Teeltseizoen 2016-2017
De Vlaamse koolzaadvelden stonden er in het najaar 2016 zeer goed bij. Gezien de droogte in de zaaiperiode werd er van eind augustus tot eind september gezaaid. Niettegenstaande de droogte in september, viel er vanaf eind september-begin oktober toch voldoende neerslag om het koolzaad goed van start te laten gaan. Slakken waren eerder beperkt aanwezig en één behandeling volstond in de meeste gevallen. Op één derde van de percelen werd behandeld tegen aardvlooien.
Het koolzaad kwam mooi de zachte winter uit, waardoor de duivenschade beperkt was. Op de percelen waar de duiven toch schade hadden aangericht, herpakte het koolzaad zich goed.
Op een aantal percelen was de standdichtheid van het koolzaad voldoende dik, waardoor een behandeling tegen legeren aan de orde was. Dit gebeurt doorgaans rond half maart, bij de hergroei van het koolzaad. Te laat verstevigen heeft slechts een beperkte meerwaarde. Op percelen met zaai- en bemestingsoverlappingen was er dikwijls lokaal legering te zien door de hogere standdichtheid of het weelderige gewas.
Door het vroege voorjaar kwam het koolzaad al vanaf half april in bloei. Nadien kwam een koudere periode, waardoor de bloei wat aanhield tot eind mei. Gezien het mooie en droge voorjaar was er geen aantasting door schimmelziektes (sclerotinia, alternaria).
Oogst 2017
Doorgaans valt de oogst van het koolzaad tussen de oogst van de wintergerst en die van de wintertarwe. Op dat moment is het koolzaad voldoende afgerijpt. De oogst is dit jaar begonnen rond 8 juli, enkele velden waren rijp, andere nog onvoldoende droog. Op sommige percelen werd bewust vroeg geoogst, doordat legering optrad en men zaaduitval door regen wou vermijden. De oogst werd vervolgens gedroogd om zo de norm van 9% vocht te halen. De oogst was tegen eind juli afgerond. Op laat geoogste percelen werd veelal een laag vochtgehalte (6,5%) gehaald. De gemiddelde praktijkopbrengst in Vlaanderen situeerde zich rond de 5,2 ton/ha.
Resultaten rassenonderzoek
Resultaten rassenproeven winterkoolzaad Wilskerke en Zande teeltseizoen 2016-2017
In 2016 werden op twee locaties in de polder 15 koolzaadrassen uitgezaaid. Er werd gezaaid aan 60 zaden/m² te Wilskerke (kustpolder) en aan 50 zaden/m² te Zande (lichte polder). Uit de tellingen na de winter bleken er in Wilskerke gemiddeld 40 planten per m² te staan. In Zande werden gemiddeld 30 planten per m² geteld. De rassenproeven werden behandeld tegen onkruiden en slakken. In Zande werd bovendien een groeiregulator toegepast en werd er eveneens behandeld tegen aardvlooien en sclerotinia.
Zowel Wilskerke als Zande werden geoogst onder gunstige omstandigheden, respectievelijk op 8 en 14 juli 2017. Dit gebeurde met een klassieke maaidorser, uitgerust met 2 kantmessen. De bekomen zaadopbrengsten waren goed en vergelijkbaar met praktijkopbrengsten. De gemiddelde opbrengst over alle rassen bedroeg 5.496 kg/ha bij een vochthgehalte van 9% in Wilskerke. In Zande werd een gemiddelde van 5.086 kg/ha (9% vocht) genoteerd. Het volledige overzicht van de opbrengsten wordt weergegeven in Tabel 1.
Wegens legering bij de oogst werden de resultaten van een aantal rassen niet opgenomen in de opbrengstentabel. Dit is het geval voor de rassen DK Expertise en DK Exploration in de proef te Wilskerke en voor de rassen DK Expertise, DK Extract en Hertz in de proef te Zande. In de rassenproeven werden vijf rassen als zeer legervast bevonden, namelijk Harpege, DK Expansion, Alicante, Architect en Bender. Door de keuze van een legervast ras kan tijdens de oogst opbrengstverlies vermeden worden en mogelijks de kost van verstevigen uitgespaard worden.
Van de rassen die zowel te Wilskerke als te Zande in proef lagen, behaalde DK Exception de hoogste zaadopbrengst op beide locaties met gemiddeld 111,7%. Rassen die op beide locaties eveneens boven het gemiddelde scoorden waren Alabama (105,9%), Alicante (103,8%), Dalton (101,7%) en Architect (101,5%).
