Lokale Belgische thee: “De magie van thee zit in de ambacht”
Thee is niet langer een teelt die enkel toegeschreven wordt aan verre of tropische landen, zoals India of Nepal. Althans, zo ziet Delhaize het toch niet meer. De supermarktketen ging een partnerschap aan met het Belgische LocalTea, die zowel in Nederland als in België thee verbouwt. “Het wordt tijd om het verhaal van thee te brengen, we willen mensen laten weten dat ze een keuze hebben”, geeft Dionne Oomen van LocalTea mee.
Echte Belgische thee, dat klinkt al enkele maanden niet meer zo vreemd in de oren, toch niet als je af en toe de rekken van Delhaize afschuimt. In de theeafdeling vind je er immers de thee van LocalTea terug, een Belgische partner van Delhaize, die naast een boomkwekerij recent startte met theeplantages in België, maar ook in Nederland.
Het zijn Dionne Oomen en Johan Jansen die de bezielers zijn van het eerste theeproject in Vlaanderen. Johan is de stichter, Dionne is verantwoordelijk voor de productie van de thee. Het begon toen Johan tijdens zijn studie naar China trok. “Ik was al een plantenkweker en theeliefhebber, maar ik wist er nog niet veel van. Ik heb daar thee leren maken en heb met mijn eigen ogen gezien hoe er thee wordt verbouwd. Zodra ik weer thuis was, wou ik mijn ervaringen delen met de mensen hier”, aldus Johan.
Hij en Dionne zijn sinds kleins af aan met thee opgegroeid. “Thee is na water het meest gedronken ter wereld, maar eigenlijk weten we er heel weinig van. We leerden dat al die soorten thee eigenlijk maar van 1 plant komt. Dat je dat als plantenkweker en theedrinker niet weet, is eigenlijk best raar. Wij geloven daarom dat veel mensen dit niet weten. Daarom wilden wij dat verhaal brengen. Net zoals mensen weten dat melk van de koe komt, willen we hen laten kennismaken met het verhaal van de theeplant.”
Geschikt voor Europees klimaat
Om de theeplant te laten renderen in het Europese klimaat, was het nodig om te starten met een plant met de juiste genetica. Het is LocalTea echter wel gelukt om de theeplant door veredeling winterhard te ‘maken’, (zonder gmo maar gewoon natuurlijk, met de bloemetjes en de bijtjes). Dat heeft voor de kwekers heel wat voordelen: “De planten moeten immers niet in verwarmde kassen staan. We kruisten hiervoor planten uit verschillende gebieden, want geloof het of niet: de theeplant groeit niet alleen in China, maar ook op skihellingen in Japan, of in Rusland… Na 8 jaar verkregen we een plan dat geschikt was voor het Europese klimaat”, geeft Dionne mee.
Dionne en Johan werkten erna nog 2 jaar om de kwaliteit van de thee die ze maakten op te krikken en beslisten toen om een volgende stap te zetten. In 2018 namen ze deel aan de International Teas of the World Contest, dat werd georganiseerd door Agency for the Valorization of Agricultural Products (AVPA) in Parijs. “Meer dan 200 landen stuurden hun thee in en die wordt beoordeeld door een vakjury”, legt Dionne uit. “We wonnen de vierde plaats en kregen zo de bevestiging dat we wel degelijk weten waarmee we bezig zijn. Vanaf toen waren we klaar om het met iedereen te delen.”
Geen ver-van-mijn-bedshow meer
De stap was toen klein om met hun eigen thee de markt op te gaan. In Nederland, maar ook in België bleek immers duidelijk de trend dat de consument meer en meer kiest voor gezond, lokaal en duurzaam voedsel. “Voor veel voedingsgroepen was daar al een oplossing voor, maar voor thee was dat nog niet het geval. En daar kunnen wij het verschil in maken”, geeft Dionne trots mee. De meeste thee komt momenteel immers uit landen als China, Sri Lanka, Kenia, India en Nepal, wat verre van lokaal is. “Maar nu we thee kunnen produceren in Loenhout of Zundert, kunnen we de consument wel een keuze bieden, want om eerlijk te zijn: de theeketen nu is net zo verschrikkelijk als die van koffie of cacao.”
