Euragri is een organisatie zonder winstoogmerk en is een forum voor onder andere vertegenwoordigers van openbare onderzoeks- en innovatieve instituten, universiteiten, financieringsinstanties en ministeries. De organisatie houdt zich bezig met onderzoek en innovatie in de agrovoedingssector en de bredere bio-economie in Europa. Dit jaar was ILVO gastheer van een tweedaags congres.
“In alles wat we doen houden we ons graag een spiegel voor”, zegt Joris Relaes, secretaris-generaal van ILVO.
Lokaal en smart farming
Gastheer Joris Relaes ontving op het tweedaags congres experten uit binnen- en buitenland. Zij wisselden van gedachten over de domeinen landbouw, voeding, bos en visserij. “Binnen de evolutie van de Vlaamse landbouw zijn er twee belangrijke stromingen”, beklemtoonde Joris Relaes.
“Enerzijds is er de opschaling van het lokaal model (korte keten, CSA, stadslandbouw…) én anderzijds het smart farming model (technologische vernieuwingen die rekening houden met de omgeving en met hogere efficiëntie).”
Joris Relaes riep ook op om wereldwijd resoluut te kiezen voor ‘verbinding’ in plaats van voor ‘polarisatie’.
Communicatie essentieel
Yves Segers, professor rurale geschiedenis aan de KU Leuven én directeur van het Centrum voor Agrarische Geschiedenis (CAG), gaf zijn brede kijk op het onderwerp. “Inzichten uit het verleden en besluiten uit historisch onderzoek zijn relevant voor het huidig onderzoek naar landbouw, voedsel en het platteland”, opende hij zijn uiteenzetting.
“In de afgelopen decennia, en dat nam de jongste jaren alleen maar toe, hebben tal van historici het belang van innovatie en kenniscirculatie tussen verschillende actoren in de voedselketen (boeren, onderzoekers, consultants, particuliere bedrijven en ook de rol van de overheid) onderzocht. Een van de belangrijkste onderzoeksvragen was hoe onderzoekers communiceerden met die landbouwgemeenschap en met de bredere samenleving.”
Dialoog met boeren
Onderzoekers, consultants en beleidsmakers staan volgens professor Yves Segers voor de uitdaging om landbouwers in het noorden en in het zuiden te begeleiden naar een nieuw landbouwmodel. Dat moet erin slagen voldoende voedsel op een duurzame, dier- en milieuvriendelijke manier te produceren. “In deze belangrijke overgangsfase is dialoog met boeren cruciaal. En wat nog meer is: de boer is een actieve deelnemer in het creëren van nieuwe kennis en het doorgeven van die kennis in zijn lokale gemeenschap. Participatie, co-creatie en een intensievere samenwerking tussen boeren en onderzoekers lijken wenselijker en noodzakelijker dan ooit.”
Geen Europese bril
Professor Yves Segers somt drie aandachtspunten op. Vooreerst stelt hij voor dat er wordt afgezien van een te rechtlijnig betoog voor modernisering. “Alsof kennis en de toenemende beschikbaarheid ervan altijd samenvalt met economische vooruitgang en een hoger cultureel niveau. Er is namelijk niet alleen de betwiste en ongewenste kennis, maar ook de onjuiste en rampzalige kennis. Ten tweede hebben we niets aan een te eenzijdig verband van kennis met/over stedenbouw en industrie. Het is net zo waardevol om de vraag te stellen welke agrarische en rurale kennis, het stadsleven en de industrie hebben beïnvloed.”
Verder heeft professor Yves Segers geen enge, Europese bril op. “Het heeft geen zin om ons enkel en alleen op Europa te focussen, en al zeker niet in een geglobaliseerde landbouwmarkt. Vergelijk niet binnen Europa alleen, of ook niet ‘het Westen en de rest’. Comparatief onderzoek is de beste strategie om starre blindheid en te enge eenzijdigheid te voorkomen en het kritisch begrip van mechanismen en processen te vergroten.”
“Kennis (geletterdheid, landbouw, technische, wetenschappelijke kennis, ...) maakt deel uit van grotere historische en wetenschappelijke debatten over de ontwikkeling van het kapitalisme, de oorsprong van de industriële revolutie en de suprematie van het Westen.” Yves Segers waarschuwt dan ook om een al te eurocentrisch perspectief te ontwikkelen. Koloniale en postkoloniale geschiedenis, bijvoorbeeld, onthullen dat ook lokale en inheemse boerengemeenschappen over waardevolle kennis beschikken.
Kennis in de hoofden
“Samen met ‘moderne’, westerse kennis ontstaan zo hybride vormen van agrarische kennis die beter inspelen op de lokale omstandigheden. Dat kan ook een voorbeeld zijn voor Europese onderzoekers en landbouwers. Om de toekomstige uitdagingen te kunnen aangaan, hebben we nood aan een multidisciplinaire aanpak en een combinatie van wetenschappelijke kennis en impliciete kennis die niet is neergeschreven maar in de hoofden van landbouwers zit”, aldus professor Yves Segers.
Het was op het congres ook uitkijken naar Line Gordon, professor en directeur van het Stockholm Resilience Center van de Universiteit Stockholm. De vooraanstaande Zweedse is directeur van het Stockholm Resilience Centre aan de Universiteit van Stockholm.
Line Gordon is ook universitair hoofddocent aan de Universiteit van Stockholm. Haar werk omvat onderzoek naar hoe voedselproductie en -consumptie een gezond voedingspatroon kan bieden voor alle mensen in de wereld terwijl de vitale systemen van de aarde behouden blijven. Ze werkte mee aan het Lancet-rapport ‘Healthy food for 10 billion people on a healthy planet’.
Line Gordon hamert op drie punten: de verbetering van het voedingspatroon, de verbetering van de productie én het met de helft verminderen van voedselverlies en voedselverspilling.
Ze zet een aantal strategieën voorop: het streven naar nationale en internationale inzet om over te schakelen op gezonde voeding, de heroriëntatie van de productie van grote hoeveelheden naar de productie van gezond voedsel (75% meer groenten, 50% meer fruit, 50% meer vis, 150% meer noten en 65% minder vlees), de voedselproductie duurzaam intensifiëren om een hogere kwaliteit in de output te krijgen, sterk en gecoördineerd bestuur van land en oceanen en het voedselverlies en voedselverspilling minstens met de helft verminderen in overeenstemming met de doelstellingen van de Verenigde Naties op het vlak van duurzame ontwikkeling.
Belang van gastronomie
Ten slotte geeft ze nog mee dat een toekomstig voedselsysteem het best is gebaseerd op volgende pijlers: diëten kunnen een hefboom zijn voor een gezond en duurzaam voedselsysteem, maar alleen in combinatie met andere sectoren, het verminderen van voedselverlies en voedselverspilling en het beschermen van de natuur.
Nog dit, en niet onbelangrijk voor ons, Vlamingen: “Verlies het belang van gastronomie en de gemeenschap niet uit het oog. Dat zijn vaak elementen die net voor verbinding zorgen.”
