1 meter teeltvrije zone wordt beter nageleefd

Wie nog niet weet waarvoor de 1 meter teeltvrije zone staat, heeft vulgair gezegd stront in zijn oren, en waarschijnlijk mest in zijn waterloop. Om de waterkwaliteit te verbeteren, is het de bedoeling dat op die strook geen gewasbeschermingsmiddelen of meststoffen mogen worden toegepast en geen bodembewerkingen mogen worden uitgevoerd. En eigenlijk is er een bemestingsverbod van 5m geldig.

De regels bestaan al sinds 2003, maar werden weinig gehandhaafd. Toch wordt er nu beter gecontroleerd, door de Vlaamse Landmaatschappij (VLM), maar ook door de toezicht-houders van de provincie of de controleagenten van het Departement Landbouw en Visserij. En dat werpt vruchten af, volgens coördinerend toezichthouder bij de Vlaamse Landmaatschappij Robin Bedert.

Eerst aanmaning, dan pv

Het is niet de bedoeling dat bij inbreuken direct afstraffend wordt opgetreden. “Eerst en vooral stappen we waterlopen af en gaan we aanmanend optreden als we vaststellen dat de teeltvrije zone niet is nageleefd”, vertelt Bedert. Als je niet in orde bent met de regelgeving, krijg je een eenmalige aanmaning en moet je dat in orde maken. Gebeurt dat niet en worden nog overtredingen begaan, dan krijg je een proces-verbaal met boete en eventueel een inhouding van het vermogensvoordeel als er een teelt aanwezig is in die zone.

Er is geen automatische inkorting van de premies tenzij die teeltvrije zones actief werd aangeduid als EAG en tenzij er bestrijdingsmiddelen werden toegediend op de teeltvrije zone. Belangrijk naar MAP6 toe is dat als men de teeltvrije zone niet respecteert, je een intrekking kan krijgen van de vrijstelling van de verstrengde maatregelen in de gebiedstypes 2 of 3.

Eerst in slechtste gebieden

In 2018 en 2019 werden zo'n 30 waterlopen afgestapt in VODKA- en focusgebied in Vlaanderen. De slechtste gebieden worden eerst onder handen genomen omdat het daar het meest urgent is om de teeltvrije zone af te dwingen langs de waterlopen. Zoals gezegd wordt aanmanend opgetreden, maar als de inbreuk zeer ernstig is, wordt onmiddellijk een sanctie opgelegd. Bij hercontrole wordt gecheckt of de landbouwer zich in regel heeft gesteld en rekening heeft gehouden met de aanmaning. Gebeurt dat niet, dan krijgt die een proces-verbaal. “Die waterlopen blijven we opvolgen om te zien of jaar na jaar de teelvrije zone wordt aangehouden”, klinkt het.

Jaar op jaar verbeteringen

In 2018 werden 169 landbouwers gecontacteerd na een negatieve controle op 293 percelen. Er werden ongeveer 780 percelen gecontroleerd langs 14 geselecteerde waterlopen. De toezichthouders stelden vast dat één op de twee akkerlanden niet in orde was op dat moment. “Dat was de start van de actie dus het was ergens te begrijpen dat er nog veel inbreuken werden vastgesteld”, verklaart Bedert.

In 2019 werd de actie herhaald en werden 111 landbouwers gecontacteerd na een negatieve controle op 167 percelen. Deze keer werden 639 percelen langs de 16 geselecteerde waterlopen gecontroleerd. Dit jaar werden 10% minder inbreuken vastgesteld. Bij 39% van de akkerlanden was de teeltvrije zone dus nog niet in orde.

In 2018 werden hercontroles gedaan in de zomer. We stelden vast dat van die 169 landbouwers uiteindelijk slechts vier landbouwers de aanmaning niet hebben nageleefd en geen rekening hielden met de teeltvrije zone. Die kregen dus een proces-verbaal. Een voorbeeld van een inbreuk is dat er teelt is aangetroffen op de teeltvrije zone of er bewerkingen werden gedaan.

Heel veel landbouwers hielden wel rekening met de aanmaningen. Een deel liet een grasstrook staan naast de waterlopen, anderen legden zelf een grasstrook aan. Nog anderen zaaiden geen teelt meer in. Op sommige percelen stond er geen gras of werd gekozen om de strook wild te laten staan waardoor een wilde bloemenstrook of kruidenstrook ontstond. “Dat is heel productief voor de biodiversiteit”, aldus de coördinerend toezichthouder.

Aandachtspunten

Er kwamen toch wel enkele aandachtspunten aan bod tijdens de initiële controles en hercontroles, volgens Bedert. De meeste problemen zitten bij de afwateringsgeulen, wat vaak gebruikt wordt in West-Vlaanderen: deze worden in de winter getrokken om het water van de percelen sneller te laten afvoeren. “Die geulen gaan doorheen de teeltvrije zone en kan je aanzien als inbreuk in het bewerkingsverbod. Echter, we kunnen dat wel aanvaarden omdat de bewerking zeer beperkt is.” Toch kan het niet altijd. Als de geulen nog aanwezig zijn tijdens de bemesting, en er zo meststof via de afwateringsgeulen kan afvloeien in de waterloop, kan je je verwachten aan een sanctie.

Wat een aantal boeren niet begrepen hebben, is dat grondbewerkingen echt niet kunnen. Dus frezen of bewerken mag niet voor het inzaaien van de teelt. Een volgend aandachtspunt hoort bij de reiniging van de waterlopen of het onderhoud van de waterlopen: “Vaak of soms toch wordt er slib of andere resten op het perceel van de aangelanden gelegd, en dan voornamelijk in de teeltvrije zone. We hebben dat actief aangepakt en afspraken gemaakt met alle waterloopbeheerders. Die hadden er oren naar om daar rekening mee te houden en het slib niet in de teeltvrije zone te leggen, maar waar het mogelijk is verder op het perceel. We zien ook dit jaar dat dat niet overal gebeurt. Als dat voorvalt langs uw perceel, mag eenmalig de teeltvrije zone bewerkt worden om die slibreiniging te verwijderen, maar dan moet wel nadien een grasstrook ingezaaid worden. Neem zeker foto's, zodat je kan bij een controle kan beargumenteren waarom je die bewerking hebt uitgevoerd in de teeltvrije zone.”

En bij maaibeheer?

Bij maaibeheer wordt volgens Bedert vaak gevraagd of die teeltvrije zone onderhouden moet worden. Inagro is hierin pionier omdat hiervoor een randenmaaier moest worden voorzien. Hiervoor werd een proefproject op poten gezet. “Daaruit zijn al goede toestellen naar voren gekomen om die rand, die teeltvrije zone, te onderhouden langs de waterlopen. Er zijn speciale machines die daarvoor geschikt zijn. Uit testen is gebleken dat wanneer je de rand twee maal per jaar maait, zeker wanneer die pas is aangelegd, en je dat enkele jaren aanhoudt, dat de rand na een paar jaar makkelijker onderhoudbaar is. Dan kan je het met een keer per jaar maaien onderhouden. Het is wel belangrijk dat je een dichte grasmat hebt, zonder onkruiddruk.”

In de groenteteelt is het interessant om de werkgang langs de waterloop te leggen. Hierdoor voldoe je sowieso aan de teeltvrije zone, en verlies je geen kostbaar land.

Marlies Vleugels