Het ras DK Expansion behaalde gemiddeld 101,3%, variërend van 97,6% te Zande tot 104,7% te Wilskerke. Net onder het gemiddelde scoorden DK Exalte (99,0%) en Harpege (97,3%). Te Wilskerke werden ook goede resultaten bekomen met het ras Hertz (107,1%); de opbrengstresultaten van dit ras te Zande konden evenwel niet weerhouden worden wegens legering. Het betreft hier opbrengstresultaten van twee proefplaatsen in de kustpolder tijdens het groeiseizoen 2016-2017. De opbrengstcijfers van één jaar zijn eigen aan de groeiomstandigheden van het betreffende jaar. Bij de rassenkeuze is het niet aangewezen zich enkel te laten leiden door de opbrengstcijfers van één jaar. Om het opbrengstvermogen van een ras optimaal te evalueren is het noodzakelijk resultaten over meerdere proefplaatsen en proefjaren (bij voorkeur minstens drie proefjaren) te beschouwen. Een overzicht van de opbrengstresultaten over meerdere proefjaren is weergegeven in Tabel 2.
Resultaten uit het verleden leren dat het opbrengstpotentieel van rassen wisselend kan zijn in functie van het perceel en het jaar; soms zijn zowel de perceelsverschillen als de jaarverschillen zelfs zeer groot.
Resultaten rassenproeven winterkoolzaad Inagro meerdere proefjaren
Uit het overzicht van de resultaten over meerdere jaren (Tabel 2) blijkt duidelijk dat de jaarverschillen soms zeer groot kunnen zijn voor wat betreft de zaadopbrengst op rasniveau.
Resultaten zaaidichthedenproef
De zaaidichtheid van koolzaad in zware grond is bij voorkeur 60 zaden per vierkante meter. Op lichtere grond volstaan 40 zaden per vierkante meter. Door de afhankelijkheid van zowel de populatiedruk van plaaginsecten in het najaar als van de weersomstandigheden, merken we in de praktijk echter een tendens om hogere zaaidichtheden te hanteren. Zo wordt in praktijk soms zelfs gezaaid aan 90 zaden/m² in de zware gronden. Anderzijds blijkt uit onderzoek dat lage zaaidichtheden ook goede opbrengsten kunnen noteren, door het grote compensatievermogen van het gewas. Hierdoor zouden de hogere zaaikosten kunnen vermeden worden alsook het behandelen tegen legeren.
Hieromtrent werd in Wilskerke een zaaidichthedenproef aangelegd met 2 gangbare rassen waarbij 4 zaaidichtheden beproefd werden, nl. 30, 50, 70 en 90 zaden/m².
Zowel het ras DK Expertise als het ras Hertz behaalden de hoogste zaadopbrengsten bij een zaaidichtheid van 30 zaden/m². Naarmate de zaaidichtheid toenam, daalde de zaadopbrengst stelselmatig; enkel bij het ras DK Expertise was er geen significant verschil in zaadopbrengst tussen 30 en 50 zaden/m² . Tevens nam de legering toe naarmate de zaaidichtheid verhoogde.
Het gaat hier om proefresultaten van slechts één proefjaar onder de heersende groeiomstandigheden van het teeltseizoen 2016-2017. Het proefveld kende in het najaar van 2016 namelijk een zeer beperkte druk van slakken en aardvlooien, de winter was zacht en droog. Daardoor was er zo goed als geen plantuitval na de winter, waardoor een zaaidichtheid van 30 zaden/m² de beste opbrengstresultaten gaf. We kunnen wel stellen dat een zaaidichtheid van 90 zaden/m² veelal niet noodzakelijk is.
Uitzaai teeltseizoen 2016-2017
In het ideale geval wordt er gezaaid tussen 1 en 25 september. Als er later gezaaid wordt, gaat het koolzaad klein de winter in, waardoor het nog meer last heeft van natte perioden en ook kwetsbaarder is voor de duiven. Te vroege zaai kan ervoor zorgen dat het gewas te weelderig de winter in gaat, waardoor het gevoeliger is voor eventuele vorst.
In de zware gronden is regen na zaai bevorderlijk om een goede opkomst te bekomen. Bij een trage, onregelmatige opkomst en warm, droog weer, is het moeilijker om de strijd tegen eventuele slakken en aardvlooien aan te gaan.
Let bij de rassenkeuze naast de potentiële zaadopbrengsten vooral op de legergevoeligheid. Legering kan zorgen voor opbrengstverliezen. Bovendien moeten rassen die minder legergevoelig zijn doorgaans niet verstevigd worden.
Toediening van drijfmest vóór de zaai is interessant omdat dan meestal een goede najaarsgroei vastgesteld wordt. Bovendien is er door de najaarstoediening voldoende NPK aanwezig, zodat het koolzaad tijdig kan hergroeien in het voorjaar. Het blijft daarbij niet enkel bij een groeivoorsprong, meestal zijn de zaadopbrengsten ook beter.
Zaaien kan met een schuifrad- of pneumatische zaaimachine, maar niet met een nokkenrad-type. In de lichtere gronden zaait men soms koolzaad op dezelfde manier als een groen-bemester, nl met een elektrische zaadverdeler op de cultivator.
