Europese landbouwbodems op weg naar klimaatslim en duurzaam beheer
Onze bodems leveren ons niet alleen voedsel, maar ook een breed scala aan ecosysteemdiensten zoals koolstofopslag en waterberging. Onder meer door het veranderende klimaat en intensief bodembeheer staan verschillende van die diensten al jarenlang onder druk. Dat wil Europa veranderen met EJP SOIL, een Europees ’Joint Programme’ met onderzoeks- en beleidsactoren uit 24 Europese landen.
Ook in Vlaanderen wordt via EJP SOIL intensief gezocht naar oplossingen om onze landbouwbodems weerbaarder te maken tegen klimaatverandering, en naar manieren om ze in te zetten voor een meer duurzame landbouwproductie. Ook ecosysteemdiensten, land- en bodemdegradatie en biodiversiteit zijn focuspunten. Vlaanderen wordt binnen het programma vertegenwoordigd door ILVO, het Departement Omgeving en INBO. Het Departement Landbouw en Visserij zit die Vlaamse Hub voor.
1 jaar EJP SOIL in Vlaanderen
Tijdens het eerste werkingsjaar werd bij ons – zoals in de andere EJP SOIL landen – een stand van zaken opgemaakt van het beleid, onderzoek en kennissysteem rond landbouwbodems en klimaatslim duurzaam bodembeheer. Daarvoor werden relevante stakeholders bevraagd over het bodembeleid in Vlaanderen en hun (kennis)behoeften. De rapporten hiervan zijn af en werden geïntegreerd in een Europese ”roadmap” die het onderzoek en de activiteiten van EJP SOIL moet sturen.
Nood aan geïntegreerd Vlaams bodembeleid en -doelstellingen
Er bestaan momenteel weinig kwantitatieve doelstellingen die expliciet gericht zijn op bodemuitdagingen, en er gebeurt nog geen systematische bodemmonitoring. Bodemonderzoeker en Vlaams coördinator van het EJP SOIL-programma Greet Ruysschaert licht toe: ”Hoewel de bodem in vrij veel beleidsdocumenten aan bod komt is er geen overkoepelend beleidskader in Vlaanderen. De stakeholders gaven in de bevragingen aan dat de kloof tussen waar we nu staan en wat toekomstgerichte beleidsdoelstellingen zouden moeten zijn nog groot is voor de meeste bodemuitdagingen. Bodemerosie, -verzuring en -verontreiniging vormen hier de grootste uitzondering op.”
Uit de bevraging blijkt bovendien dat zowel het huidig beleid als diverse andere stakeholders kijken naar gewassen en rotaties en beheer van organische stof en nutriënten als antwoord op diverse bodemuitdagingen. De stakeholders benadrukken de nood aan een systeembenadering, die alle elementen en hun invloeden in kaart brengt, en het belang van het combineren van maatregelen.
Prioriteiten in volgorde gezet
Behoud en verhogen van bodemorganische stof is volgens de stakeholders de belangrijkste bodemuitdaging, gevolgd door het verbeteren van de wateropslagcapaciteit van de bodem, het verhogen van de biodiversiteit en het verminderen van nutriëntenverliezen.
Ook in het onderzoek is bodemorganische stof een belangrijk onderwerp. Hoewel het vasthouden van bodemvocht de tweede prioriteit was voor stakeholders, gedreven door de droogte van de afgelopen jaren, zijn dit onderwerp en de mogelijke oplossingen tot nu relatief weinig bestudeerd in Vlaanderen.
