Waar staan we met de biologische productie en de omschakeling naar bio?
Omdat we benieuwd waren naar hoe het nu staat met de biologische productie in Vlaanderen, trokken we met enkele vragen naar Sander Van Haver. Hij is consulent bio-omschakeling bij Boerenbond en zet tevens zijn schouders onder het project ‘Bio zoekt boer’.
Uit cijfermateriaal en statistieken blijkt dat er de laatste jaren hard gewerkt is om de biologische sector te doen groeien. Jarenlang is er een stabiele groei geweest.
Ik veronderstel dat jullie dat graag zien, een stabiele groei?
Klopt. Stabiliteit duidt ook aan dat vraag en aanbod enigszins op elkaar zijn afgestemd. Dat is goed zo. Vanuit de projectwerking met ‘Bio zoekt keten’ merken wij bijvoorbeeld een marktvraag en dan proberen we daar met het project ‘Bio zoekt boer’ op in te zetten. Zo gaan we dan concreet telers proberen warm te maken om aan de gedetecteerde vraag te voldoen. Ervaring leert ons dat wanneer er vraag is, er dankzij onze inzet ook meestal aanbod komt.
Kijkend naar de statistieken merk ik in 2016-2017 een grote toename van het biologisch areaal in Vlaanderen. Hoe verklaart u dat?
Toen hebben we een grote omschakeling in de melkveehouderij gekend. Aangezien een melkveebedrijf redelijk wat akker- en weiland in gebruik heeft voor de voedervoorziening, heeft dit zijn impact op het areaal.
In 2020 en 2021 is de sector positief gestart met vrij correcte marktprijzen voor de meeste biologische producten.
Exacte cijfers van vorig jaar heb ik nog niet. We merkten wel dat er minder aanvragen zijn voor omschakeling van gangbare teelt naar de biologische methode. We verwachten dus een tijdelijke stagnering in het areaal. Waar het project ‘Bio zoekt boer’ anders een 110 adviesvragen per jaar verwacht, noteerden we in 2022 slechts 57 adviesvragen. Ook dit jaar trekt het niet echt aan.
Stilstand en advies
Kunt u deze stilstand in de omschakeling verklaren?
2022 was voor de biosector een jaar in crisis door daling van de vraag vanuit de markt van de consument. De marktprijs staat onder druk met alle gevolgen van dien. Voor veel producten is er momenteel zelfs
Hoe luidt uw advies momenteel?
Een gouden advies is om op te passen bij het omschakelen naar biologische productie als de afname niet gegarandeerd is. Je mag echter ook niet vergeten dat er bij de omschakeling een aspect van vooruitkijken komt kijken. Omschakelen is immers een proces van lange termijn. Stoppen we bijvoorbeeld vandaag met het thema onder de aandacht te brengen, dan is dit een proces dat nog vele jaren een effect heeft. Telers schakelen immers niet van dag op dag om. Een eerste jaar is er eentje waarin ze zich informeren, vragen stellen, nadenken en dan volgen er nog 2 à 3 jaar van stapsgewijze aanpassingen op het bedrijf vooraf aan en tijdens de omschakeljaren. Van een eerste kennismaking met bio tot het finaal produceren van een gelabeld bio-product zitten er dus vaak minstens 3 jaren. Over zo’n periode kan de markt gewijzigd zijn, zowel in positieve als negatieve zin. Dat is niet zo eenvoudig te voorspellen.
Europa
De huidige situatie staat een beetje in contrast met de inspanningen die Europa doet voor de biosector.
Inderdaad. Europa wil een sterke groei realiseren in bioconsumptie én bioproductie. Ze willen de vraag bij de consument echt boosten, de biologische teelt stimuleren en de duurzaamheid van onze leefomgeving versterken. Volgens mij heeft Europa ondertussen ook begrepen dat het eerst de groei in bioconsumptie moet bewerkstelligen alvorens de bioproductie aan te wakkeren. Ketenactoren én overheden hebben hier een grote rol te spelen.
Hoe wordt dit EU-beleid vertaald naar het lokale beleid?
