Weinig interesse in uitkoopregeling varkensboeren

De Vlaamse regering voorziet 200 miljoen euro om varkenshouders in en nabij natuurgebieden uit te kopen als ze vrijwillig hun bedrijf stopzetten. De vrijwillige uitkoopregeling past in de Programmatische Aanpak Stikstof (PAS) en moet de varkensstapel tegen 2030 met 30% doen krimpen.

Volgens de Vlaamse Landmaatschappij (VLM) komen 970 bedrijven in aanmerking voor de regeling. De inschrijvingsperiode loopt tot 17 mei 2023. “Volgens experts zou dat eerder aan de korte kant zijn”, stelde Ludwig Vandenhove van Vooruit in de commissie Landbouw van 26 april.

Twijfel

“Er zouden een aantal elementen zijn die veel varkenshouders doen twijfelen. Zo mag een varkenshouder die stopt niet op een andere locatie varkens houden en verliest zijn bedrijfswoning waarde als er geen functie-verandering wordt verkregen. Ook zouden de huidige hoge varkensprijzen Vlaamse varkenshouders doen besluiten om geen gebruik te maken van de regeling”, somt Vandenhove op.

Chris Steenwegen van Groen heeft het gevoel dat de timing krap is en vraagt zich af of de Vlaamse overheid landbouwers die ingaan op het aanbod voor gedeeltelijke stopzetting van hun varkenshouderij kan begeleiden. “Vroeger waren er landbouwingenieurs van ‘het Rijk’ voor onafhankelijk advies. Dat is stelselmatig afgebouwd en daardoor zijn landbouwers voor advies meer afhankelijk van erfbetreders die vooral vanuit de commerciële belangen opereren. Dat leidt niet altijd tot de beste beslissingen voor de landbouwer”, stelt Steenwegen.

“De economische conjunctuur zal zeker meespelen in de beslissing om al dan niet in de uitkoopregeling te stappen”, antwoordt minister Brouns. “De prijsevolutie in de varkenshouderij maakt bewegingen die bijzonder volatiel zijn. Tot 6 maanden geleden kreeg de varkenshouder tot 18 euro voor een big, vandaag gaat het door de crisis in Spanje tot 100 euro. Dat zijn gigantische gaps die maken dat dat, wanneer je op dat moment een opkoopregeling hebt lopen, zonder meer effect heeft. Ik voel uit de contacten die we hebben met de sector dat dat inderdaad een rol gaat spelen.”

Demir is aan zet

“Het is aan minister Demir om eventueel voor te stellen om de inschrijvingstermijn te heroverwegen, indien dat noodzakelijk blijkt. Ik zal dat alvast steunen als dat wordt voorgesteld. Ik denk dat we, wat dat betreft, op dezelfde lijn zitten, ook wat de voorwaarden betreft, met de impactscore van 0,5%”, aldus minister Brouns.

“Landbouwers die stoppen, kunnen rekenen op begeleiding om zich te heroriënteren op de arbeidsmarkt”, laat minister Demir weten. Er staan een infobrochure en een presentatie over de steunregeling op de website van de VLM en er kunnen bijkomende vragen worden gesteld per e-mail en aan de telefoon. Een begeleiding in de stopzetting en omschakeling is eveneens voorzien.”

Transitie naar arbeidsmarkt

“Mijn bevoegdheid als minister van Werk loert hier om de hoek en met de VDAB zijn afspraken gemaakt over opleiding, begeleiding, sollicitatietraining en sociale begeleiding. Het is natuurlijk niet evident om als zelfstandige varkenshouder een omslag naar de Vlaamse arbeidsmarkt te maken. Dat ervaar ik als ik spreek met de vele varkenshouders in Vlaanderen die er eventueel aan denken. Bij het departement Landbouw en Visserij werd een transitiemanager aangesteld die landbouwbedrijven zo goed mogelijk begeleidt”, stelt Brouns.

“Deze uitkoopregeling moet tot een stikstofreductie van 30% leiden. Als dat veel minder is, wordt het zogenaamde stikstofbad minder geleegd dan men verwacht en dat is problematisch. We weten allemaal dat die goede prijzen niet zullen blijven en dat er opnieuw een moment komt dat die sector in moeilijkheden geraakt”, stelt Chris Steenwegen.

Toch nog dieren op andere locaties?

Tinne Rombouts van cd&v betwijfelt dat als landbouwers stoppen, ze geen dieren op andere locaties meer mogen houden. “Volgens mij is dat niet wat deze stopregeling voor ogen heeft. Als dat wel zo zou zijn, dan denk ik dat we helemaal de verkeerde richting uit gaan. Ik denk dat het belangrijk is dat we de mogelijkheid bieden om bedrijven te optimaliseren en eventueel te reorganiseren. Het moet tot de mogelijkheden behoren om tot gezonde bedrijven te komen of om bedrijven gezond te houden en daartoe zo weinig mogelijk restricties op te leggen.”

Rombouts wil de optie openhouden “om misschien in de toekomst nog een nieuwe en ruimere oproep te doen, alleszins over een langere tijd. We mogen de druk niet opvoeren, wel integendeel, het moet een vrijwillige keuze van de mensen zelf zijn.”

Arnout Coel van N-VA vraagt zich af of Europa wel vlot zal meegaan in een ruimere aanvraagtermijn of in soepelere voorwaarden. “Hoe rijm je die voorstellen met het moeilijke parcours dat we Europees hebben gelopen om die opkoopregeling af te bakenen zoals ze nu is? Moeten we dan al niet proactief een aantal zaken gaan aftoetsten bij Europa, bijvoorbeeld wat er kan worden verbreed, wat aanvaardbaar is?”

Modaliteiten schrikken af

Bart Van Hulle van Open Vld stelt zich vragen bij de modaliteiten van de uitkoopregeling. “Ik lees dat iemand die stopt, zijn eigendom niet kan verkopen aan iemand die daar wil komen wonen. De varkenshouder is de laatste eigenaar. Mocht ik zo’n eigendom hebben en dat zijn de modaliteiten, dan weet ik niet of ik daarin stap.”

“Vragen over de woning komen vaak terug. Als uw bedrijf is opgekocht, kun je op die bedrijfssite nooit meer nieuwe emissies gaan genereren”, verduidelijkt minister Brouns. “Die woning blijft eigendom van de familie. De volgende generatie kan daar ook blijven wonen. Het wordt dan een zonevreemde woning.”

Afzonderlijk statuut voor woning

“Daar kunnen andere activiteiten plaatsvinden die geen emissies genereren, maar de vervreemding aan derden is inderdaad niet geregeld. Tenzij je daar dan een zonevreemde functiewijziging op kunt toepassen. Ik geloof ook nog wel in het concept van de plattelandswoning, zoals men dat in Nederland kent. Dat is nog iets wat hier in Vlaanderen te regelen valt, wat mij betreft.

Ik denk dat het niet onbelangrijk is om daarvoor een afzonderlijk statuut te voorzien. Wonen op het platteland en in een landbouwgebied heeft natuurlijk een aantal gevolgen, zowel voor diegenen die daar wonen als voor diegenen die daar activiteiten hebben. Die moeten die activiteiten kunnen blijven doen in de toekomst”, besluit minister Brouns.

Filip Van der Linden