De vele gezichten van het insect

Dat insecten een belangrijke rol spelen nu, maar ook in de toekomst, hebben ze bij Inagro duidelijk begrepen. Drie jaar deden ze onderzoek naar de mogelijkheden van professionele insectenkweek, en op 30 januari stelden ze hun nieuwe infrastructuur voor in Beitem tijdens een stakeholdersmeeting. Verschillende kweekcellen moeten toelaten het onderzoek een trapje hoger te heffen. Arnold van Huis, professor in entomologie aan Universiteit Wageningen kon ons er meer over vertellen.

Insecten versus veeteelt

Van Huis ziet alvast vele voordelen in insectenkweek, in tegenstelling tot de veeteelt. Hij verwacht dat de vraag naar vlees tegen 2050 stijgt, en er geen ruimte genoeg zal zijn voor veeteelt. Daarnaast acht hij de veeteelt verantwoordelijk voor de uitstoot van veel broeikasgassen. 59 tot 71 % van de ammonia komen van de veeteelt. “Rundvlees is echt een enorm probleem. Vergelijk je dat met plantproteïnen, dan stoot je hiermee 100 keer meer broeikasgassen uit. Rundvlees eten is niet meer van deze tijd”, vertelt hij.

En dan zijn er verschillende zaken die je kan doen volgens van Huis: “Minder vlees eten is een optie, maar je kan ook meer kippen- of varkensvlees eten, want dat is minder milieubelastend. Men denkt ook na over verschillende alternatieve proteïnebronnen, zoals kweekvlees of algenkweek.” Insecten zijn een waardig alternatief voor veeteelt want de uitstoot is niet alleen minder, maar er is ook minder land voor nodig en het eetbare gedeelte is percentueel hoger.

Meer dan 2.000 eetbaar

In de wereld staan er 1 miljoen insecten beschreven, waarvan er slechts 5.000 schadelijk zijn. Van zeker 2.000 soorten is geweten dat ze eetbaar zijn. Meer dan 600 soorten zijn kevers. “Niet moeilijk, want dat is ook de grootste groep insecten in de wereld”, gaat van Huis verder. Oogsten uit de natuur is niet haalbaar en een kweek is nodig. Zo kan je een proteïnerijk product verkrijgen voor voeding of voer. Anderzijds kunnen insecten dienen om afval te verwerken.

Voor afvalverwerking

Afvalverwerking is belangrijk omdat een derde van ons voedsel niet gebruikt wordt en bij het vuilnis eindigt. “En dan praat je over een enorm bedrag: 750 miljard dollar.” Naargelang het soort afval je hebt, is een bepaald insect nuttig. De soldatenvlieg kan worden ingezet op een hele resem afvalstromen zoals mest van varkens, vee of kippen, maar ook keuken- en cateringafval, koffiepulp, gemeentelijk organisch afval en stro. De soldatenvlieg blijft een heel belangrijke afvalverwerker. De grootste producent van eieren van zwarte soldatenvlieg is Guangzhou Unique Biotechnology, een Chinees bedrijf.

Ook huisvliegen kunnen worden ingezet voor de verwerking van mest, bijvoorbeeld van varkens, en gemeentelijk organisch afval, maar daar is minder vraag naar. “Het voordeel van de huisvlieg is wel dat die enorm snel ontwikkelt.” Meelwormen en krekels zijn dan weer nuttig om onder andere groenteafval weg te werken.

Voor voeder

De wetgeving rond insecten in veevoeder is lange tijd een moeilijke zaak geweest. Na de BSE-crisis was er sprake van een feed ban, waarbij het verboden werd landbouwhuisdieren te voederen met dierlijke eiwitten, en dus ook niet met insecten. Het Voedselveiligheidsagentschap (FAVV) geeft aan dat levende insecten niet in het voer van herkauwers mogen, maar wel gebruikt mogen worden voor niet-herkauwende landbouwhuisdieren. Dood moeten ze verwerkt worden in een erkende categorie 3-verwerker. Het vet dat hieruit voortkomt, mag gebruikt worden in het diervoeder van alle dieren. Dat is niet het geval voor de verwerkte dierlijke eiwitten (eiwitmelen en gehele verwerkte insecten). Die mogen enkel in het voer van gezelschapsdieren en aquacultuurdieren, en in lokvoeders. En dan is er nog steeds een beperking op de insectsoorten voor aquacultuur- en lokvoer: enkel de zwarte soldatenvlieg, de huisvlieg, de meelworm, de piepschuimworm, de huiskrekel, de dierentuinkrekel en de steppenkrekel.

Wil je insecten kweken voor veevoer, dan ben echter ook beperkt door de regelgeving. Die insecten moeten ook gevoederd worden en dat kan niet met alles. Met uitzondering van verschillende producten, zoals honing, ei(producten) en melk(producten), moet men voederen met producten van niet-dierlijke oorsprong. Bedrijven, zoals Proti-Farm, hebben hiervoor hun eigen infrastructuur ter beschikking.

Voedzamer?

