Startpagina Actueel

Romain Cools, CEO Belgapom: ‘Klimaat heeft ook zware impact op onze aardappel’

“De impact van de klimaatverandering op de Belgische aardappelteelt blijkt duidelijk uit de cijfers. Deze maakt de risicospreiding voor de verwerkende industrie cruciaal. Daarnaast is er de noodzaak tot dringende investeringen in het opslaan van water én de installatie van irrigatiekanalen.” Dat zegt Romain Cools, CEO Belgapom, én wereldwijd aardappelexpert.

Leestijd : 7 min

Het groeiend belang van de innovatieve aardappelsector in ons land is onmiskenbaar. Voor veel akkerbouwers was de aardappelteelt vroeger en vele decennia eerder een bijteelt, naast bijvoorbeeld granen, suikerbieten, maïs en groenten. De teelt van aardappelen evolueerde intussen bij veel telers tot een hoofdteelt. Wat ook een ‘boost’ gaf aan de vele aardappelverwerkende bedrijven in ons land.

Ook ons land telt een groeiend aantal professionele aardappeltelers, vaak in een 1 op 1-relatie met hun afnemers. “We stellen dit vooral vast bij telers voor de versmarkt of in specifieke rassen, voor bijvoorbeeld de verwerking tot chips of frietproducten, zowel diepvries als gekoeld”, zegt Romain Cools, al tientallen jaren secretaris van handels- en industrieorganisatie Belgapom en vandaag ook waarnemend CEO van deze federatie. Maar Romain Cools is veel meer dan dat: hij is een wereldwijd gewaardeerd expert in de aardappelsector.

5,3 miljoen ton verwerkt

“De verwerking van aardappelen wordt een alsmaar belangrijker wordende sector in ons land. Duizenden telers blijven vasthouden aan de aardappelteelt, deels onder contract (+/- 70% en op vandaag, meestal via tonnencontracten), deels op de vrije markt. Ze hebben meestal vastgelegde afspraken met 2 of meerdere afnemers.”

3272-AARDAPPEL 1

Het gaat dan in hoofdzaak om variëteiten met bestemming diepgevroren en gekoelde friet, pureeproducten, chips, vlokken, granulaten... Deze industrie groeide van 500.000 ton verwerkte aardappelen in 1990 naar maar liefst 5,3 miljoen ton in 2019. Intussen groeide de Belgische aardappelverwerking uit tot ’s werelds grootste exporteur van diepgevroren aardappelproducten en aardappelchips.

De recente promotiecampagnes in Azië en deelname van onze sector aan de missies in het buitenland tonen aan dat de ‘Belgian fries’ - ondermeer via de ambassadeur ‘James Bint’ - niet enkel de buitenlandse consumenten charmeren, maar ook in de Belgen zelf de grootste promotoren vinden. De link met onze ‘frietkotcultuur’ is daarbij natuurlijk belangrijk.

Grootste uit- en invoerder

“De voorbije jaren is de export van verse aardappelen uit ons land gedaald, deels door de gestegen vraag van de verwerkende aardappelindustrie in eigen land en deels ook door de alsmaar complexere fytosanitaire regelgeving”, stelt Romain Cools.

Gezien onze aardappelverwerkers een alsmaar groter wordend volume nodig hebben om aan de groeiende exportvraag te voldoen, is ook de import van aardappelen sterk toegenomen. “Deze invoer komt vooral uit de buurlanden (Frankrijk, Nederland en Duitsland) en betreft dus voornamelijk aardappelen voor de vele grote aardappelverwerkers in ons land.”

3272-AARDAPPEL 2

Naast de invoer voor de verwerkende industrie voert ons land ook vroege aardappelen in uit het Middellands Zeegebied, uit landen als Israël , Malta, Spanje... “Die zijn exclusief voor de versmarkt en liggen van mei tot augustus in de winkelschappen van de grote retailers. Vanaf augustus/september bevoorraadt de versmarkt zich dan weer uit eigen land.” Uit consumptieonderzoek van GfK-VLAM blijkt dat op gezinsniveau 70% van de verse gekochte aardappelen van Belgische oorsprong is. Dat was in de jaren 2000 een pak minder.

