Kromme poten, ook een retractie van de buigpezen of congenitale articulaire rigiditeit genoemd, is een aandoening die nog steeds regelmatig voorkomt bij kalveren in België. Congenitale articulaire rigiditeit ter hoogte van de voorbenen uit zich door een flexie van het carpaalgewricht of de ‘voorknie’, of door een flexie van het kogelgewricht.
In bepaalde gevallen kan een retractie gezien worden ter hoogte van beide gewrichten. Een retractie van de buigpezen achteraan lokaliseert zich karakteristiek ter hoogte van het kogelgewricht.
Risicofactoren
Congenitale articulaire rigiditeit kan voorkomen bij alle rassen, maar wordt het meest frequent gezien bij het Belgisch Wit-Blauwe Ras en wordt naar alle waarschijnlijkheid veroorzaakt door een ruimtegebrek in de baarmoeder. Het wordt dan ook het vaakst gezien bij mannelijke dikbilkalveren geboren uit een vaars. Ook een achterste voorstelling kan meer kans geven op het ontstaan van retractie van de buigpezen. Een echte genetische factor werd tot op heden niet aangetoond, maar het fokken naar grote kalveren brengt natuurlijk een verhoogd risico met zich mee.
Diagnose
De diagnose wordt vaak reeds gesteld door de dierenarts bij het uitvoeren van de keizersnede. Het lidmaat van het kalf wordt in flexie gehouden ter hoogte van het carpaal- en/of kogelgewricht. Passief strekken van het lidmaat is niet mogelijk. De aandoening komt meestal bilateraal (links en rechts) voor. Retractie van de buigpezen komt het frequentst voor ter hoogte van de voorste ledematen. In uitzonderlijke gevallen wordt een kalf aangetroffen met een retractie van de buigpezen op alle vier de ledematen.
Complicaties
Bij kalveren met kromme poten is reeds vanaf de geboorte een verhoogde waakzaamheid aangewezen. Door de bemoeilijkte mobiliteit kan een adequate biestopname in het gedrang komen. De immuniteit van het kalf zal niet optimaal zijn waardoor het vatbaarder wordt voor verschillende infecties. Een belangrijke intredepoort voor infecties is de navel. Deze kalveren blijven vaak neerliggen op een vochtige ondergrond. De navel heeft hierdoor onvoldoende kans om goed op te drogen. Ook infecties ter hoogte van de longen en dan meestal aan de zijde waarop het kalf verkiest te liggen komen vaak voor bij deze dieren.
De kiemen kunnen verder ook spreiden via het bloed naar andere organen indien er niet tijdig ingegrepen wordt. Een derde belangrijke ingangspoort voor infecties zijn de gewrichten. De betrokken kalveren hebben op de plaats van de retractie vaak drukwonden veroorzaakt door het vele neerliggen. Ook de verschillende pogingen die deze kalveren ondernemen om recht te komen kunnen ervoor zorgen dat de huid en onderliggende weefsels beschadigd worden. Indien deze wonden diep genoeg gaan geven ze aanleiding tot een gewrichtsinfectie.
Behandeling
Een eerste belangrijke stap in de behandeling is ervoor zorgen dat eventuele bijkomende complicaties vermeden worden. Het kalf huisvesten in een ingestrooide, ruime en droge box is van primordiaal belang ter preventie van navelinfectie. Het gebruik van aarde als ondergrond is een ideale optie daar deze voldoende grip biedt. Een te harde ondergrond opgebouwd uit beton, steen, metaal, … dient ten allen tijde vermeden te worden. Ter bescherming van de gewrichten dienen verder ook verbanden (voldoende polstering met watten) aangelegd te worden teneinde bijkomende verwondingen te vermijden. Deze verbanden worden best aangelegd van boven de carpus tot onder de kogel.
