Een suikerbietcampagne om nooit te vergeten!
De campagne 2022 kende een nooit gezien turbulent einde. Deze campagne zal men zich herinneren als een campagne van uitersten, met hoge opbrengsten ten opzichte van zware verliezen. Het was een campagne waarin planters zich niet steeds op gelijke voet behandeld wisten, waarin solidariteit tussen planters en fabrikant en tussen de planters onderling aan de orde van de dag was.
Het eerste deel van de bietencampagne liep vlot, met mooie resultaten. In de eindejaarsperiode sloeg de campagne om in een ongeziene toestand. We geven een overzicht van de situatie bij de Tiense Suikerraffinaderij (TS) en Iscal.
Tiense Suikerraffinaderij
Bij TS liep de campagne 2022 van 28 september tot 26 januari 2023, ofwel 121 dagen. Kleine tot grotere pannes in Tienen en Longchamps zorgden voor de (ondertussen gebruikelijke!) vertraging in het voorziene leveringsschema. De strenge vorst verraste menig teler en ook de fabrikant reageerde niet adequaat op deze situatie. Het was een situatie die zich het laatste decennium niet meer voorgedaan had.
Het versnelde ontdooien van de bieten zorgde vanaf begin januari voor nooit geziene productieproblemen in de fabrieken. Het begin van een moeilijk einde van de campagne was daarmee ingezet.
Tot 31 december werd er in Tienen gemiddeld een suikergehalte geleverd van 17,42%, met 3,7% grondtarra en 0,31% groentarra (zie tabel 1). Tussen 1 januari en het einde van de campagne bedroegen deze respectievelijk 17,02%, 4,81% en 1,34%. Aparte opbrengstcijfers per ha voor deze 2 periodes zijn er (nog) niet, maar vanaf januari bleven er heel wat tonnen achter op het veld, doordat de silo’s eerst moesten afgeschraapt worden alvorens de bieten konden geladen worden.
De gemiddelde opbrengst bij TS over de hele campagne bedraagt ongeveer 93 ton/ha.
Iscal
Met een campagne van 136 dagen bij Iscal spreken we van een historisch record, zij het in de negatieve zin. Iscal startte reeds met een handicap door de terechte keuze om op stookolie te werken – een beslissing die genomen werd in een periode met uit de pan swingende gasprijzen en bevoorradingsonzekerheid. Daardoor bleef de verwerkingscapaciteit beperkt tot 10.000 ton/dag. De onverwacht hoge rendementen en een scenario zoals hiervoor voor de TS omschreven, leidden tot een nooit geziene campagneduur én een onverwacht hoog aantal ha die niet of té laat gerooid werden en die niet meer verwerkbaar bleken.
Tot 31 december werd er in Fontenoy gemiddeld 86,85 ton/ha geleverd, met een suikergehalte van 17,33%, met 4,31% grondtarra en 6,07% koptarra/bruto (tabel 1). Tussen 1 januari en het einde van de campagne was dit respectievelijk 16,43%, 5,50% en 7,88%. Ook bij Iscal werden de vóór de vorst gerooide bietensilo’s vanaf 9 januari ‘voorbereid’ op levering door de vrij liggende ontdooide/rotte bieten manueel of machinaal te verwijderen.
Wat nu?
De hele situatie leidde tot onnoemlijk veel reacties, gaande van begrip tot onbegrip voor de getroffen planters en/of de getroffen fabrikanten. Op Agriflanders (12-15 januari) konden er zeer veel reacties opgevangen worden.
Nadien volgden in heel wat structuren, ook van de algemene landbouworganisaties, de besprekingen over ‘verantwoordelijkheid, opvolging en compensaties’. Een synthese van dit overleg kon nadien worden opgemaakt in de besturen van de respectievelijke coördinatiecomités (Coco Haspengouw voor de planters van TS – Coco Iscal voor de planters van Iscal).
Daarop volgde het overleg met de fabrikanten. Hier was men het – zowel bij Iscal als bij TS – snel eens over een ‘gedeelde’ verantwoordelijkheid, waarbij de fabrikanten 70% en de planters 30% van de compensaties die zouden worden toegekend, op zich zouden nemen.
Deze compensaties zullen geen enkele impact hebben op de vaststelling van de suikerbietprijs zoals omschreven in de Interprofessionele Overeenkomsten.
Compensatieregeling bij TS
De compensatieregeling komt erop neer dat planters die bieten leverden vanaf 9 januari vergoed zullen worden voor de bieten die van de bietenhoop werden afgeschraapt, voorafgaand aan het laden ervan. Forfaitair zal 6% van het nettogewicht (voor afschrapen) worden vergoed. Dit betekent dat, als er bijvoorbeeld 250 ton netto werd geleverd, 15 ton in aanmerking zal komen. De vergoeding is gelijk aan de gerealiseerde suikerbietprijs 2022, hetzij binnen, hetzij buiten contract.
Er werd ook overeengekomen dat de landbouwer die het vervoer zelf uitvoert of organiseert een vergoeding ontvangt van 0,35 euro/ton, als compensatie voor het afschraapwerk op zich, en dat de late premies, die het gevolg zijn van de vorstproblematiek én de vertraging van de fabriek, uit de all in-prijs worden gehaald. Indien deze in de all in-prijs zouden blijven, zou dit de individuele suikerbietprijs met 0,26 euro/ton verminderen!
Compensatieregeling bij Iscal
Voor de na de vorst gerooide bieten die niet geleverd werden en de bieten die niet gerooid werden bij Iscal is er, afhankelijk van de initiële planningsperiode (gepland tot en met week 16 – gepland vanaf week 17) , een compensatievergoeding van ofwel 29,35 euro/ton, ofwel 40 euro/ton (onafhankelijk van het suikergehalte). Het tonnage wordt voor elke planter individueel vastgesteld op basis van zijn gemiddelde productie van de laatste 5 jaar, verhoogd met 7,67% ingevolge het uitzonderlijke rendement van deze campagne.
Voornoemde bedragen zijn samengesteld uit een vast bedrag, dat door Iscal wordt ingebracht, en uit een variabel bedrag, dat de ‘planterssolidariteit’ uitdrukt. Door het variabel maken van het plantersgedeelte houdt de plantersorganisatie rekening met de zeer uiteenlopende visies over hoe de individuele verantwoordelijkheid van de getroffen planters moet in rekening gebracht worden.
Het is mogelijk dat een deel van de niet geleverde bieten moet beschouwd worden als buiten contractbieten. Deze zullen dan vergoed worden aan respectievelijk 20 en 10,25 euro/ton.
Voor de planters die vanaf 9 januari verplicht werden om de ontdooide/rotte bieten onderaan de bietenhoop te verwijderen (manueel of machinaal), wordt een extra afdekvergoeding uitbetaald van 1 euro/ton netto.
Voorbereiding campagne 2023 en volgende…
Met bovenstaande compensatieregelingen wordt gedeeltelijk tegemoetgekomen aan het verlies dat werd geleden ingevolge het uitzonderlijke klimaat én de onvoldoende behoorlijke werking van het productieapparaat. Het moet duidelijk zijn voor iedereen: in heel dit verhaal zijn er geen winnaars, noch bij de planters, noch bij de fabrikanten.
Zoals we vroeger reeds schreven, het komt er nu op aan om zulke situaties vanaf de campagne 2023 absoluut te voorkomen. Zowel van fabriekszijde als van planterszijde zullen hiervoor de nodige voorzorgsmaatregelen moeten genomen worden. Het overleg hierover moet nu van start gaan.
