Ketensamenwerking werkt als alle deelnemers er beter van worden

T raditioneel is de varkensbusiness een wereld waarin op korte termijnen zaken gedaan wordt. Prijsonderhandelingen zijn scherp, en zowel aan de kant van slachterijen als boeren is de animo voor vaste contracten beperkt. Daar komt nog bij dat de varkensprijzen momenteel hoog zijn vanwege de enorme Chinese vraag; ontstaan door de Afrikaanse varkenspest in China.

Er wordt dus weer even verdiend. Boeren gebruiken geld en energie voor modernisering, uitbreiding of – helaas geen zeldzaamheid – het inlopen van eerder ontstane achterstanden bij bijvoorbeeld de veevoederindustrie. De vraag naar varkens is dus groot. Het tekent wellicht de harde strijd die momenteel gevoerd wordt om de vleesvarkens, waardoor 1 van de aangekondigde sprekers, aankoopmanager Peter De Groote van Tönnies, 1 van de grootste slachterijen van Europa, afzegde.

Maar een dak repareer je best als het droog is, legde CEO Francis Kint van vleeswarenproducent Ter Beke uit tijdens het seminarie. “Ik geloof in ketensamenwerking, omdat ik heb gezien dat het kan werken.” In zijn betoog greep Kint vooral terug op zijn tijd als grote baas van Vion, een Nederlandse concurrent van Tönnies. Vion maakt rundvlees en varkensvlees.

Geloofwaardige concepten

Een belangrijk ingrediënt naar de toekomst van de varkensketen toe, ligt in de visie van Kint in het ontwikkelen van concepten, mét andere partners. Vion was betrokken partij bij het ontwikkelen van het Beter Leven keurmerk. Cruciaal was de betrokkenheid van de Dierenbescherming, aldus Kint. “Het is een organisatie die bij veel Nederlanders respect geniet, die geloofd wordt. Als zij een systeem gericht op dierenwelzijn ondersteunen, dan moet het toch wel goed zijn.” Tot zover de geloofwaardigheid. Maar ook de afzet moest geborgd. “Net zo goed was het belangrijk dat een retailer zich achter het programma schaarde. Economisch moet het kloppen.”

Het Beter Leven keurmerk wist in pakweg 10 jaar tijd een marktaandeel van 70 tot 80% in de schappen te krijgen. Aanvankelijk lag in de noodzakelijke vierkantsverwaarding een probleem. Een te groot deel van het karkas was wel met de meerkosten van het Beter Leven-systeem geproduceerd, maar kon niet voor een meerprijs worden verkocht. De vierkantsverwaarding verbeterde aanzienlijk toen Albert Heijn besloot dat het de labels ook op vleeswaren wilde hebben. Dat een supermarktketen bereid was mee te denken, is volgens Kint minder verrassend dan je zou denken. “Supermarkten onderscheiden zich met vers, zoals groenten, fruit en vlees, niet met potjes Nutella dus. Ik denk dat de retail, de voedingsindustrie en de landbouwers elkaar vaker zouden kunnen opzoeken.”

Een concept kan volgens Kint alleen goed werken als alle partijen er beter van worden. Als iedereen het onderste uit de kan wil, gaat het niet werken. Idealiter worden de meerkosten direct doorgegeven aan de volgende schakel in de keten “Ik ben in mijn tijd bij Vion ook regelmatig in Duitsland geweest en daar vroeg men mij dan: waarom lukt dat nu wel in Nederland en niet in Duitsland? De Duitse initiatieven werken met een fonds, waar alle schakels geld in moeten leggen. De landbouwers zeggen dan ‘we hebben geen geld’, de slachterijen zeggen ‘we maken bijna geen marge’ en aan het einde van de dag wordt het fonds niet gevuld.”

Houd het simpel

CEO Johan Dekeyzer van Dekeyzer-Ossaer, een vleesverwerker uit Koekelare, voegde enkele belangrijke elementen toe aan het betoog van Kint. “Houd het simpel. Samenwerking wordt moeilijker als je dat moet doen met heel veel partijen.” Als je een concept uitrolt, moet je dat doen met een verhaal. “Storytelling is ontzettend belangrijk. Transparantie is een troef. Vertel wat je doet, en doe wat je zegt.”

Integratie, de Spaanse weg

VPOV nodigde ook 2 Nederlandse varkenshouders uit die hun bedrijf hebben uitgebreid met Spaanse vestigingen: Guus Hoefnagels van varkensbemiddelaar Interporc, en Marc Nabuurs die zo’n 180 km ten zuiden van Barcelona een zeugenbedrijf heeft. Hoefnagels stelde vast dat wereldwijd integraties sneller groeien dan bedrijven in het vrije ondernemerschap. De Spaanse varkenshouderij groeit al jaren als kool, en deze groei is voor een groot deel toe te schrijven aan grote, moderne integraties. In Spanje was de verhouding lang fiftyfifty, maar intussen komt 80% van de Spaanse varkens uit integraties.

Was Spanje lang net iets meer dan zelfvoorzienend, inmiddels gaat 55% van het vlees de grens over. Bedrijven met 4.000 zeugen of 8.000 vleesvarkens zijn geen uitzondering meer. Lang was de grote groei vooral een Catalaans verhaal. Nog altijd wordt meer dan 40% van de varkens in deze aan Frankrijk grenzende deelstaat geslacht. Maar de deelstaat zit ook vol, er ontstaat mestproblematiek, en dus verschuift de sector naar Aragon en Midden-Spanje. De regering heeft al bepaald dat ze ingrijpt als Spanje de grens van 60 miljoen varkens overschrijdt. Dat betekent dat er nog ruimte is voor circa 6 miljoen varkens.

Het is moeilijk opboksen tegen de Spanjaarden. Ze werken volgens Hoefnagels tegen productiekosten van 1,05 - 1,07 euro per kg. De biggenprijs is zo’n 43 tot 45 euro op 20 kg. Kun je daarvoor produceren, dan overleef je.

Veel bedrijven werken met vaste prijzen, die voor 3 tot 5 jaar vast liggen. Ook wordt veel vastgezet op minimum- en maximumprijzen. Nabuurs vindt het werken met vaste prijzen, waar hij al zo’n 10 jaar voor kiest, rustgevend. “Je wordt niet afgeleid door de vraag of je wel of niet moet verkopen. Je kunt je richten op bioveiligheid, het technisch resultaat en de kostprijs. Je bent optimaal boer. In jaren met hoge prijzen, is het even slikken, maar als de prijzen laag zijn... je begrijpt me.”

Jan Cees Bron