Fysiotherapie
Afhankelijk van de graad van retractie en de lokalisatie van de articulaire rigiditeit kunnen verschillende behandelingen ingesteld worden. Reeds vanaf de geboorte is het belangrijk te starten met het uitvoeren van fysiotherapie bij deze kalveren. Bij een milde retractie kan door stimulatie van beweging reeds een bevredigend resultaat bekomen worden.
Door de krachten op de buigpezen bij het voortbewegen zullen deze geleidelijk uitrekken. Deze methode is enkel bruikbaar voor kalveren waarbij het tipje van de klauwen reeds gebruikt wordt bij de steunname. Bijkomende maatregelen zijn nodig voor kalveren met sterker uitgesproken congenitale articulaire rigiditeit. Bij deze kalveren dienen de ledematen afwisselend manueel gestrekt te worden. Het problematische gewricht wordt hierbij naar achter geduwd terwijl de klauwtjes naar voor getrokken worden. Het manueel strekken van de ledematen dient gedurende ongeveer 10 minuten aangehouden te worden. Het is aangeraden dit meerdere keren per dag uit te voeren.
Opereren
Indien de fysiotherapie onvoldoende resultaat geeft kan geopteerd worden een strekgips te plaatsen of operatief in te grijpen. Het plaatsen van een gipsverband of het opereren van de aangetaste ledematen wordt best uitgesteld zolang er nog verbetering zichtbaar is met fysiotherapie. In de praktijk wordt enige verbetering gerapporteerd tot de leeftijd van 2-3 maanden. Het plaatsen van een strekgips wordt enkel toegepast indien er slechts een milde retractie resteert. Bij sterker uitgesproken retractie is het verstandiger over te gaan tot operatie. Gezien het grote gevaar voor het ontstaan van drukwonden bij jonge kalveren die geconfronteerd worden met deze problematiek wordt vaak vroegtijdig beslist chirurgisch in te grijpen. Voor de voorste ledematen kan de ingreep uitgevoerd worden vanaf 3-4 weken. Het uitvoeren van de operatie op deze vroege leeftijd kan ook aangewezen zijn indien het kalf zeer wijd in de schouders staat. Gezien het sterk verhoogde risico op drukwonden ter hoogte van de kogels achteraan wordt de operatie hier vanaf 2-3 weken ouderdom uitgevoerd. Na het uitvoeren van de operatie worden de behandelde ledematen steeds gestrekt ingegipst voor 4-5 weken.
Elke verbetering is meegenomen
De chirurgische behandeling van deze congenitale articulaire rigiditeit is echter niet steeds succesvol. De graad van retractie bij aanvang van de operatie speelt hierbij een belangrijke rol. Necrose (afsterven) van het behandelde lidmaat of een resterende retractie zijn complicaties die kunnen voorkomen. De graad van retractie van de buigpezen bij aanvang van de operatie speelt hierin een grote rol. Desalniettemin kunnen we voor de milde gevallen een goede prognose vooropstellen. Als algemene regel geldt dat het resultaat van de chirurgische ingreep beter zal zijn naarmate de retractie milder is. Dit gegeven benadrukt nogmaals het belang van de fysiotherapie in de eerste levensweken. Elke verbetering die bekomen wordt met de fysiotherapie verhoogt de kans op een gunstige uitkomst na chirurgie.
Besluit
Congenitale articulaire rigiditeit is nog steeds een frequent voorkomend probleem bij het Belgisch Witblauwe ras. Zorg voor een adequate biestopname. Zorg meteen voor een aangepaste huisvesting bij het vaststellen van deze problematiek. Leg een verband rond de aangetaste ledematen om wonden te voorkomen. Start meteen met de fysiotherapie. Hoe vroeger gestart wordt, hoe beter het bekomen resultaat. Indien het resultaat na conservatieve therapie niet bevredigend is kunnen strekgipsen of een chirurgische ingreep overwogen worden. Gipsverbanden moeten 4-5 weken ter plaatse blijven.
Vakgroep Heelkunde en Anesthesie van de Huisdieren
