Wat de Finse landbouw in de eerste plaats bijzonder maakt, is de ligging van het land. Het Finse grondgebied ligt tussen 70 en 60 graden noorderbreedte (° NB) en strekt zich uit tot binnen de Noordpoolcirkel. Door de noordelijke ligging zijn de dagen er in de winter erg kort, en in de zomer net heel lang.
Daarenboven duiken de temperaturen zwaar onder het vriespunt, en de zomers zijn niet erg warm. Het groeiseizoen beperkt er zich bijgevolg tot 120 à 180 dagen. Dat heeft gevolgen: niet alle gewassen gedijen er, en van de rassenkeuze hangt heel wat af. Maar er zijn ook voordelen verbonden aan het subarctische klimaat. Door de lange, strenge winters maken onkruiden en plagen minder kans. Bovendien maken de lange zomerdagen
Finse uitdagingen
“Deze zomer hebben we gewoon helemaal geen zomer gehad”, blaast Tapani Koivunen, Fins landbouwjournalist en één van de bezielde organisatoren van de trip. Inderdaad, de kille temperaturen en de overvloedige regen spelen de Finse akkerbouwers parten dit jaar. Het klimaat is sowieso niet erg landbouwvriendelijk, maar daar kunnen de Finnen doorgaans goed mee overweg. Onderzoek, advisering en een slimme inzet van middelen zorgen ervoor dat de landbouw er toch behoorlijk productief is.
Het grootste gedeelte van zijn geschiedenis kon het land volledig in haar eigen behoeften voorzien. Sinds de toetreding tot de Europese Unie in 1995 en de deelname aan het Europese Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB) is dat geen prioriteit meer. Finland heeft een aantal importbarrières moeten wegnemen, waardoor landbouwers aan competitiviteit hebben verloren. Ze worstelen niet alleen met een uitdagend klimaat, ook de productiekosten zijn er doorgaans hoger. In tegenstelling tot de prijzen voor landbouwproducten blijven die ongehinderd stijgen.
Nieuw GLB moet ketenpositie versterken
Waar ze kunnen, binnen het GLB, leggen de Finnen graag hun eigen accenten. Landbouwers kunnen een beroep doen op een systeem van invallers bij vakantie of zwangerschap, en de staat haalt het maximum uit steun voor jonge landbouwers. De grootste vereniging van landbouwers in Finland, MTK, wil dat het volgende GLB blijft inzetten op jonge landbouwers.
Verder vraagt ze dat het nieuwe GLB de positie van landbouwers in de keten versterkt. In Finland zijn er slechts twee grote spelers in de supermarktsector: S-markt en K-markt. Zij zetten sterk druk op de prijzen.
Ook de graanhandel houdt de Finse akkerbouwers in een houdgreep, horen we van Tapani. “Vroeger stelden de graanhandelaren een prijs vast in overleg met de landbouwersvereniging. De partners maakten daar op voorhand afspraken over, en de landbouwers waren zeker van de prijs. Op dit moment baseren de graanhandelaren zich op de prijs van graan in het Duitse Hamburg, en trekken daar dan nog eens de transportkost naar Hamburg van af.”
Laagste prijs voor granen in EU
Creatief met haver
De Finse landbouwers beseffen goed dat ze door hun klimaat nooit de grote hoeveelheden aan de laagste marges zullen kunnen produceren, en zetten daarom sterk in op kwaliteit, niches en innovatie. Er zijn namelijk ook voordelen verbonden aan het subarctische klimaat. Door de lange, strenge winters maken onkruiden en plagen bijvoorbeeld minder kans. Daar doen Finse bioboeren hun voordeel mee. Bovendien maken de lange daglengtes in de zomer het mogelijk om granen voor menselijke consumptie, zoals haver, te telen.