“Hierdoor is ons land niet enkel de grootste uitvoerder van diepgevroren aardappelen wereldwijd, maar tegelijk ook de grootste invoerder ter wereld”, aldus Romain Cools. “Het feit dat ons land – met een optimaal logistiek kader – in het midden van het aardappelteeltgebied van Europa ligt en er vanuit gegaan wordt dat de aardappelverwerkende industrie zich kan bevoorraden in een straal van 300 km is hier natuurlijk niet vreemd aan.”

Export is welvaart

Binnenkort worden de eerste teeltcontracten weer afgesloten. “Als gevolg van de grote impact van de lockdown op de consumptie en export van verwerkte aardappelen, zijn sommigen voorstander om het areaal voor volgend seizoen in te perken. Dat is niet zo simpel. Dat hangt onder meer af van de totale bedrijfsvoering van de akkerbouwers, maar ook van het specifiek marktsegment waarvoor wordt geteeld. Zo doen verse aardappelen en aardappelsnacks het niet slecht in deze corona-tijden.”

3272-AARDAPPEL 3

“Maar ook de stocks aan afgewerkt product zullen de situatie mee beïnvloeden. Het is moeilijk om daar nu al een precies zicht op te hebben. Vaak hoor je dan de roep om steunmaatregelen : ondersteuning van deze mooie en toekomstgerichte sector is belangrijk, maar binnen de aardappelsector is een ruime meerderheid nog altijd van oordeel dat het beleid nooit de aardappelsector zelf kan gaan sturen.” Volgens Romain Cools moet beleid ondersteunend werken, onder meer om via innovatie aan de verdere transitie en duurzaamheid te werken.

Hij vindt het verder positief dat ook aardappelverwerkers verder over de grenzen kijken. “Niet alleen voor de aanvoer van hun grondstof, maar ook wat productiecapaciteit betreft. De Agristo-fabriek in India is maar één van de voorbeelden van hoe ook verwerkers van aardappelproducten dichter bij hun consumenten willen gaan werken.” Een evolutie die wellicht nog veel navolging krijgt bij andere spelers.

Vaak is Romain Cools ontgoocheld - meer zelfs: het maakt hem boos - als beweerd wordt dat ons land en sommige sectoren, zoals de aardappelsector, te veel exportgericht is. “In coronatijden worden we dan het slachtoffer van ons eigen succes, zegt men. Dat klopt totaal niet, integendeel. We zijn wat aardappelen betreft de grootste wereldspeler, net omdat de teelt van aardappelen hier zo efficiënt en succesvol is. Een sterk exportgerichte economie zorgt voor de grote welvaart van een land. Dat wordt al te vaak vergeten, en dat is echt foutief.”

Gevolgen van coronacrisis

Die grote kracht van onze wereldwijd vermaarde aardappelproducten geven af en toe aanleiding tot jaloezie, en vooral tot antidumpingmaatregelen van derde landen die niet op feiten zijn gestoeld. “Conclusies dat onze marges bijvoorbeeld kleiner zouden zijn dan in die landen dan bij ons, is vaak het gevolg van het vergelijken van ‘appelen met citroenen’ en dat hebben we ook al verschillende keren aangetoond.”

Na onder meer Colombia, Zuid-Afrika en Brazilië is nu ook Nieuw-Zeeland met een onderzoek naar antidumpingprijzen tegen België en Nederland gestart. Dat heeft men gemeld aan de Europese commissie. “Ook in dit dossier zullen we aantonen dat ze fout zijn. Het feit dat de Europese Commissie op basis van deze foutieve berekeningen in het Colombia-dossier zelf naar de Wereld HandelsOrganisatie is getrokken is het bewijs hiervan.” Op basis van recente berichten sluit Romain Cools ook niet uit dat er zelfs een frietoorlog met... Amerika op komst kan zijn.

