Fytomiddelen in de uienteelt

Zo stelde Jonas Bodyn van het Provinciaal Proefcentrum voor de Groenteteelt Oost-Vlaanderen vzw (PCG) de resultaten van hun proef in 2023 met onkruidbestrijdingsmiddelen in de uienteelt voor. Door weersomstandigheden konden ze de zaaiuien voor die proef pas begin mei zaaien, wat voor de uienteelt laat in het seizoen is. In de eerste weken na de zaai viel er ook nog eens veel neerslag. Dit is goed voor de werking van bodemherbiciden, maar de mechanische onkruidbestrijding viel dan wel weer in het water.

Bodyn legde uit dat een teler aandachtig moet zijn bij de opmaak van een goed onkruidbestrijdingschema voor zijn uienteelt. Terwijl de ui opkomt, zit die in een gevoelig stadium voor zowel contact- als bodemherbiciden. Na het vlagstadium zijn uien bij droog weer minder gevoelig, ‘maar nog niet ongevoelig’. Bij vochtig of nat weer blijf je volgens Bodyn het best wel nog aandachtig bij het gebruik van herbiciden.

Spuitschema herbiciden

Het PCG raadde het volgende spuitschema aan op basis van de resultaten van de PCG-proef: net na de zaai blijft Stomp Aqua de basis. Bij vooropkomst Stomp Aqua en Lentagran gebruiken. Beloukha is nog niet getest door PCG, maar Bodyn zag bij andere proeven een goede werking ervan. Glyfosaat kan ook gebruikt worden in deze fase, maar bij veel neerslag zagen de onderzoekers van PCG schade aan de uienplanten door het gebruik ervan.

In het kramstadium adviseerde het PCG om AZ 500, Starane Forte en Stomp Aqua te gebruiken. Van zodra het eerste pijpje verschijnt – het vlagstadium– begin je contactherbiciden te spuiten: Challenge, Lentagran, Starane Forte, en Frontier Elite.

In een laat stadium kan eventueel Defi toegevoegd worden aan het spuitschema, maar voor de veiligheid van de planten kan dit het best vermeden worden. Tijdens de proef met dit middel was meer dan 90% van de plant aangetast door necrose. Defi beschadigt immers de waslaag, waardoor contactherbiciden meer schade konden berokkenen aan de plant.

Het Erkenningscomité voor de bestrijdingsmiddelen voor landbouwkundig gebruik heeft de toelatingen van alle gewasbeschermingsmiddelen op basis van prosulfocarb, waaronder Defi, geschorst in België. Het verbod is van kracht sinds 9 februari 2024. De procedure voor een permanente intrekking van de toelating voor deze producten is opgestart .

Mechanische onkruidbestrijding

Zoals eerder gezegd, vielen de testen van het PCG met mechanische onkruidbestrijding in 2023 in het water. Door een nat voorjaar konden ze pas op 25 mei de eerste keer wiedeggen, 3 weken na de zaai. Normaal gezien moesten de onderzoekers dan al 3 keer gewiedegd hebben. Het opgeschoten onkruid was dan ook te groot geworden en de wiedegger kreeg dat niet meer ontworteld.

“Zelfs schoffelen kon geen soelaas meer bieden”, zei Bodyn. “Normaal gezien grijpen telers juist naar de schoffel als noodmaatregel wanneer onkruid te groot wordt.” Bij een droger voorjaar zouden er wel meer mogelijkheden zijn met mechanische onkruidbestrijding.

Valse meeldauw

Stijn Lagache van Disaghor, een bedrijf dat advies verschaft aan landbouwers, vertelde tijdens zijn presentatie over de ziekten en plagen die uien kunnen teisteren, en over de fytoproducten om ze te bestrijden.

Zo is valse meeldauw een zeer destructieve ziekte die het loof grotendeels doet afsterven. De ziekte gedijt goed in vochtig en koel weer van ongeveer 10 tot 20 °C. Wanneer je lichtgele vlekken op het loof ziet, ben je eigenlijk al te laat om preventief te spuiten. Begin dus best op tijd met spuiten van bestrijdingsmiddelen. In latere fases zie je schimmelpluis en sterfte.

Lagache raadde de volgende middelen aan tegen valse meeldauw: Orondis Plus (0,2 l/ha) in combinatie met Ortiva (1l/ha), of Fandango (1,25 l/ha) werken zeer goed. Ook Zorvec Endavia (0,5 l/ha) of Cabrio Duo (2,5 l/ha) werken goed, maar Zorvec Endavia zal verdwijnen. Middelen met de actieve stof Benthiavalicarb, waaronder Zorvec Endavia, kan je nog aankopen tot 13 juni en gebruiken tot 13 december 2024.