Ze geeft mee dat de theeproductie in andere landen niet volledig optimaal is. “Slechte arbeidsomstandigheden, het gebruik van pesticiden... Dat willen we natuurlijk niet in stand houden”, vertelt Dionne nog. Met de eigen theeproductie wil ze mensen laten zien wat thee is en welke weg het aflegt. “Als iemand bewuster is van de huidige keten, zal die de thee van hier meer appreciëren. Die wordt wel gemaakt onder goede arbeidsomstandigheden, waarbij iedereen een eerlijk loon krijgt, en is milieuvriendelijker. Als we kunnen laten zien dat de consument kiest voor een eerlijk product, zal de huidige keten ook veranderen.’’
Samenwerking met Delhaize
Delhaize gaat er al enkele jaren prat op dat ze zoveel mogelijk willen inzetten op producten van Belgische oorsprong. Belgische thee in de rekken, dat past dus duidelijk in hun strategie. “Het schap met thee was sowieso wat verouderd en met LocalTea konden en kunnen we een extra beleving toevoegen”, aldus Dionne. LocalTea besprak samen met Delhaize welke thee er verkocht zou worden. Uiteindelijk viel de keuze op gewone groene thee, maar ook op varianten die gearomatiseerd zijn met gember of kamille. Onder de zwarte thee kan men kiezen tussen rode vruchten en de relaxthee.
De thee is verkrijgbaar in zowel de Delhaize als de Bioplanet-winkels. Toch is de thee niet biologisch. “Hoewel we de thee wel op een biologische manier produceren – ook de productieruimte is biologisch gecertificeerd – is het een algemene regel dat de oogst van potplanten niet biologisch genoemd mag worden. Het woord ‘bio’ mag dus niet op de verpakking.”
Potten of zelfs volle grond
Thee maken blijkt niet al te moeilijk, als je kan starten met de juiste genetica. “Je start met de gewone theeplant, Camellia sinensis, en daar hebben we verschillende lijnen van”, legt Dionne uit. In de serres van LocalTea staan wel 130 moederplanten bij elkaar, afkomstig van verschillende regio’s in de wereld. Die kruisten ze om de theeplant te krijgen die ze willen.
“Als de plant 1 à 1,5 jaar oud is, kan je er direct van oogsten”, legt Dionne uit. LocalTea heeft momenteel plantages in het Nederlandse Zundert en het Belgische Loenhout. In België staan de planten in volle grond, in Nederland staan de planten in potten. Daar staan ze in de serre, gesorteerd per leeftijd.
In Nederland staan echter de meeste planten. “We hebben er 1,5 miljoen in Nederland, en in België slechts 60.000”, geeft ze mee. Dat de planten in Nederland in een pot staan, heeft bovendien een reden. Dionne: “We hebben hier een boomkwekerij, we houden sowieso planten voor de geïnteresseerde consument. Daarnaast willen we ook plantages starten in andere landen, en dan zijn potplanten makkelijker te transporteren.”
Een ‘theeboom’
Wat velen niet weten, is dat de theeplant van origine een houtachtige plant is, namelijk een boom. Het is met andere woorden absoluut niet te vergelijken met andere meer fragiele kruiden zoals munt of basilicum. “Eigenlijk is het een vrij sterke plant. Als je de theeplant gewoon laat doen, kan die 15 m hoog en 100 jaar oud worden”, klinkt het enthousiast, “maar struiken kan je makkelijker oogsten dan bomen.”
In het algemeen beschouwen Dionne en Johan de teelt als vrij gemakkelijk te onderhouden. Tot nu waren er geen problemen met ziekten en plagen. De plant gedijt nog het best op licht zure grond. Het meest opmerkelijke is de milieuvriendelijkheid van de teelt. Zo werken ze met een circulair watersysteem, namelijk een eb en vloedsysteem: de vloer loopt met water, maar dat trekt zich ook terug. Verder is er geen energie nodig om de serre te verwarmen, omdat de theeplant geschikt is voor een Europees klimaat. “En niet onbelangrijk: omdat we lokaal telen, moet de thee dus geen lange weg afleggen, in tegenstelling tot Aziatische thee”, vertelt Dionne. “De universiteit van Amsterdam berekende dat een lokale productie een besparing betekent van 99% minder water en energie, en van 96% minder CO2-uitstoot. Dat zijn enorme cijfers.”