In vergelijking met vismeel en soja, is het proteïnegehalte bij de zwarte soldatenvlieg, de meelworm en de huisvlieg gelijkaardig. Het vetgehalte is hoger bij deze verschillende insecten. “Dat vet is toegestaan in het gebruik, volgens de EU”, vermeldt Arnold. Maar als men het vet uit die insecten haalt, dan is gebleken dat het proteïnegehalte verhoogt en is die zelfs hoger dan bij vismeel en soja. De kwaliteit van de insecteiwitten werd onderzocht voor het voeden van biggen, en hieruit bleek dat insecten het nog goed doen. Er werd ook de vraag gesteld of het eiwit beïnvloed kan worden door het dieet. “Eigenlijk niet, maar bij de vetzuursamenstelling kan dat wel, door het substraat aan te passen.”

Van Huis stelt dat het welzijn wel kan verhogen door voeder met insecten te geven. Je mag ze levend geven, maar je moet wel oppassen bij kippenvoer. “Een kip vreet zich echt dood aan de larven van de soldatenvlieg. Gedoseerd geven is aangeraden”, geeft hij mee. Insecten kunnen ook het gebruik van antibiotica verminderen: chitine vermindert het voorkomen van diarree en verzwakt de immuunrespons van gespeende varkens met E.coli. Daarnaast bevat de zwarte soldaatvlieg een bepaald soort vetzuur, dat een antimicrobiële werking heeft. Uit verschillende studies bleek ook dat insecten als voedsel voor mensen kunnen, want ze bevatten voldoende zink en ijzer.

Stijgende markt

Dat er een verhoogde interesse is, is duidelijk. “Verleden jaar zijn er wereldwijd meer publicaties verschenen dan in de 10 jaar ervoor.” Ook de markt van de eetbare insecten in de Verenigde Staten stijgt exponentieel snel. In de rest van de wereld zijn insecten ook aan het opkomen. Een Finse bakker verwerkte insecten in zijn brood, en dat was wereldwijd nieuws.”

Verschillende bedrijven over heel de wereld zetten er bijgevolg op in. AgriProtein technologies is een bekend bedrijf dat samen met Christof Industries samen wil werken om insectproteïnen te maken uit organisch afval voor het maken van voeder. Hun doel is om de volgende 10 jaar in Azië, het Midden-Oosten, Europa en Amerika 200 huisvliegboerderijen te plaatsen, met elk de capaciteit van 8,5 biljoen vliegen, die 250 ton afval per dag kunnen verzetten.

Protix, een Nederlands bedrijf, zet dan weer in op zwarte soldatenvlieg. Ze kweken de beestjes op groente- en fruitafval om ze later tot poeder of insectenolie te verwerken. Het geloof in hen was zo groot dat onder andere Rabobank en het Utrechtse fonds Aqua-Spark 45 miljoen euro investeerden in hun bedrijf.

Nog veel uitdagingen

Maar we zijn er nog lang niet. “In 2016 is een rapport verschenen dat in Nederland 25 insectenbedrijven 500 ton produceren.” Als men in Nederland echter 1 % van het kippenvoer wil vervangen, is er 70.000 ton nodig. Als in heel Europa 10 % van het visvoer vervangen moet worden, dan is er 80.000 ton nodig. “Het is een uitdaging om in die hoeveelheden te leveren, en dan in een constante kwaliteit”, waarschuwt hij. Maar de totale markt is echt enorm. “De totale markt van voer bedraagt meer dan 500 miljard dollar. ” Vooral naar kippen en varkens is er potentieel.

Verder zijn er uitdagingen naar het kweken toe. De kostprijs is nu nog te hoog. “Automatisering is nodig, maar daar wordt aan gewerkt, onder andere door Inagro”, lacht hij. Ook is er nog niet veel geweten over ziekten tijdens de insectenkweek, of over de genetica.

“Naar voedselveiligheid heb ik ook nog nooit gehoord dat er een probleem is. In een rapport van de Europese Autoriteit voor voedselveiligheid (EFSA) worden wel algemene problemen aangehaald, bijvoorbeeld bij de kweek. Er zijn nog veel vragen bij het reststromen voeren. Zo weet men niet goed hoe insecten omgaan met chemische en biologische contaminanten”, klinkt het.

In het algemeen is de insectenkweek een nieuwe sector. Van Huis merkt op dat het wetgevend kader nog in ontwikkeling is. En misschien moeten we nadenken over het welzijn van het insect. “In het algemeen wordt er vanuit gegaan dat ze geen pijn kunnen ervaren. Maar dat is niet altijd waar: hommels kunnen effectief pijn ervaren. En ze kunnen fantastisch leren, ze zijn behoorlijk intelligent. Dus als je ze doodt, dan zo efficiënt mogelijk.

Alle start-ups levensvatbaar?

Of start-ups levenskrachtig zijn, hangt deels af van het financieel plaatje. “Ze worden vaak geholpen door bijvoorbeeld banken.” De vraag is ook of het competitief kan zijn met ander voeder en voedsel. “Het is echter een beginnende industrie. De automatisering staat aan het begin. Het onderzoek staat ook nog in zijn kinderschoenen.” Toch vindt hij de sector veelbelovend, omdat de voedermarkt een enorme marktwaarde heeft. Belangrijk is wel dat men voor zichzelf de berekening maakt. Welke organische reststromen worden gebruikt, en hoe doen de insecten het erop? Wat is de kwaliteit van het eindproduct? Beslissen om met insecten te starten, gaat dus niet over een nacht ijs. En last but not least: zorg dat het product smakelijk is. “De eerste burgers waren dat niet. Het is al een moeilijk product dat wat duurder is, zorg dan tenminste dat mensen, maar ook dieren, het willen eten.”

MV