Metalaxyl is ook een sterke actieve stof tegen valse meeldauw, maar was jammer genoeg enkel op de markt te verkrijgen in combinatie met actieve stoffen die nu verboden zijn, zoals bij Fubol Gold of Folio Gold. In de toekomst komen er mogelijk nieuwe combinaties op de markt volgens Lagache.

Andere ziekten

De schimmelaantasting stemphylium kan je herkennen aan de waterachtige, bruine vlekken op de uienpijpjes. De schimmel gedijt goed in warm en vochtig weer van rond de 25 °C. Telers passen best op voor opspattend water dat sporen kan bevatten. Uiteindelijk kan het hele blad afsterven door stemphylium. Bij de bestrijding ervan kijk je het best naar de strobilurines: vooral Fandango, maar ook Ortiva in combinatie met Orondis Plus, Cabrio Duo en Signum.

De bladvlekkenziekte zorgt voor kleine witte vlekjes op pijpjes. De ideale omstandigheden voor de ziekte is koel (15-20 °C) en vochtig weer. De ziekte komt meestal pas op het einde van het seizoen en op oudere bladen voor. Fluazinamen zoals Shirlan of Nando, zijn een mogelijkheid als fungicide tegen bladvlekkenziekte, maar ook de al eerder genoemde Strobilurines.

Verwant aan de bladvlekkenziekte, maar niet hetzelfde, is koprot. De symptomen hiervan zijn vaak pas tijdens de bewaring van de ui zichtbaar, maar de infectie vindt plaats in het veld. Het is dus belangrijk om de ziekte daar al chemisch te bestrijden, met bijvoorbeeld 1,5 kg/ha Signum. In natte jaren pas je dat het best al vroeg toe. Droog ook direct na de oogst je uien.

Trips

Trips en hun larven maken door zuigschade de cellen van uienplanten kapot, met zilverachtige vlekken als gevolg. De cosmetische schade is bij uienplanten, in tegenstelling tot prei of spruitkool, niet zo belangrijk. Bij verregaande aantasting zorgen trips echter voor een sterke groeiremming en voor een zwakker gewas. De leeggezogen cellen vullen zich immers met lucht, waardoor die minder fytomiddelen opnemen.

Omdat telers te laat starten met de bestrijding van trips, is de populatie vaak al te groot en moeilijk nog te bestrijden. Je start het best in juni vanaf de eerste waarnemingen al de behandeling om de opbouw van de tripspopulatie te vermijden.

De actieve zone van de larven van trips is moeilijk te bereiken met contactinsecticiden. Je start het best al vroeg met een spirotetramat zoals Ultor systematisch op- en neer te spuiten om de larven te bestrijden. Middelen met spirotetramat gaan wel verdwijnen uit de markt. Je kan producten zoals Ultor, Movento, Bandaka of Batavia nog tot 30 oktober 2024 kopen en daarna nog een jaar gebruiken.

Bij warm weer zal de groei van het aantal trips explosief toenemen, terwijl die bij hittegolven van meer dan 30 °C juist afneemt. Dan zie je echter dat de voedingsdrang van de trips weer toeneemt, met meer schade tot gevolg. Het is noodzakelijk om de cyclus van trips te doorbreken en om bij warmte de spuitinterval te verkorten, zei Lagache.

Droogtestress maakt de plant gevoeliger en aantrekkelijker voor trips. De waslaag is ook dikker bij droog en zonnig weer, waardoor planten insecticiden minder goed opnemen. Telers kunnen de opname van insecticiden verhogen door olie toe te voegen aan de middelen. Bij Ultor enkel in extreme omstandigheden, omdat het middel reeds een olieformulering heeft. Bij Benevia en Minecto One kan een beetje extra olie de werking ervan versterken. Daarnaast kan je beter ‘s ochtends de middelen spuiten: hogere luchtvochtigheid, waardoor de aandroogtijd langer is. Dan is er ook minder zonlicht, wat voor middelen zoals Tracer en Vertimec een voordeel is. Trips zijn ook actiever in de ochtend. Als laatste kan je een lokstof zoals Biosweet toevoegen aan spinosadmiddelen.

Naast spirotetramat-middelen zijn er ook nog pyrethroïden, zoals Ninja, Decis en Cythrin Max; spinosaden, zoals Tracer en Conserve Pro of middelen op basis van cyantraniliprole (Minecto One of Benevia). Vertimec, een abamectine, is van de markt gehaald en kan je nog tot eind dit jaar opgebruiken. Voorlopig zijn er wel nog andere abamectines verkrijgbaar.

Thor Deyaert

Dit artikel werd op dinsdag 2 april 2024 geüpdatet met de informatie over de schorsing van Defi.