Covid-19 heeft ook zwaar ingehakt op de aardappelsector. “Niet het minst door de sluiting van de horeca en de gevolgen voor de foodservice. Niet alleen bij ons, ook in de ons omringende landen, en wereldwijd. Sommige bedrijven zagen hun omzet de voorbije maanden dalen met 40%. Een aantal exportbestemmingen blijft het wel nog beter doen. De Belgische aardappelverwerking heeft het de voorbije maanden zelfs beter gedaan dan deze in de buurlanden. Maar desondanks hebben heel wat telers de afzet van hun vrije aardappelen zien geblokkeerd worden. Als aardappelketen zijn we uiteraard niet het enige slachtoffer, maar toch hebben directe steunmaatregelen en ook de regeling van tijdelijke werkloosheid onze bedrijven geholpen deze crisis te overleven.”

Naast de zware crisis als gevolg van Covid-19 blijkt uit de cijfers van StatBel nog een belangrijke vaststelling. “Met betrekking tot de opbrengst blijkt duidelijk de impact van de klimaatverandering”, stelt Romain Cools. “Deze maakt de risicospreiding voor onze verwerkende industrie ook cruciaal, vandaar ook dat de verwerkers en handel niet enkel met telers uit de onmiddellijke omgeving werken, maar ook contracten sluiten met telers die in andere regio’s van de Europese ‘aardappelbelt’ actief zijn. Deze cijfers illustreren ook de noodzaak tot dringende investeringen in het opslaan van water en de installatie van irrigatiekanalen”, zegt Romain Cools.

Irrigatiesystemen

Ardo is maar een van de vele voorbeelden waar ingezet wordt op een betere waterbeheersing en irrigatiesystemen. “Ook hier vind ik het belangrijk dat het gebeurt in samenwerking met verschillende partners. Met de landbouwers, maar ook met overheid, zoals met provincies. Beter een stimulerend dan een regulerend beleid. In deze dossiers is een snelle aflevering van de nodige vergunningen heel belangrijk. We kenden al enkele heel droge zomers, dus we moeten maatregelen nemen. Zuiderse landen, zoals Spanje, zetten daar ook op in. Wij moeten dat ook doen. Want de signalen zijn duidelijk: de opbrengst dit seizoen komt lager uit dan deze van het vijfjaarlijks gemiddelde. En dat gemiddelde ligt een stuk lager dan dat van de voorbije 10 jaar!”

Belgapom zet zwaar in op samenwerking in de keten. Denken we maar aan het promotiebeleid, de uitbouw van de vakbeurs Interpom (intussen de grootste vakbeurs ter wereld onder dak) en nu ook de brancheorganisatie Belpotato.be. “We pleiten voor samenwerking, maar zijn ook grote voorstander van de autonomie van de telers. Dat is niet altijd even eenvoudig, wat we bijvoorbeeld ook merken bij ons project WatchItGrow. Er zijn nog altijd mensen die daar argwanend tegenover staan. En dat is zo jammer, het is een belangrijk hulpmiddel voor de hele sector om de teelt te moderniseren, ook in het licht van de klimaatpolitiek. Ik heb door de jaren heen wel gemerkt dat het sterke individualisme doorheen de keten moeilijk uit te roeien is. Wat dan het probleem is? Handhaving, daar wordt te weinig op ingezet”, besluit Romain Cools. “Een voorbeeld is de 3-jaarlijkse rotatie: sommigen bepleiten een langere rotatie. Geen probleem, maar ik vraag dan telkens waarom we er nu nog niet in slagen om de huidige wetgeving af te dwingen.”

Lieven Vancoillie

Lees ook in Actueel

Landsbond Pluimvee vecht ministerieel besluit over kalkoenen aan

Pluimvee De Landsbond Pluimvee, de sectororganisatie voor pluimveehouders, heeft na overleg met de Vlaamse kalkoenenhouders, een verzoekschrift neergelegd bij de Raad van State tot vernietiging van het ministerieel besluit van 22 december 2023 van de Vlaamse regering tot vaststelling van de minimumvoorschriften voor de bescherming van kalkoenen.
Meer artikelen bekijken