Boerderijcompostering: een heel waardevol product komt in de plaats van organisch afval
Terugwinning van onder meer stikstof en fosfor uit organisch afval is een van de duurzame principes van circulaire landbouw, waar ook in Vlaanderen meer en meer wordt op ingezet. Maar hoe zit de productie van boerderijcompost weer in elkaar?
In het project Nutriman (Nutrient Management and Nutrient Recovery Thematic Network) gaat ook aandacht naar de technologie om fosfor en stikstof terug te winnen uit organisch afval met de productie van boerderijcompost.
Op de boerderij van ILVO in Melle zijn ze bezig met praktijkstudie rond die boerderijcompost.
Wat is boerderijcompostering?
Het is de meest efficiënte en duurzame manier om stikstof, fosfor, andere nutriënten en koolstof in het landbouwsysteem te recupereren, is op het bedrijf zelf.
Een van de mogelijkheden daarvoor is het composteren van gewasresten en andere organische materialen van het landbouwbedrijf.
Compostering is de gecontroleerde, aerobe afbraak en omzetting van een mix van organische reststromen zoals gewasresten, voederresiduen, stro, vaste organische mest, houtsnippers...
Het composteerproces wordt uitgevoerd door de activiteit van micro-organismen en schimmels. Na enkele maanden (bij goede procesvoering) is de compost rijp en klaar voor gebruik.
Wat zijn voordelen en problemen?
Bij boerderijcompostering worden reststromen verwerkt en wordt een waardevol product, compost, geproduceerd. In deze compost zijn gerecupeerde stikstof en fosfor aanwezig, maar ook stabiel organisch materiaal. Op deze manier kan compost dienen als bodemverbeteraar en hergebruikt worden op het landbouwbedrijf. Gedurende het composteerproces wordt het materiaal gehygiëniseerd door de bereikte temperaturen (60 à 65°).
Hoe begin ik eraan?
Voor het opstarten meng je groen (gras, mest, gewasresten...) en bruin materiaal (houtsnippers, stro...) in een 50/50 verhouding. Grote delen moeten op voorhand worden verhakseld. De gewenste C/N-verhouding (de verhouding tussen koolstof en stikstof in de compost) van het startmateriaal is 30/1.
Indien gewenst kan een compoststarter en/of klei (5 à 10 %) worden toegevoegd. Zet rillen op met het startmateriaal en werk daarbij in lagen: het zwaarste materiaal bovenop. Maak de rillen niet groter dan de capaciteit van de compostkeerder. Bedek de rillen met een compostdoek.
Controleer condities
Tijdens het composteren is het belangrijk om de composteringscondities te controleren en actie te ondernemen indien nodig. De temperatuur overschreidt best niet 65°C voor de nuttige organismen en om het verbranden van organisch materiaal te voorkomen.
Keer de compost om te hoge temperaturen te doen zakken. Meer houtsnippers kunnen worden toegevoegd indien nodig. Het koolstofdioxide-gehalte mag niet boven 16 % stijgen, anders treden er zuurstofgebrek en anaerobe omstandigheden op en zullen aerobe organismen afsterven.
Aerobe organismen zijn organismen, zoals bijvoorbeeld ook de mens, die zuurstof nodig hebben. Keer de compost aan lage snelheid om het koolstofdioxide-gehalte te verlagen. Ook meer bruin materiaal kan indien nodig worden toegevoegd.
Check het watergehalte
Ook het watergehalte is belangrijk. Als de compost in de hand geknepen wordt, mag er maar 1 druppel verschijnen. Als de compost te vochtig is, zal zuurstoftekort optreden en zal er niet voldoende structuur zijn. In dit geval kan droog materiaal als stro, houtsnippers en rijpe compost toegevoegd worden.
Bedek de hopen en zorg dat goede training mogelijk is. Als het materiaal te droog is, zal het composteerproces stoppen. Voeg water toe bij het keren en verwijder de compostdoek bij regen.
Eindelijk, compost!
De resulterende compost bevat stabiel organisch materiaal, gerecupereerde nutriënten en microbieel leven, een ideale bodemverbeteraar.
De specifieke nutriënteninhoud hangt af van het startmateriaal, maar ligt meestal in de reikwijdte van 0,5 à 3 % stikstof (N), 0,1 % disfosforpentoxide (fosforzuuranhydride, P2O5) en 0,5 à 2 % kaliumoxide (K2O). Bijna alle fosfor wordt gerecupeerd, maar er treedt verlies op van een deel van de stikstof (5 à 20 %), vooral via gasemissies.
De hoeveelheid geproduceerde boerderijcompost hangt af van de hoeveelheid beschikbare bedrijfsreststromen. Compost is een traagwerkende meststof, extra nutriënten worden vrijgegeven bij mineralisatie in de bodem. Daarnaast kan compost ook worden gebruikt als veenvervanger in groeimedia.
Ten slotte nog dit: compost kan voor alle gewassen worden gebruikt, met dezelfde toepassingstechnieken als stalmest.
