slotte scheer je nog achterhand, uier en buik bij.
Conditie en Voeding
De voederbehoefte van de drachtige ooi hangt af van haar gewicht, van het drachtstadium en van de te verwachten worpgrootte.
Men kan door de ooien te laten scannen vooraf met tamelijke zekerheid het aantal te verwachten lammeren kennen en zo (voor de grotere bedrijven) de ooien in voedergroepen indelen. Ooien die een drie- of vierling verwachten kunnen dan dagelijks wat meer krachtvoeder toegediend krijgen in de laatste zes weken van de dracht, om niet te snel te vermageren.
Wordt er niet gescand, dan kan men vanaf zes à vier weken vóór werpen de conditie van de ooi opvolgen. Dit doet men door met de vingers de rug van de ooi te betasten. Ooien met een ‘ronde’ rug, waar we de uitsteeksels van de ruggenwervels nauwelijks voelen, hoeven geen bijvoedering met krachtvoeder. Ooien die vermageren (hier voelt men bij betasten de beenderige uitsteeksels van de ruggenwervels goed) geeft men in de laatste weken van de dracht per dag 200 à 400 gram krachtvoeder bij. Maar bij het begin van bijvoederen met krachtvoeder altijd geleidelijk aan werken, want plots teveel krachtvoeder toedienen aan een dier dat dit niet gewoon is, kan fataal zijn!
Ooien die in de loop van de dracht royaal gevoederd zijn en (te) vet zijn, kunnen bij te beperkte voeding in de laatste fase van de dracht acetonaemie (drachtigheidsvergiftiging) ontwikkelen. Door snelle vetafbraak ontstaat er een soort zelfvergiftiging. De ooien worden traag, eten minder en men kan het ‘aceton’ ruiken in de adem van deze ooien. In een vroeg stadium kan men door wat krachtiger te voederen proberen dit recht te trekken. Zoniet dient de dierenarts erbij gehaald, die oa. extra energie kan toedienen. In een te ver gevorderd stadium zijn ooi en lammeren meestal verloren. Is de geboorte nakend dan kan de ooi na werpen herstellen.
Vaccineren of niet?
Of de ooien al of niet drie à vier weken vóór het werpen gevaccineerd dienen te worden tegen ‘het bloed’ of ‘enterotoxaemie’ bij de lammeren is en blijft een discussiepunt tussen schapenhouders. Vaccinaties die minder frequent toegepast worden, maar ook tot de mogelijkheden behoren zijn deze tegen zere bekjes (ectima) of tegen pasteurellose.
Enterotoxaemie komt voor bij jonge snelgroeiende lammeren die goed gevoederd worden. Door overvloedige bacteriële ontwikkeling in het spijsverteringsstelsel ontstaat ook hier een soort zelfvergiftiging. De lammeren vertonen zenuwsymptomen en sterven snel. Er bestaat geen contra-medicatie, alleen vaccineren van de moeders beschermt de jonge lammeren via de antistoffen in de biest, gedurende de eerste levensweken. Nadien kunnen de lammeren zelf gevaccineerd worden door uw dierenarts.
Al of niet vaccineren is een afweging van kosten en risico’s. Op basis van eerdere ongunstige ervaringen kiezen we persoonlijk al vele jaren voor vaccineren.
Scheren of wat bijscheren?
Bij bedrijven die bij het opstallen aan ‘winterscheer’ doen, zijn de ooien proper aan de achterhand en zijn de uiers goed bereikbaar.
Winterscheren heeft als bijkomend voordeel dat de ooien minder voederbakbreedte nodig hebben en dat de voederopname toeneemt, zodat er zwaardere lammeren geboren worden. Na scheren in de winter moeten de dieren uiteraard binnen blijven.
Omdat hygiëne bij de geboorte zeer belangrijk is om geen baarmoederinfecties te krijgen na geboortehulp, is het wenselijk bij de niet geschoren ooien de wol en het vuil rondom de vulva vooraf te verwijderen. Tegelijk kan men ook beter het opzwellen van de schaamlippen kort voor het aflammeren opvolgen en zo kan men mits ervaring het geboortetijdstip vrij nauwkeurig inschatten, zeker als men tegelijk de uierontwikkeling meegaand kan volgen.
