Fedagrim, de belangenorganisatie van de machine- en agrarische bouwsector organiseert op ‘haar’ Agribex een uitgebreid politiek debat worden georganiseerd, waaraan onder meer Europees parlementslid Hilde Vautmans, ex-Waals landbouwminister René Collin en de voorzitter van de landbouwcommissie van het Vlaams Parlement Bary Dochy zullen deelnemen.
Met de organisatie van het Landbouwparlement wil Fedagrim een brug slaan tussen enerzijds land- en tuinbouwers en anderzijds de relevante beleidsniveaus die ons land rijk is. Daarbij poneert Fedagrim een vijftal stellingen rond landbouw en het beheer van open ruimte waarbij het ecosysteemdiensten als centraal begrip hanteert. Ecosysteemdiensten zijn alle voordelen die de natuur voor ons mensen beschikbaar stelt (propere lucht, drinkbaar water, voedsel, energie, genot).
Geen tegenstelling
Landbouwgebieden kunnen volgens Fedagrim structureel bijdragen tot het leveren van ecosysteemdiensten en de biodiversiteit. In die zin ziet Fedagrim de landbouw als de natuur als partners in het beheer van de open ruimte, een open ruimte die stelselmatig bedreigd wordt door meer verharding en toenemend ruimtebeslag. Het behoud van minstens 750.000 ha agrarisch gebied voor beroepslandbouw in Vlaanderen, valt volgens Fedagrim zeker te rijmen met de doelstelling uit het Vlaamse regeerakkoord om tegen het jaar 2030 20.000 ha meer natuur en 10.000 ha meer bos in Vlaanderen te hebben.
Landbouwers vormen de grootste beheerder van open ruimte in ons land, zo’n 50% van het landoppervlak. Overigens geldt dit ook omgekeerd. Natuurbeschermers, zoals Natuurpunt, gebruiken een kwart van hun gronden voor landbouwdoeleinden.
Vlaamse en Waalse doelstellingen
Ondanks diverse pleidooien voor het behoud van open ruimte, merkt Fedagrim op dat het ruimtebeslag onverminderd doorgaat. In Wallonië verdwijnt er dagelijks 3 ha, in Vlaanderen dubbel zoveel, zo’n 6 ha. De grootste daling situeert zich bij grasland. Tussen 2013 en 2016 verdween er 10 ha per dag. Van de 33% ruimtebeslag in Vlaanderen is er 14% toe te schrijven aan verharding. Doelstelling is om tegen 2040 het ruimtebeslag naar 0 hectare te herleiden, zowel in Vlaanderen als Wallonië.
Een vrijwaring van verder ruimtelijk beslag levert volgens een studie die Fedagrim citeert een aanzienlijke toegevoegde waarde op. Uit berekeningen van onafhankelijk onderzoeksinstituut gespecialiseerd in ‘cleantech’ VITO blijkt dat de gemiddelde waarde van ecosysteemdiensten voor 1 halandbouwgrond jaarlijks zo’n 2.450 euro bedraagt. Voor bos ligt dit op zo’n 3.000 euro. Vanuit die gedachte kan ook ingegrepen worden in de momenteel ‘te rigide pachtwet’, merkt Fedagrim op.
Door de ecosysteemdiensten die landbouwers leveren verhogen ze de waarde van de grond die ze bewerken. Op die manier komen ze tegemoet aan de geest van de pachtwet, namelijk de grond in minstens dezelfde staat terugbezorgen waarin ze hem in beheer kregen. Maar als landbouwers al tijdens hun loopbaan vergoed worden voor die ecosysteemdiensten, verkeren ze minder in het ongewisse wat de waarde van hun grond betreft bij verkoop aan hun pensioengerechtigde leeftijd. Hun afhankelijkheid ervan daalt omdat ze de grond telkens opnieuw door die ecosysteemdiensten opwaarderen. Hierdoor is de landbouwer ook beter in staat om die landbouwgrond over te dragen aan de volgende generatie.
Kosten maar ook baten
De overheid moet wat Fedagrim betreft niet alleen de maatschappelijke kosten die gepaard gaan met het produceren van voedsel in rekening brengen, maar ook de maatschappelijke baten die de individuele onderneming overstijgen. Enkel de valorisering van alle ecosysteemdiensten kan voor evenwicht zorgen. Probleem, zo stelt Fedagrim, is de perceptie dat ecosysteemdiensten vaak als bijkomende eisen voor voedselproductie worden beschouwd. Terwijl ze, steeds volgens Fedagrim, deel uitmaken van het duurzame beheer van de open ruimte.
Consistent beleid
Een goed beheer van de open ruimte, vraagt om een consistent beleid binnen de verschillende overlappende domeinen, met name ruimtelijke ordening, klimaat, milieu, landbouw. Fedagrim stelt dat het beleid van de open ruimte bijzonder kwetsbaar is voor belangengroepen. De federatie pleit daarom voor een een meer sturend ingrijpen door de federale en gewestelijke overheden om lokale overheden uit de wind te zetten. Lokale overheden zijn immers vaak meer vatbaar voor druk van bepaalde machtsgroepen en zijn gebaat met heldere en bindende afspraken waardoor er ook geen onderlinge concurrentie met andere naburige gemeenten mogelijk is.
Volgens Fedagrim dienen de ecosysteemdiensten bovenlokaal en gebiedspecifiek beheerd te worden. Het besef groeit volgens haar dat de open ruimte almaar meer gemeenschappelijk en meervoudig gebruikt zal worden (voedselproductie, biomassa, waterhuishouding), waardoor er meerdere actoren op het terrein actief zijn en dat op zich zorgt voor spanningen. Landbouwers zullen die verwevenheid zien als inbreuk op hun landbouwareaal, natuurverenigingen als risico voor de natuurlijke habitats. Fedagrim denkt dat het beter is ecosysteemdiensten op een grotere oppervlakte te beheren waardoor dit spanningsveld ontzenuwd wordt.
Geen baas over eigen grond
Het duurzame beheer van de open ruimte bekijken door de lens van ecosysteemdiensten stelt tegelijk het absolute recht om te doen en te laten op ‘onze eigen grond’ in vraag. Fedagrim stelt de gevoeligheid in dezen dat de vrije teeltkeuze een relatief begrip is. De landbouwer is nooit volledig vrij in zijn keuze, stelt de federatie. Economische factoren zullen vaak bepalen welke keuze de landbouwer maakt in zijn bedrijfsvoering.
Voor Fedagrim staat of valt alles met de houding van de consument. Een belangrijke prikkel is de prijs die de consument voor kwaliteitsvolle landbouwproducten van bij ons betaalt.
Jan Cees Bron
