Vlaanderen wil meer accurate gegevens over het ingeschat grondwaterverbruik door de landbouw

Meten is weten: daarover is iedereen het eens. Het is maar logisch dat je, om goed te weten, dat het best doet aan de hand van de meest recente cijfergegevens, want de evolutie – ook in onze hoogtechnologische en superproductieve land- en tuinbouwsector in Vlaanderen – gaat in een razendsnel tempo vooruit.

De Blue Deal

Ludwig Vandenhove, Vlaams parlementslid voor Vooruit, zwengelde het debat over het watergebruik in de commissie Leefmilieu in het Vlaams parlement aan. “In de Blue Deal worden heel wat maatregelen aangekondigd met betrekking tot de problematiek van het watertekort en de droogte. Daar staan een reeks initiatieven in om onze grondwaterlagen te beschermen. Een aspect daarvan is het beter laten infiltreren van water, zodat de grondwaterlagen aangevuld worden.

Het andere aspect is natuurlijk het beperken van het gebruik van grondwater waar mogelijk. Door het stijgend aantal droogteperiodes en extremere temperaturen staat het grondwater op een (bijzonder) laag niveau”, aldus Vandenhove.

Hoeveel in landbouw?

“Grondwater wordt vooral gebruikt voor drinkwaterproductie en door de landbouw, voornamelijk als drinkwater voor vee. De landbouwsector zou verantwoordelijk zijn voor zo’n 17% van het grondwatergebruik of 55 miljoen m3 per jaar”, stelt Vandenhove.

In het rapport Waterverbruik en -beschikbaarheid in landbouw en agrovoeding van 2018 wordt dat grondwatergebruik gebaseerd op een schatting die begin jaren 2000 werd gemaakt. “Men heeft beslist om die hoeveelheid de afgelopen decennia constant te houden. Ondertussen zijn we bijna 20 jaar verder en zijn er toegenomen droogteperiodes. Er is ook de gestegen productie in de veeteeltsector, waarover dezer dagen veel te doen is. In 2005 waren er ongeveer 30 miljoen stuks pluimvee in Vlaanderen. Nu zijn dat er bijna 42 miljoen. Als we ons grondwater beter willen beheren, is het natuurlijk handig als we weten hoeveel grondwater een bepaalde sector gebruikt.”

Vergunde volumes

Uiteraard wordt het grondwatergebruik door de landbouwsector vandaag al opgevolgd. “Zo moet elke meldings- en vergunningsplichtige grondwaterwinning sinds 1 januari 2010 ook uitgerust zijn met een debietmeter”, zegt bevoegd minister Zuhal Demir. Verder wordt de jaarlijks gewonnen hoeveelheid grondwater vanaf 500 m3 per jaar, ook van de landbouwsector, aangegeven bij de Vlaamse Milieumaatschappij (VMM) in het kader van de heffing.

De vergunde volumes voor grondwaterwinning zijn geïnventariseerd in de databank. De vergunde volumes sturen deels het grondwaterbeleid, omdat dit het maximale volume weergeeft dat opgepompt mag worden. Deze volumes zijn immers een indicatie voor de potentieel maximale druk op het grondwatersysteem. “Het ingeschat grondwaterverbruik door de landbouwsector van 55 miljoen m3 op jaarbasis, is gebaseerd op verschillende kencijfers van de veebezetting en het landbouwareaal, maar dient niet als basis voor het grondwaterbeleid. Ik vind dan ook dat oude, statische cijfer van 55 miljoen te weinig accuraat.”

Actueler cijfer verkrijgen

Uiteraard monitort en stuurt de Vlaamse overheid via onder meer de omgevingsvergunningen. “Maar ik denk dat het van belang is dat we over meer accurate cijfers op basis van landbouwgegevens beschikken om een zo goed mogelijk beeld te hebben van het werkelijk gebruik en ook om bijvoorbeeld de impact van de droogteperiodes beter te kunnen inschatten. Ik heb daarom de Vlaamse Milieumaatschappij de opdracht gegeven om op basis van de al beschikbare gegevens en in samenwerking met het departement Landbouw een actueler cijfer te bekomen”, zegt minister Demir.

Stijgende trend zichtbaar

Zowel de vergunde volumes voor grondwaterwinningen binnen de landbouwsector als de heffingen duiden wel op een toename in het grondwaterverbruik door de landbouwsector. “Dat is opvallend, aangezien in andere sectoren, zoals voor de productie van drinkwater, maar ook de industrie, het aandeel van het totaal vergund volume daalde. De stijgende trend is al jaren zichtbaar. Oorzaken zijn natuurlijk de droogteperiodes die we gekend hebben, schaalvergroting en intensivering van de productie.

Water is, net als voor andere sectoren, ook voor de landbouw een belangrijke grondstof. De landbouwsector is ook een belangrijke actor binnen de Blue Deal, waar we inzetten op het beter vasthouden, hergebruik en efficiënter gebruik van water en dat ook volop mee ondersteunen. Zoals onder meer via de proeftuinen droogte, via de VLIF-ondersteuning (Vlaams Landbouwinvesteringsfonds) bij collega Crevits, en Water-Land-schap, wordt daarin geïnvesteerd: in het vasthouden, het hergebruik en efficiënter gebruik in de landbouwsector”, aldus minister Demir.

Zuinig watergebruik

Voor Tinne Rombouts, Vlaams parlementslid voor CD&V, ligt zuinig watergebruik iedereen na aan het hart. “De impact en het gebruik van het grondwater vragen een goede afweging. “Er wordt minder oppervlaktewater gebruikt. Het lijkt me logisch dat er een omschakeling naar grondwater gebeurt. Zeker in droge periodes is het belangrijk dat het oppervlaktewater op niveau wordt gehouden en dat men gemakkelijk op grondwater kan overschakelen. De waterbesparingsmaatregelen zowel naar efficiënter gebruik als naar wateropvang voor later gebruik kunnen we ook enkel aanmoedigen om samen met de sector uit te bouwen.”

Minister Demir gaf inmiddels de opdracht om een betere inschatting te maken, zodat er een beter zicht is op basis van welke cijfers beleid moet worden gevoerd. “We moeten dat zo snel mogelijk doen, indien mogelijk al voor de cijfers van dit jaar, maar zeker voor de cijfers van volgend jaar. Ook oppervlaktewater wordt gebruikt. Soms is grondwater een back-up. Daarom zetten we in op circulariteit en andere waterbronnen. Er zijn heel wat initiatieven die we laten inpassen in onze Blue Deal. Het is goed dat we dat vorig jaar hebben goedgekeurd. Er zijn al heel wat projecten. Nu moet het maar vooruitgaan. Uiteraard doen we dat ook voor andere sectoren, in overleg met de administraties.” Na het Grondwaterarrest wordt ook gewerkt aan een nieuw kader.

Lieven Vancoillie