Kan grasland het klimaat redden?

Koolstof opslaan, dat kan in de bodem. Daar is men al enkele jaren achter. Planten kunnen tijdens hun groei via fotosynthese koolstof in het weefsel opnemen. Een gedeelte daarvan komt in de bodem terecht. Dat kan rechtstreeks via wortel- en gewasresten, maar ook onrechtstreeks via dierlijke mest of compost. “Eens die koolstof in de bodem aanwezig is, gaat het bodemvoedselweb ermee aan de slag, waarbij een deeltje verloren gaat als CO2, een deel wordt omgezet tot voedingsstoffen voor de planten en een laatste deel wordt via humificatie opgebouwd in de bodemorganische stof en draagt bij aan de koolstofopslag in de bodem” vertelt Tommy D’Hose, als inleiding op het Ilvo-rapport ‘Mogelijkheden voor koolstofopslag onder gras- en akkerland in Vlaanderen’.

Grasland wordt aanzien als een enorme kans om koolstof op te nemen in Europa. In de Europese landen is er volgens Eurostat zo’n 60 miljoen hectare grasland aanwezig. 33% van het landbouwareaal is permanent grasland. Ook in België speelt grasland een grote rol: 30% van het landbouw-areaal is grasland.

80 ton koolstof per hectare

Een Franse studie wees voor landbouwbodems uit dat akkerland gemiddeld 50 ton koolstof per hectare kan opslaan en grasland 80 ton per hectare. Onder gras kan zelfs evenveel koolstof worden opgeslagen als onder bos. Hoe snel koolstof afbouwt of kan opslaan werd onderzocht in verschillende meerjarige veldproeven en vergeleken met literatuur. Hieruit konden de onderzoekers concluderen dat door de jaren heen er gemiddeld 0,5 tot 1 ton koolstof per hectare per jaar opgeslagen kan worden in de bouwlaag 0-30 cm. “Het omgekeerde nemen we waar als het grasland wordt omgezet in akkerland. Dan zien we zelfs dat het verlies dubbel zo snel gaat: 1 tot 2 ton koolstof per hectare per jaar gaat dan verloren.” Hoe langer een grasland kan aanliggen, hoe beter, is dus het besluit. Met andere woorden: blijvend grasland doet het dus beter dan tijdelijk grasland.

Het beheer van grasland heeft echter ook een invloed op de hoeveelheid koolstof in het grasland. Hoe efficiënt een beheermethode is, hangt wel af van locatie. De mate van koolstofopslag hangt af van verschillende factoren zoals bodemtype, huidige koolstofopslag en klimaat.

Grazen beter dan maaien

Begrazing levert meer koolstof in de bodem dan wanneer je enkel maait. Via de mest komt de koolstof terug op het veld en het wortelstelsel ontwikkelt ook beter. Via maaien wordt de koolstof enkel weggevoerd. Er zijn verschillende graasmethoden die onderzocht worden. In sommige literatuur worden er tot wel 20 types beschreven. Feit is dat een groot deel van het Europees grasland wordt begraasd door koeien en schapen, en elke graasmethode heeft zijn eigen invloed op de koolstofopslag in de bodem. Bovendien moet men nadenken hoe intensief men de begrazing wil toepassen, met andere woorden de hoeveelheid koeien of schapen die wil laten begrazen. Daarnaast moet ook overbegrazing vermeden worden.

Organische bemesting is beter dan minerale

Daarnaast vergeleek men minerale met organische bemesting, waarbij men concludeerde dat organische bemesting een hogere koolstofopslag opleverde. Dat is logisch, want 50% van de organische stof bestaat uit koolstof. Grasland wordt aanzien als een oplossing voor koolstofopslag omdat er een grote toevoer is aan organische stof uit gewasresten en wortels. Op kleigrond is het organische-stofgehalte een stuk hoger dan pakweg bij zandgrond. Klei beschermt het organisch stof tegen afbraak door bodemleven. Echter, hoe ouder het grasland wordt, hoe minder het organischestofgehalte per jaar stijgt.

Landgebruik van belang

Als het op landgebruik aankomt zijn er ook verschillende tips te geven. Zo kan je ploegen best vermijden, want dat leidt tot de afbraak van organisch materiaal en dus ook het verlies van koolstof. Zoals hiervoor beschreven, is ook het omzetten van grasland naar akkerland geen goed idee, terwijl akkerland omzetten in permanent grasland dat wel is. Daarmee hangt samen dat het beter is gras langer te laten staan of ze om te zetten naar mengelingen van gras met vlinderbloemigen.

Ten slotte kunnen landbouwers een verlies aan kwantiteit en kwaliteit van de grasopbrengst tegengaan door graslandvernieuwing. Het effect op koolstofopslag is hier nog niet zo goed gekend.

Niet de enige oplossing

Grasland mag niet bekeken worden als de enige oplossing in het klimaatprobleem. Onderzoekster aan de Universiteit van Wageningen Corina van Middelaar benadrukt dat koolstofvastlegging bij grasland niet zozeer belangrijk is voor de reductie van broeikasgassen, maar wel om de ecosysteemdiensten van grasland - zoals watervasthouding - te behouden. "Er is een optimum voor koolstofhoeveelheid in de bodem. Als dat optimum is bereikt, kan er niet meer koolstof worden vastgelegd. Het tegengaan van verliezen uit de bodem is belangrijker dan vastleggen van meer koolstof in de bodem. Ik vind ook dat je naar andere zaken moet kijken dan naar grasland alleen, zoals naar de broeikasgasemissie door de veeteelt. Ook daar bestaan oplossingen in kader van broeikasgasreductie."

MV