Lokvallen tegen koninginnen van Aziatische hoornaars
Tal van Vlaamse steden en gemeenten bieden aan hun inwoners (gratis) lokvallen aan tegen de Aziatische hoornaar. De provincie Vlaams-Brabant schenkt 800 dergelijke vallen aan imkers.
Antwerpen, Hasselt, Kortrijk, ... de lijst met Vlaamse steden en gemeenten die lokvallen aanbieden is lang. De lokvallen worden ingezet om de steeds meer oprukkende Aziatische hoornaar te bekampen. Deze invasieve exoot komt sinds 2011 ook hier voor en bedreigt de inheemse bijenpopulaties. Dat is slecht nieuws voor de biodiversiteit.
Ondanks vroege detectie en snelle bestrijding bleek het niet realistisch deze invasieve uitheemse soort volledig uit te roeien. Het is onmogelijk om alle nesten te vinden en vanuit het buitenland blijft de soort Vlaanderen binnenkomen. Vorig jaar werden in heel Vlaanderen zowat 2.000 nesten van de Aziatische hoornaar vernietigd.
Grootste impact bij imkers
De grootste impact van deze exoot situeert zich bij imkers. Recente studies tonen aan dat het dieet van Aziatische hoornaars voor 40 tot 75% uit honingbijen bestaat. In zijn inheems milieu jaagt hij op Aziatische honingbijen, die een eigen verdediging daartegen hebben ontwikkeld. De Europese honingbij heeft die verdediging echter niet. Bovendien is de Europese honingbij gedomesticeerd waarbij eigenschappen zoals agressie sterk onderdrukt zijn, wat hen vatbaarder maakt voor deze predator.
Aziatische hoornaars zijn efficiënte jagers die bijenkolonies snel kunnen uitdunnen. Tijdens de jacht op een kolonie vliegen er ook minder bijen uit, wat de bestuiving negatief beïnvloedt. Het uitvliegen kan zelfs helemaal stilvallen. Het resterende deel van het dieet bestaat uit andere insecten
De Aziatische hoornaar kan ook fruit aantasten. De aangevreten vruchten verliezen dan hun commerciële waarde. Dat is volgens het Agentschap Natuur en Bos nog niet gemeld in Vlaanderen.
Koninginnen vliegen nu uit
Dit jaar wil men de verspreiding van de soort tegengaan met lokvallen voor de koninginnen om zo de bouw van nieuwe nesten te voorkomen. In het voorjaar ontwaken de koninginnen die de winter overleefden. De vallen van het Vlaamse Agentschap Landbouw en Zeevisserij zijn zo ontworpen dat enkel de Aziatische hoornaar erin opgesloten wordt. De meeste andere insecten kunnen zelf uit de val ontsnappen of kunnen opnieuw worden vrijgelaten.
Behalve de Aziatische is er ook de Europese hoornaar. Dat is een inheemse soort en die wordt niet bestreden. De Aziatische hoornaar is relatief eenvoudig te onderscheiden van de Europese: hij is 2 tot 3 cm lang, heeft een zwarte kop en borststuk en een donker achterlijf met oranje-gele tinten. De Europese hoornaar is groter en is roodbruin met een overwegend geel achterlijf. Hoornaars zijn aanzienlijk groter dan een bij of een wesp.
Effectiviteit wordt gemeten
Het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek (INBO) en het Agentschap voor Natuur en Bos lanceren onderzoeken de effectiviteit van de voorjaarsvallen voor de koninginnen van de Aziatisch hoornaar. Dit project is een samenwerking met MijnTuinlab en moet de selectiviteit van de voorjaarsvallen voor de koninginnen nagaan. In welke mate doet de lentevangst het aantal nesten afnemen en vangen deze vallen ook andere insecten dan de Aziatische hoornaar? Dit project loopt tot 31 mei 2024.
Natuur en Bos werkte samen met het Agentschap voor Landbouw en Zeevisserij, het INBO, de imkerij,... een beheerregeling voor de Aziatische hoornaar uit. Die regeling gaat niet langer uit van totale verwijdering van de soort, maar legt de nadruk op impactmitigatie waar deze zich voordoet en op gedeelde verantwoordelijkheid bij bestrijding.
“Er worden veel van dergelijke vallen verdeeld over Vlaanderen via verschillende initiatieven, maar we weten niet goed hoeveel bijvangst er in zulke vallen terecht komt. Ook over hoeveel effect de vallen hebben op het aantal nesten dat zich in de buurt zal vestigen, heerst nog onzekerheid. Vandaar dat we met burgerwetenschap hopen deze kennislacunes op te vullen”, aldus Tim Adriaens van het INBO.
Via de studie kan iedereen die zo een val heeft, ongeacht het type, op een gestandaardiseerde manier de vangst van koninginnen van de Aziatische hoornaar en de bijvangst van andere insecten melden via MijnTuinlab. Wie deelneemt kan zijn vangst ook fotograferen en melden via waarnemingen.be of via de ObsIdentify-app. De gegevens worden daarna geanalyseerd door het INBO om zo een duidelijker beeld te krijgen over de werking van de voorjaarsvallen.
Meer informatie over wie kan deelnemen en hoe het onderzoek verloopt vind je op mijntuinlab.be.
