Nieuwe vrijloopstal zodat koeien het meest natuurlijke gedrag tonen

Pieter-Berend Slager (55) doet binnen het landbouwbedrijf ‘De Heemen’ vooral het melkvee, zijn vrouw Margreet Wiersema (49) vooral de zorgtak en de dorpstuin waar dorpelingen komen tuinieren. “Wij zeggen dan ook altijd; wij boeren, wij zorgen en wij buurten,” zegt Slager lachend aan de keukentafel.

In 2000 verkochten de ouders van zijn vrouw de boerderij aan de jongste zus van zijn vrouw. Die had namelijk kennis aan een boer. De relatie hield echter maar drie jaar stand en in 2003 stond deze schoonzus er alleen voor met zo’n tachtig stuks melkvee. “Ik was op dat moment elders werkzaam, maar zei tegen mijn vrouw; al ben ik geen boerenzoon, ik wil het wel eens proberen om de boerderij van je zus te gaan runnen.” Slager verzamelde allerlei adviseurs om zich heen, zoals de dierenarts en de mengvoervoorlichter, en ging samen met zijn vrouw in een vennootschap met zijn schoonzus.

Ze maakten goede afspraken en zochten oplossingen die belastingtechnisch het meest voordelig waren. Van de Nederlandse Belastingdienst mochten Slager en zijn vrouw het bedrijf na tien jaar onder gunstige voorwaarden overnemen van de schoonzus.

“Dat was dus in 2011. Het ging eigenlijk meteen goed. We hadden op dat moment 80 stuks melkvee en 55 stuks jongvee,” aldus Slager.

Wanneer moderniseren en uitbreiden?

In die overnametijd zat De Heemen op een rollend jaargemiddelde van zo’n 8.000 kilogram met 4,40% vet en 3,50% eiwit. “Het was in die tijd echter een heel bewerkelijk bedrijf,” aldus Slager. “Er stond een 14 stands carrousel van Fullwood, die op zich prima werkte, maar verder was alles niet optimaal ingedeeld. Ik was maar liefst zeventig uur in de week kwijt om alles rond te zetten.” Ook omdat de boerderij nog eens 61,5 ha grond in eigendom heeft. De meeste apparatuur op het bedrijf was nog uit de jaren zeventig en daarom moest hij ook nog eens regelmatig reparaties uitvoeren.

Slager bedacht ondertussen hoe hij het bedrijf in 2011, op het moment dat hij en zijn vrouw het echt over konden nemen, kon verbeteren qua arbeidsefficiëntie en dierenwelzijn. “De moeilijkste keuze waar ik voor gestaan heb is; ga ik meteen in 2011 al moderniseren en uitbreiden of wacht ik tot het melkquotum er af is in 2015.” Het bedrijf had op dat moment al 700.000 kg quotum. Achteraf bezien is de keuze om te wachten tot het melkquotum er af was niet de goede keuze geweest. “Als we op dat moment al waren uitgebreid hadden we nu minder problemen met de huidige Nederlandse fosfaatwetgeving gehad.”

Zelfde gedrag als in weide

Eind 2014 ging de maatschap het vergunningsverleningstraject in. De gemeente Loppersum stond zeer welwillend tegenover de plannen van De Heemen. “Ze zorgden er zelfs voor dat het traject niet te lang duurde,” aldus Slager. “Binnen drie maanden hadden we een vergunning en we hoefden niet eens een adviesbureau in te schakelen, onze eigen financieel adviseur schreef een gedegen bedrijfsplan wat voldoende was.”

Het bedrijfsplan schetste een nieuwe stal/bedrijf waarbij arbeidsefficiëntie en dierenwelzijn hoog in het vaandel stonden. De landbouwer kwam dus ook uit op een vrijloopstal met automatisch melken door middel van twee robots en weidegang. Slager: “Het dier moet zich in de stal eigenlijk net zo kunnen gedragen als in de weide, vind ik namelijk. Ook het dak van polycarbonaatplaten in drie lagen met een afgesloten luchtkanaal ertussen en aluminium coating om de UV-straling te temperen, draagt daar aan bij. Hoeveelheid licht is vrijwel zelfde als buiten. En de koe hoeft zich niet te wringen tussen de stalen beugels om te gaan liggen. En als ze een bazige stalgenote tegenkomt kan ze ook ‘vluchten’.”

Op de vloergedeeltes met roosters voor de voergang en bij de melk-robot ligt overal rubber op de roosters. Het gaat om een roostervloer met rubber toplaag.

Geen ammoniakreducerende vloer overigens aangezien voldoen aan de Maatlat Duurzame Veehouderij geen optie is met een potstal. Per koe is maar liefst 15 m2 beschikbaar. De pot is in totaal 1.800 m2 groot. “Of dat financieel nog wat oplevert? Zeker! Wij verwachten een vervangingspercentage van slechts 15% te hebben. Wij gaan voor een duurzame bedrijfsvoering en willen iedere koe minimaal 6,5 à 7 jaar leeftijd in productie houden.”

Om dit te kunnen bereiken fokt de maatschap volgens het ProCROSS principe via het veeverbeteringsbedrijf Koole & Liebregts uit Heino. In het geval van De Heemen wordt een HF gekruist met een Montbéliarde. Die kruising wordt vervolgens gekruist met een Scandinavisch rood rund en dan wordt er weer terug gekruist naar Holstein. Slager: “Deze 3-wegkruisingen zijn veel sterker dan alleen Holstein en als ze na al die jaren geslacht worden, levert het vlees per kg nog aardig wat op.”