Toppen plukken
Thee kan op verschillende manieren geproduceerd worden. Meer dan 90% van de thee in de supermarkten nu is CTC-thee, wat verwijst naar ‘crush, traan, curl’. In dit productieproces worden halve theeplanten afgemaaid, en gaat de shredder doorheen de takken, bladeren, stengels... Daar komt moes uit die gedroogd wordt. “Die moes zit in de dichte theezakjes. Die kan je niet lang laten trekken, anders krijg je een wrange smaak. Aan die moes moeten allerlei geur-, kleur- en smaakstoffen worden toegevoegd om het drinkbaar te maken. De meeste mensen denken dat dit thee is, terwijl er zo veel meer is aan thee”, stelt Dionne.
Het productieproces van LocalTea is helemaal anders. Voor hun thee worden enkel de toppen gebruikt van de plant, waarmee enkel de bovenste 2 bladeren en de knop wordt bedoeld. “We oogsten de toppen om de 3 à 4 weken. Na de oogst duurt het 2 à 3 weken voor er een nieuwe top verschijnt. De oogst doen we met een theeoogstmachine. Ik beschouw het als een brede grasmaaier die in de hoogte afgesteld kan worden. Zo neemt die enkel de jonge toppen mee. Eigenlijk is het niet zo arbeidsintensief.”
Dionne geeft mee dat de planten in rust gaan tussen oktober en maart, en dat ze dan weinig toppen aanmaken. “Als we de kassen zouden verwarmen, kunnen we dat verhelpen, maar dat doen we niet. We willen de plant zijn natuurlijke proces door laten gaan.”
Eigen ‘fabriekje’
Of je nu zwarte, groene, witte of Oolongthee wil, men start steeds van één en dezelfde soort. Je start met andere woorden altijd van de jonge toppen van de theeplant. Die bevatten namelijk alle geur- en smaakstoffen. “Het is de manier waarop je die toppen bewerkt die bepaalt welke smaak je bovenhaalt. De leeftijd van de plant heeft slechts een minimale invloed op de smaak”, vertelt Johan dan weer. “Wist je dat er meer dan 500 verschillende smaken mogelijk zijn? De magie zit eigenlijk in de ambacht en dat is iets wat we nog nooit in Europa hebben gehad.”
En die ambacht wordt ook bedreven bij LocalTea. Net buiten de serre werd een productieruimte gebouwd, waar de toppen tot thee worden verwerkt. Voor groene thee gebeurt dat lichtjes anders dan voor zwarte thee. Om groene thee te verkrijgen, worden de toppen enkel verhit in een draaiende ton, op 285 graden voor 5 minuten. De bladeren worden dus niet geoxideerd, wat wel nodig is voor zwarte thee. Erna worden de bladeren in een soort roller gekneusd, waardoor oliën vrijkomen. Die geven de geur, kleur en smaak aan de thee. Ten slotte gaat het resultaat de droogkast in. “Bij zwarte thee gaan de toppen eerst in de roller om te kneuzen, zodat het oxidatieproces extra op gang komt. Erna wordt het verhit en gedroogd.”
Wie denkt dat een grote productieruimte nodig is voor een groot aantal Delhaizes, heeft het mis. Er zijn maar enkele machines nodig, en die passen in de ruimte van ongeveer 10 m². Zelfs wanneer de machines niet aanstaan, geurt deze ruimte nog naar verse thee. “Eigenlijk hebben we niet meer nodig dan dit, er gaan kilogrammen in de ton om duizenden zakjes te maken. Eigenlijk heb je maar 2 g nodig voor 1 zakje lekkere thee”, zegt ze ten slotte nog met een knipoog.
