Productie op maat van de veelzijdige consument

F orFarmers vindt het belangrijk om jaarlijks de vrouwen die – al dan niet achter de schermen - actief zijn op een veebedrijf eens extra te verwennen met hun ‘eigen’ studie- en netwerkingsdag. De enige mannen in de zaal gevuld met fleurige dames, waren dan ook de betrokken sprekers. Het voederbedrijf koos voor het ruime thema ‘Voeding’ dat iedereen, ook in de primaire sector, aanbelangt.

Consument centraal in keten

Veerle Rijckaert van Flanders’ Food is thuis in die nieuwe trends. Flanders Food is de speerpuntcluster voor de agrovoedingsindustrie. “Het is een industriegedreven innovatieplatform dat bedrijven informeert en inspireert. We willen de implementatie van kennis en ideeën faciliteren. We wensen daarbij te evolueren van aparte losstaande schakels naar een geïntegreerde en geconnecteerde keten. Daar willen we ook de landbouwer en de consument bij betrekken. Maar dé consument bestaat niet meer. We evolueerden naar aparte groepen consumenten zoals bijvoorbeeld senioren, mensen met aangepast dieet, diegenen die halal of koosjer eten… De consument staat ook niet meer aan het einde, maar centraal in de keten en heeft daardoor meer impact op de landbouwsector.”

Te zout, te vet, te zoet

Rijckaert is ervan overtuigd dat innovatie nodig is om de grote uitdagingen in een veranderende wereld de baas te kunnen. Wat zijn dan wel die uitdagingen? “Het is niet zo leuk om te horen maar we eten te veel (van hetzelfde), te zout, vet en zoet waardoor onze gezondheid onder druk komt te staan. Daarnaast staat onze planeet onder druk: grondstoffen raken uitgeput, het klimaat verandert… Bovendien vergroot de vraag naar voedsel door de bevolkingsgroei. We moeten dus meer uit onze grondstoffen halen.”

Steeds meer welvaartsziekten - overgewicht, te hoge cholesterol of bloeddruk, diabetici – vragen om een aangepast dieet. “Vaak krijgen we de vraag of deze worden veroorzaakt door teveel vet of suiker.

Onverzadigde vetzuren zijn gunstig voor het lichaam. Ongezonde verzadigde vetzuren worden meestal gerelateerd aan dierlijke vetten, maar kippenvet wijkt daar van af. Kokos-olie is dan weer een plantaardig vet dat heel ongezond is. Het is dus een genuanceerd verhaal. De trend naar vetreductie in de jaren 80 evolueerde naar vetverbetering, waarbij er onder meer aanrijking gebeurt met omega 3-vetzuren die ons lichaam niet zelf kan aanmaken. Men tracht ook de samenstelling van dierlijke vetten te verbeteren door de samenstelling van dierenvoeders aan te passen, bijvoorbeeld aanrijking met lijnzaad.”

Ook suikers of koolhydraten bestaan in vele vormen. “Natuurlijke suikers, bijvoorbeeld in honing, fruit of melk, zijn weliswaar ook suikers. Snelle suikers zijn noodzakelijk, maar je hoeft ze niet extra toe te voegen aan je voeding.”

Gevarieerder en anders eten

Volgens Veerle Rijckaert moeten we ook gevarieerder eten. “Het Statistisch bureau van de Wereldvoedselorganisatie FAO berekende dat onze dagelijkse voeding grotendeels uit tien ingrediënten bestaat, namelijk melk, granen, aardappelen, varkensvlees, suiker, sinaasappel, tomaten, kip, appel en rundsvlees. We eten zeer eenzijdig.” De spreker wijt dit aan de evolutie binnen de landbouw: “Men selecteerde op gewassen die goed groeien waardoor er zowat 75% van de biodiversiteit verloren ging. Bovendien had deze evolutie een negatieve impact op de planeet want we gebruikten hierdoor meer gewasbeschermingsmiddelen en de bodems werden armer. Met het project CropExplore trachten we daar aan te werken. We zoeken alternatieve grondstoffen voor toepassingen in de voedingssector.”

Een niet-onbelangrijke groep consumenten wordt vandaag geconfronteerd met voedselallergieën en/of -intoleranties. Zij vergen aangepaste voeding. Daarnaast wordt de groep vegetariërs en vooral flexitariërs stilaan groter. “Flexitariërs eten niet alle dagen meer vlees. Het is een groep om in de gaten te houden”, stelt Veerle Rijckaert. “In ons land is er een dalende trend van de vleesconsumptie. Het aandeel vleesvervangers (bonen, linzen, algen, insecten, microbieel eiwit…) zal daardoor toenemen. Aangezien 71% van het aardoppervlak uit (zout) water bestaat moeten we zeker ook de mogelijkheden nagaan van ‘zeelandbouw’, met de productie van zeewier en algen die enorm rijk zijn aan interessante nutriënten zoals omega 3-vetzuren.”

Voedselverliezen beperken

De enorme voedselverliezen zijn ook Veerle Rijckaert een doorn in het oog. “De hele keten is daarvoor verantwoordelijk. In Vlaanderen zou er 314 tot 372 kg voedsel verloren gaan per capita! Het gemiddelde voor Europa ligt op 179 kg. Naast het voorkomen ervan moeten we meer inzetten op valorisatie: inzetten als veevoeding of als grondstof voor andere sectoren, verwerking tot meststof of inzetten voor het opwekken van energie.” Flanders’ Food ziet een nieuwe business voor deze nevenstromen. “Heel wat voedselresten kunnen immers hergebruikt worden, vandaag loopt bijvoorbeeld onderzoek naar frambozenpitolie in cosmetica, preigroenpulp in kaas of pasta enzomeer.”

Industrie 4.0

Industrie 4.0 of de vierde industriële revolutie staat voor de digitalisering, het gebruik van sensoren en het optimaal inzetten van de gegenereerde data om efficiënter te produceren. “De voedingsindustrie is hier sterk mee bezig, maar ook voor de landbouwer liggen er hier kansen. Sensoren om de dieren te monitoren of veldbeelden door drones laten toe om slimmer te produceren. Je weet beter wat er gebeurt. De data kunnen vervolgens gebruikt worden in de voedingsindustrie, waardoor je als producent een andere relatie krijgt met je afnemer”, besluit Rijckaert haar verhaal.

Inzet van technologie en productie dicht bij huis

Trendwatcher/retailspecialist Jorg Snoeck nam het publiek nadien mee op een wervelende tocht doorheen de (nabije) toekomst gaande van stemgestuurde elektronica in huis tot een volledig gedigitaliseerde wereld waarbij winkels en bedrijven je aankopen op voorhand kunnen inschatten en leveren. “Consumenten kopen vandaag wat ze ‘nu’ willen eten en zetten daar ook middelen voor in die hen dat gemakkelijk maken, denken we maar aan services zoals Deliveroo. Meer en meer zal hiervoor de beschikbare technologie ingezet worden.”

Van ver van huis bracht Sjarel Buysschaert de zaal vervolgens terug rondom de kerktoren. Hij is mede-initiatiefnemer van ‘Lokaalmarkt’ waar de korte keten hoogtij viert. “Boeren verkopen intussen op vijf plaatsen in West- en Oost-Vlaanderen hun eigen producten op een overdekte markt. Naast de lokale producten vinden we ontmoeting een belangrijk thema. Op de wekelijks markt vind je dan ook steeds een gezellige bar.” In ons nummer van 18 juli besteden we meer aandacht aan dit bijzondere concept.

Anne Vandenbosch