Biologische, glutenvrije haver is dan ook een product waarmee de Finse landbouw uitpakt op de internationale markt, en zo handig inspeelt op de huidige trends. Twee jonge ondernemers brachten daarnaast het sterk gehypete “pulled oats” op de markt, een vegetarische vleesvervanger op basis van Finse haver en veldbonen.
De lange daglengte en middernachtzon zorgen er ook voor dat planten een bijzondere smaak krijgen. Bepaalde kruiden uit Finland, zoals komijn en karwijzaad, zijn daardoor toch gewild op de internationale markt.
Dierenwelzijn ten top
Typisch Fins
Leer leven met je zwaktes...
“Aan de ligging van je land kan je weinig doen”, opende de afgevaardigde van de Finse eerste minister de tour. “We maken het beste van ons klimaat, en van onze relatie met Rusland.”
en buit je sterktes uit!
Finland heeft een uitstekende reputatie op het gebied van voedselveiligheid. Zowat de helft van alle voeding in de winkelrekken kan getraceerd worden tot op de boerderij waar het ooit begon. Goedkope, snelle productie is in Finland geen optie omwille van de omstandigheden, maar Fins staat wel voor oerdegelijk en kwaliteitsvol.
Wees niet bang voor trends, maar speel erop in
Melkcoöperatie Valio heeft een heel gamma met lactosevrije producten, graanverwerker Helsinki Mills zet in op glutenvrije haver, met ‘Pulled Oats’ profiteren akkerbouwers ook mee van de vegetariërtrend ... Finnen hebben er een handje van weg om trends en hun levensverwachting goed in te schatten, zodat ze de juiste investeringen eruit weten te pikken. Ze zetten voornamelijk in op gezondheid, dierenwelzijn en bescherming van milieu en klimaat, en dat op zo’n manier dat ze er zelf beter van worden op lange termijn.
Soigneer jonge landbouwers
In Finland is men zich zeer bewust van het belang van de nieuwe generatie landbouwers. “We hebben de jongste landbouwers van Europa”, stelt Johan Åberg van MTK trots. “We ondersteunen ze dan ook op verschillende manieren.” Uniek is het ouderschapsverlof met vervangingssysteem. Verder krijgen jonge landbouwers voorrang bij steunaanvragen, en haalt de Finse overheid het maximum uit Europese steunprogramma’s.
Finland telt 5,5 miljoen inwoners en strekt zich uit over 338.145 km². Het is het minst dichtbevolkte land van de Europese Unie, met 16 inwoners per km².
Meren zijn er dan weer in overvloed: In Finland zijn er maar liefst 187.888 te vinden, groter dan 500 m². Dat is een wereldrecord! Bijna driekwart van het land is bedekt door bossen. Daar vind je vooral dennen, spar en berk.
In 2016 opereerden er 50.388 landbouwbedrijven in Finland. De gemiddelde bedrijfsgrootte is 45 ha. De landbouwers zelf zijn gemiddeld jonger dan hier: 52 jaar.
86 % van die landbouwbedrijven zijn echte familiebedrijven. Een derde voert daarbij nog nevenactiviteiten uit, zoals tractors e.d. inzetten bij openbare werken en hoevetoerisme en -recreatie. Een groot aandeel akkerbouwers, de zogenaamde weekendboeren, hebben nog een job naast hun landbouwactiviteiten.
De grootste subsector in termen van verdienste is de melkveehouderij. De Finse melkveehouderijen waren met 7.285 in 2016. De graanteelt neemt echter het meeste land in beslag, en telt de meeste bedrijven: 16.324. Varkens- en kippenbedrijven zijn er veel en veel minder: respectievelijk 680 en 400 in 2016.
8,8 % van de boerderijen produceert onder het bio-lastenboek. Op dit moment zijn dat er 4.400, maar hun aantal zit in stijgende lijn. Natuurreservaten nemen ongeveer even veel oppervlakte in als landbouwgrond: 2,0 miljoen ha t.o.v. 2,3.