Vrij koeverkeer

In mei 2015 begon de maatschap met de bouw van de huidige stal. De afmetingen van de nieuwe stal zijn 76 x 37 meter. Het zogeheten 'Light Roof' dak is van het type Heat Guard 25. De oversteek van de nokluchtdoorlaat is 28,5 cm waardoor je een schoorsteeneffect hebt als je de zijwanden openzet en daardoor dus een goede ventilatie. Slager: "In het noorden van Nederland ben ik een van de eersten met een dergelijk Light Roof dak. Het is dan wel zo'n 8.000 euro duurder dan een traditioneel dak, het zorgt voor heel veel licht in de stal waardoor de melkproductie ook beter op peil blijft."

De koeien worden gemolken door twee Lely Astronaut A4 robot units van het Operator model. Deze is voorzien van onder meer Lelywash (automatische tepelreiniging en -ontsmetting, een MQC-2 sensorblok die vet- en eiwitindicatie geeft en temperatuurmeting doet. Er kunnen in de robot twee soorten krachtvoer worden gegeven. Er is sprake van volledig vrij koeverkeer in de stal. Alleen, zodra een koe gemolken is wordt hij automatisch naar de weide geleid. Slager: "De looproute is nog niet helemaal klaar, maar over enige weken wordt iedere koe na iedere melkbeurt automatisch naar het weiland geleid.” Deze maatregel moet zo’n 3 à 4 kg krachtvoerbesparing opleveren per 100 kg melk.

De stal is volledig voorzien van Vario Led XL verlichting van 300, 180 en 120 Watt armaturen. De stal wordt automatisch ingestrooid met een stroverdeler met breedteverdeler die tot 15 meter breed kan strooien. Slager: “We strooien zo’n 700 kg stro per dag. Dat doen we ook om het ligbed van de dieren mooi schoon te houden wat onze afnemer Friesland Campina erg waardeert.” De zijwanden zijn een segment-systeem met wikkelbuis, gordijn en vogelgaas. Bij de wanden zit het eerste stuk van het dak overigens toch dicht met platen. “Dit vanwege een optimale luchtstroom wat de ventilatie van de stal betreft.”

30 liter per dag

Eens in de drie maanden haalt Slager de pot volledig leeg. Ook de andere mest die uit de uitmestinstallatie voor dichte vloeren komt (met haspelaandrijving met touwuitvoering) gaat naar het eigen gras- en bouwland. “Gelukkig kunnen we alle mest op onze 61,5 ha land kwijt. Wij werken dus helemaal volgens de kringloopgedachte.” Het rantsoen bij Slager bestaat uit eenderde maïs en tweederde gras met ongeveer 27,5 kg brok per 100 liter melk in de winterperiode. Al het gras en maïs komen van eigen grond. De maïs doet de loonwerker volledig, wat de grasproductie betreft doet de melkveehouder alles zelf tot aan het wiersen. De koeien geven gemiddeld zo’n 30 liter per koe per dag. Slager: “Zeker voor deze ProCROSS-kruising een heel mooie productie. Het rollend jaargemiddelde bedraagt 9.000 kg per koe met 4,41% vet en 3,58% eiwit. Alle melk komt in een melktank voor 12.300 liter met voorkoeler en buffervat. Verder maakt de Groningse melkveehouder gebruik van E-star koeling met warmteterugwinning, deze warmte wordt benut om tankspoelwater voor te warmen.

De Groningse melkveehouder is zeer tevreden met de nieuwe stal, wat hem echter zorgen blijft baren zijn de nieuwe fosfaatwetgevingsmaatregelen. “Op de referentiedatum van 2 juli 2015 had ik 96 stuks melkvee in de stal en zeventig stuks jongvee op het bedrijf. De nieuwe stal is bedoeld voor 120 stuks melkvee en inmiddels had ik dat aantal ook. Gelukkig hoef ik, doordat ik nu nog maar 50 stuks jongvee hoef aan te houden omdat ik robuust vee heb en een gezonde stalomgeving, nog maar 35 van mijn slechtste koeien naar de slacht te doen. Maar het blijft zeer doen.” Slager vindt dat Nederland er in Brussel alles aan moet doen om de derogatie te behouden. Hij hoopt dat Nederland voor de periode 2018 – 2021 de derogatie veilig kan stellen. “Als ik geen derogatie meer heb, kan ik geen 250 kg dierlijke mest per hectare meer plaatsen op mijn grasland. Dus kan ik ook geen 120 stuks melkvee meer houden,” aldus Slager. “Ik hoop echt dat we van Brussel de derogatie behouden.” Mocht wat betreft de regelgeving toch het zwartste scenario voor Nederland uitpakken dan heeft de Groningse melkveehouder gelukkig nog een uitweg aangezien het jaarlijks om vijftig ton vaste mest gaat. “Die mag en kan ik heel goed bij akkerbouwers hier in de regio afzetten.”

Vorige maand hield De Heemen een Open dag waar zo’n 600 belangstellenden op af kwamen. Van allerlei pluimage, onder meer bedrijven, bestuurders en ook veel collega’s. Slager: “Mochten er Belgische belangstellenden zijn die deze dag gemist hebben, als ze eens willen komen kijken op ons bedrijf, zijn ze van harte welkom. Wij vinden dat je als melkveebedrijf, ook maatschappelijk gezien, een open houding moet aannemen. Wij willen maatschappelijk verantwoord produceren en daarbij is het ook steeds meer nodig dat je goodwill kweekt bij de burgers.”

D.A.C. van Doorn