Omdat op de buik en rond de uier dikwijls nogal wat tot veel wol ontwikkeld is (ras-afhankelijk, maar zeker bij jonge ooien) bestaat de kans dat de pasgeboren lammeren de tepels niet vinden, of dat omwille van vuile wol het lam niet op een hygiënische manier de eerste melk binnenkrijgt. Daarom is het vrijmaken van de buik van de ooi en wegscheren van de wol rond de uier wenselijk. Maar opgepast bij het scheren voor kwetsuren aan uier en/of tepels!
De kraamstal
Ooien die moeten werpen blijven tot bij de geboorte in groep om stress te vermijden.
Eenmaal ze geworpen hebben, worden ze samen met hun lam(meren) in een klein hokje (1.5 m x 2 m) geplaatst zodat de ooi-lam-binding kan ontstaan. Hier blijven de ooien minstens één dag (voor éénlingen), voor meerlingen liefst 2 à 3 dagen.
Sommige bedrijven werken met vaste geboortehokjes, anderen gebruiken mobiele systemen, die vlot plaatsbaar en wegneembaar zijn. Belangrijk is dat, éénmaal het geboorteseizoen eraan komt, de hokjes klaar staan, en voor elke geboorte proper en opnieuw goed ingestrooid worden. Belangrijk is ook dat de ooi er zonder veel morsen ruwvoeder en krachtvoeder kan krijgen en opnemen. Ook vers proper water is belangrijk, maar in de eerste levensuren moet er aandacht voor zijn dat de jonge lammeren niet kunnen verdrinken in de wateremmer. Bij koud weer is het beschikbaar hebben van verwarmingslampen om kleine lammeren tijdens de eerste levensuren op temperatuur te houden zeer wenselijk. Maar ook hier aandacht voor een degelijke bevestiging om brandgevaar te vermijden.
Accessoires voor geboortehulp
Bij elke geboorte moeten er twee zaken klaarstaan. Vooreerst een proper gewassen emmer met lauw water en niet-bijtend ontsmettingsmiddel zoals bv. Dettol Medical, Vetac of Hibitane. Zo kan men de vulva en de handen en armen tijdens de geboortehulp ontsmetten. Het best wordt deze verlosemmer uitsluitend bestemd voor verloskundige hulp en niet gebruikt voor andere onhygiënische karweien.
Daarnaast heeft men in een proper bakje of emmer steeds glijmiddel, jodiumtinctuur, een ademhalingsstimulerende spray en propere verloskoordjes bij de hand. Bij een geboorte wordt nooit zeep als glijmiddel gebruikt omdat dit de geboortewegen ontvet i.p.v. ze meer glijdend te maken.
Biest in voorraad
Een lam zal op termijn niet overleven als het de eerste dag na de geboorte te weinig of geen biest opgenomen heeft. Elk lam zou binnen de eerste 24 u na de geboorte zo’n 400 cc biest moeten binnenkrijgen. Vóór het aflamseizoen begint is het dan ook aangewezen een biestreserve aan te leggen om zwakke lammeren in de eerste levensuren hun eerste biest te kunnen toedienen. Ook voor ooien met grote worpen of met uiergebreken is geven van ‘andere’ biest soms noodzakelijk.
Welk vorm kan zo’n andere biest aannemen? Er kan biest ingevroren worden van andere ooien, die ‘teveel’ biest hebben voor hun eigen lam(meren), of van ooien met een doodgeboren lam of men kan afspraken maken met een melkveebedrijf om biest van pas gekalfde koeien in te vriezen. Maar er bestaat ook kunstbiest, die onder poedervorm bewaard kan worden en vóór gebruik in oplossing gebracht moet worden.
Biest in voorraad is bij de start van een aflamseizoen een must!
Vermijd stress: wees voorbereid
Om zo weinig mogelijk moeilijkheden te hebben in de laatste weken vóór het aflammeren is geregelde observatie van en conditiebeoordeling bij de hoogdrachtige ooien zeer wenselijk om drachtigheidsvergiftiging te voorkomen.
Vóór het geboorteseizoen moeten zowel de aflamstal als de hulpmiddelen voor elke geboorte klaar gezet worden, zodat vanaf de eerste geboorte op een rustige en verzorgde manier kan gewerkt worden. Stress heeft op zo’n moment, zowel bij dier als mens, alleen maar een negatieve impact en is dus te mijden.
