Nieuw everzwijnplan zet in op preventie, een andere jachtmethodiek én schadevergoeding

Vermoedt wordt dat de populatie everzwijnen, die onder meer grote schade aan landbouwgewassen aanrichten, in Vlaanderen toeneemt, maar exacte telmethodes en cijfers zijn vandaag niet beschikbaar. Dat bleek uit een debat dat werd gevoerd in de commissie Leefmilieu.

Daarin vroeg Open VLD’er Steven Coenegrachts aan bevoegd minister Zuhal Demir (N-VA) naar de impact van klimatologische omstandigheden op de everzwijnpopulatie.

Winter en voedsel

Het staat vast dat door stijgende wintertemperaturen een groter aandeel van de jonge everzwijnen de moeilijke winterperiode kunnen overleven. “Door een toenemend voedselaanbod zullen everzwijnen op jongere leeftijd aan de voortplanting kunnen deelnemen”, zegt minister Zuhal Demir.

Het stijgende voedselaanbod wordt onder andere veroorzaakt door het feit dat er meerdere opeenvolgende jaren voorkomen waarin de bomen heel veel vruchten dragen, namelijk beukennootjes, kastanjes, eikels... Het voedselaanbod wordt daarnaast echter ook beïnvloed door de aanwezigheid en bereikbaarheid van landbouwgewassen. “Door het sterk versnipperd landschap in Vlaanderen zijn veelal landbouwgewassen aanwezig in de nabijheid van of zelfs in bos- en natuurgebieden.”

Er zijn uiteraard meer factoren die in dit debat meespelen. Ook de sterfte als gevolg van de jacht bepaalt mee de populatiestructuur van everzwijnen en bijgevolg de reproductie. Daarbij spelen onder andere de jachtinspanning, de bejaagde oppervlakte en de jachtstrategie een rol.

Trend in afschotcijfers

“Momenteel ontbreekt de kennis om de specifieke invloed van elk van deze factoren - het klimaat, het voedselaanbod door landbouw en de jachtaspecten - op de populatiedynamiek van everzwijnen in Vlaanderen concreet te bepalen”, gaat minister Zuhal Demir verder. “Er zijn vandaag geen eenvoudig toepasbare telmethodes beschikbaar die breedschalig ingezet kunnen worden voor het beheer.”

De trend in afschotcijfers kunnen echter als indicatie voor de populatietrend kunnen worden gehanteerd. “De relatie tussen de populatiegrootte en het gerealiseerde afschot wordt wel beïnvloed door bijvoorbeed mogelijke veranderingen in de jachtinspanningen. Een toename in de jachtinspanning kan immers leiden tot een hoger afschot, ook wanneer de populatie constant is of zelfs afneemt.”

Wanneer we naar de afschotcijfers van het INBO, het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek, kijken, zien we sinds 2016 een blijvende toename in het afschot in aantallen en ook een uitbreiding van het aantal gemeenten waar everzwijnen worden geschoten. Dat laat zich dus vermoeden dat zich een toename van de populatie in Vlaanderen voordoet. Lokaal kan de populatietrend hier echter van afwijken.

Geen quota per ha

In Vlaanderen werd geen quota voor het aantal everzwijnen per ha opgelegd. “Omdat de populatie niet te tellen is, heeft het ook geen zin om quota op te leggen”, zegt minister Zuhal Demir. “Bovendien kan er voor een afschot ook geen resultaatsverbintenis worden opgelegd.”

De jager kan pas een dier schieten wanneer het dier en de jager op dat moment op dezelfde plaats zijn. “Je kunt de plaatsen wel verhogen, maar niet garanderen. Bovendien moet de jager op dat moment ook de veiligheid van zjin schot kunnen garanderen. Dat vraagt in een dichtbevolkt Vlaanderen bijzondere inspanningen. Je kunt uiteraard een jager niet dwingen om te schieten in een onveilige situatie, en ik denk ook niet dat we dat willen.”

Het kabinet van minister Zuhal Demir legt momenteel de laatste hand aan de aanpak van de everzwijnenpopulatie. Eerstdaags komt er een overleg met de verschillende stakeholders om de everzwijnenpopulatie op een doordachtere manier aan te pakken, ze zo goed mogelijk onder controle te brengen en de schadeproblematiek te counteren.

Masterplan everzwijnen

Het masterplan everzwijnen steunt op 3 pijlers: preventie, een goed doordachte en andere jachtmethodiek en schadevergoeding. “Dat zijn de belangrijkste aandachtspunten die de lokale besturen hebben geuit. Ik hoop dat we het plan, waar we de voorbije zomer aan hebben gewerkt, hieraan voldoet”, aldus Vlaams minister Zuhal Demir. Details worden de komende dagen bekendgemaakt.

Steven Coenegrachts polste ook naar de impacht van de wolf op de everzwijnenpopulatie. Buitenlandse onderzoeken suggereren dat wolven slechts een heel beperkte invloed hebben op de everzwijnenpopulatie. “Predatie door de wolf had over de hele biogeografische schaal weinig effect in vergelijking met de winterhardheid en de productiviteit.”

Een Spaanse studie moet blijken dat “noch predatie door de wolf noch de uitgeoefende jachtdruk erin slagen om de everzwijnenpopulatie in het studiegebied wezenlijk te beïnvloeden. Predatie kan wel een wezenlijke impact hebben op het voorkomen van ziektes in de prooisoorten. Op die manier kan predatie een ecosysteemdienst leveren in de vorm van ziektebestrijding.” Wolven selecteren vaak jongere leeftijdsklassen en verzwakte of zieke dieren. Meerdere studies suggereren dat deze selectie op zwakkere individuen de sleutel is tot ziektebeheersing bij prooidieren.

Rundertuberculose

Zo kunnen everzwijnen drager zijn van bijvoorbeeld rundertuberculose. Dat is in de runderteelt een belangrijke ziekte die verantwoordelijk is voor grote economische verliezen. Een recente studie, gepubliceerd in Nature, toonde aan dat het voorkomen van rundertuberculose bij everzwijnen bij afwezigheid van wolven daalt.

“De everzwijnsterfte die bij afwezigheid van wolven zou optreden ten gevolge van ziektes zoals tbc wordt bij aanwezigheid van wolven gecompenseerd door sterfte door predatie.” Onderzoek naar het dieet van gevestigde wolven bevestigt dat het everzwijn daar onderdeel van uit maakt. Het everzwijn is na de ree de tweede belangrijkste prooisoort.

“Het beperken van everzwijnen op ons grondgebied is niet alleen voor de mens en zijn tuin of de landbouwer en zijn grond belangrijk, maar ook voor de verspreiding van mogelijke varkenspest, waarover toch heel veel landbouwers bezorgd zijn”, geeft Steven Coenegrachts nog mee.

Lieven Vancoillie