Allereerst kennen wij het strategisch plan bio, waarvan de nieuwste versie 2023-2027 recent is gelanceerd. De ambitie in Vlaanderen, mede onder impuls van de landbouworganisaties, luidt: 5x5 tegen 2027. Dit houdt in dat het bio-areaal 5% bedraagt, nu is dit 1,6%. 5% moet ook de omzetwaarde in dierlijke productie bedragen. Het doel is ook om 5% biobedrijven te hebben, waar het percentage nu maar de helft bedraagt. Het volume aan bioconsumptie moet tevens 5% bedragen en de laatste doelstelling is dat er ook 5% bio-aandeel is in de overheidscatering.
Hoe gaat u de omschakeling op korte termijn realiseren?
We zetten momenteel in op ‘voorbereiding’ van de omschakeling naar bio. We weten dat er momenteel weinig telers de stap zullen zetten, maar dankzij de voorbereiding is de stap kleiner om om te schakelen tegen de tijd dat er terug kansen zijn. We organiseren daarom vorming rond thema’s die interessant zijn voor gangbare en biologische telers. Denk hierbij aan: melk uit een goede ruwvoederproductie bekomen, werken aan een gezonde bodem, mechanische onkruidbestrijding, organische bemesting en inzet van vlinderbloemigen. We willen ook kansen creëren voor bijkomende omschakelaars in een (tijdelijk) stagnerende marktvraag. Zo bekijken we of we de import van biologische producten kunnen vervangen door lokale productie van bijvoorbeeld granen, eiwitrijke gewassen of wijnbouw. 
Concreter
De biologische melkveehouders zagen in 2022 hun melkprijs stijgen, maar zagen ook dat deze zeer dicht in de buurt kwam te liggen van de gangbare melkprijs. Waar staan we vandaag?
De gangbare melkprijs is ondertussen terug wat gezakt tot onder de 50 eurocent. De biomelkprijs zit rond de 60 eurocent. Dat verschil is groot genoeg om de meerkost van bioproductie op te vangen en om er ook een eerlijk inkomen aan over te houden.
Dit voorjaar trokken de biologische leghennenhouders aan de alarmbel. Vooral hun voederkost is spectaculair gestegen. Heeft de volledige dierlijke biologische productie hier last van of zijn er sectoren die deze dans ontspringen?
De impact is het grootste bij bedrijven die meer krachtvoeder gebruiken. Denk klassiek aan de kippen- en varkenshouders, maar ook geitenhouders en intensieve melkveebedrijven voelen die prijsstijging. Inzetten op een optimale productie uit ruwvoeder is dus een slimme keuze.
Hoe zit het met de prijsvorming voor de biologische plantaardige productie?
Dat is moeilijk kort samen te vatten. Voor granen en eiwitrijke gewassen hebben we over het algemeen een redelijk goede prijsvorming. Voor groenten is het erg schommelend, afhankelijk van het type groente, de periode in het jaar, de afzetmarkt (vers of diepvries), enzovoort. In het fruit kennen we momenteel wat moeilijkheden door een groot aanbod van appels.
Kansen
In welke (deel)sectoren, zowel in plantaardige als dierlijke productie, ziet u momenteel zelf de meeste kans voor omschakelaars?
In bijna alle sectoren zijn er momenteel minder kansen dan voordien. In de plantaardige sectoren zijn er nog beperkte mogelijkheden (fruit, groenten), maar zeker niet voor alle types, dus dat moet voor de omschakeling zeer goed afgestemd worden met de toekomstige afnemer. Voor akkerbouwproducten zoals granen en eiwitrijke gewassen zijn er zeker ook nog kansen. In de dierlijke productie is het momenteel erg moeilijk, voornamelijk in de intensieve sectoren (varkens, pluimvee, geiten).
Als we even verder kijken dan Vlaanderen, hoe doet de biosector het in Wallonië en in Europa?
Overal in Europa merken we dat de groei van de sector tijdelijk wat moeilijkheden kent. Dat is vooral te wijten aan een stagnatie in consumptiecijfers. Er is nog steeds omschakeling, maar niet meer aan het tempo van de voorbije jaren. Iedereen kijkt dus uit naar een toename in consumptie, om vervolgens de trend van toename in bio-areaal opnieuw op te pikken.
