‘Iedereen moet zijn steentje bijdragen, maar we moesten eergisteren al begonnen zijn’

Wanneer we haar spreken, is de zomervakantie net voorbij. Het is dus al even geleden dat ze de straten vulde met studenten, maar het topic blijft letterlijk ‘hot’. Ze is namelijk het gezicht van de jeugd die strijdt tegen klimaatopwarming. “Vaak komt mijn gezicht in de media, maar we zijn eigenlijk met keiveel jongeren die eraan werken.” Interne samenwerking is voor haar daarom een must. Zij verkondigt de boodschap, maar wil toch ieder zijn mening gehoord hebben.

Wat heeft je gestimuleerd om de klimaatmarsen te starten?

2 december 2018 was het de COP (klimaatconferentie), toen kwamen er 70.000 mensen op straat om te eisen dat onze klimaatministers de verklaring van de ‘high ambition coalition’ (de landen die pleiten voor strengere klimaatdoelstellingen) tekenden, maar dat is niet gebeurd. Onze klimaatministers zijn ook twee dagen te vroeg vertrokken van de COP. Toen ik dat hoorde, was ik echt zo kwaad. Ik besloot daarom om zelf het IPCC-rapport te onderzoeken, maar wou ook weten hoe het klimaatbeleid draait. Ik ben uiteindelijk bij de actie van Greta Thunberg uitgekomen. Ik vond dat dit echt een massamobilisatie moest worden. Ik dacht: als er duizenden mensen op straat komen, zal er echt iets veranderen. Kyra Gantois en ik organiseerden dan onze eerste mars op 10 januari 2019. Dat zal ik nooit vergeten. We begonnen met 3.000 mensen, dan 15.000, dan 25.000... en op een bepaald moment was heel de wereld aan het ‘striken’. Dat we niets deden in de zomer, daar moet ik me niet voor verantwoorden. We zeiden van in het begin dat we 20 keer op straat gingen komen tot aan de verkiezingen.

Wat betekenen de afgelopen verkiezingen voor het klimaat?

De verkiezingen waren een teleurstelling. Net daarna op straat komen heeft geen nut omdat ze de regering aan het vormen zijn. Dan kunnen ze geen wetten stemmen of dingen doorduwen. In de zomer hebben we ons klaargemaakt voor de schooltijd: weer acties voorbereid, een nieuwe structuur gemaakt voor Youth for Climate (de actiegroep opgericht door De Wever en Gantois), de reis naar Chili gepland, enzovoort. Tijdens de zomer organiseerden we wel onze actie 'Clap for Climate' op zeven festivals, waaronder Pukkelpop. We zijn dus wel bezig geweest in de zomer, maar niet op straat.

Hoe informeer je je als het over klimaatopwarming gaat?

In het begin heb ik veel online opgezocht, omdat ik geen bronnen had. We hebben een klimaatactieplan geschreven met de Vlaamse bouwmeester en met Jean-Pascal van Ypersele - de ex-vicevoorzitter van het IPCC - als vertegenwoordiger, en 140 andere experten, dus mensen die in hun beroep werken met klimaatverandering. Via hen kwam ik er veel over te weten. Het klimaatactieplan heeft vijf grote onderdelen en kan direct geïmplementeerd worden in het beleid van België. Ikzelf ben geen klimaatexpert en ik weet ook niet alles van klimaatopwarming. Dat is te complex. Maar... daar ben ik ook niet voor. De wetenschap zegt dat we niet meer veel tijd hebben en in gang moeten schieten. Onze politici moeten ervoor zorgen dat er een plan komt.

Er zijn meerdere sectoren die verantwoordelijk zijn voor de uitstoot van broeikasgassen. Vind je dat er een sector meer 'schuld' heeft dan een andere?

De energiesector is heel belangrijk, lijkt mij. Daar staat heel veel van in ons klimaatactieplan. Het feit dat we nog met zo'n oude kerncentrales zitten, vind ik niet oké.

Maar die stoten geen CO2 uit.

Nee, maar ten eerste is dat gevaarlijk en tweede, in België hebben we heel weinig groene energie. Kernenergie is geen groene energie. We wilden in 2025 de kernuitstap doen, maar omdat niemand zich daarmee bezig heeft gehouden, is dat ook niet gebeurd. Ik zie dat er in België niets wordt geïnvesteerd in groene energie, in heel de wereld eigenlijk niet. Dat zie ik als probleem. De meeste bedrijven draaien op fossiele brandstoffen, tenzij ze privé investeren in zonnepanelen, enzovoort. We moeten leren om een economisch systeem te hebben binnen de planetaire grenzen. We moeten leren om natuurlijke bronnen te gebruiken en daar massaal op in te zetten.

Maar de overheid investeert toch hierin?

Iemand zei me dat de jaarlijkse begroting van België rond de 40 miljard is, en dat 12% naar onderwijs gaat en 2% naar klimaatopwarming. Als politici dan zeggen dat ze klimaatopwarming als prioriteit aanzien, dan geloof ik dat niet.

Transport en industrie lijken me een van de topprioriteiten. Bij transport bijvoorbeeld, stijgt de uitstoot.

Het lijkt dat inzetten op hernieuwbare bronnen toch niet gemakkelijk is. In februari was alle groene energie die in ons land wordt geproduceerd in een jaar, al opgebruikt.

De klimaatcrisis is het moeilijkste waar de mens ooit mee te maken zal hebben. Maar om te zeggen dat het te moeilijk is om mee om te gaan en er daarom niets aan te zullen doen... dat gaat niet. Het is zeker mogelijk en verschillende economen zeggen dat ook, zoals de klimaateconoom Nicholas Stern van de London School of Economics. Die zegt dat we zeer gemakkelijk kunnen zorgen voor economische welvaart en terwijl kunnen zorgen voor deze planeet. We moeten dat alleen maar herdenken.

Hoe draag je zelf bij tot een beter klimaat?

Ik ben een klimaatactiviste, dus ik ben vegetarisch, ga altijd met de fiets, probeer niet al te veel het vliegtuig te nemen, niet te lang te douchen, enzovoort. Ik doe wat iedereen kan doen. Om naar Latijns-Amerika te gaan, gebruik ik een zeilboot. Een belangrijke boodschap van Youth for Climate, is dat het niet gaat om individuele verantwoordelijkheid. Het gaat over een ‘system change’ en niet alleen over mensen sensibiliseren. Iedereen moet zijn steentje bijdragen, maar we moesten eergisteren al begonnen zijn. We hebben echt geen tijd meer, en de klimaatcrisis is zo ernstig dat het mijn toekomst en die van onze kinderen in gevaar brengt. Mensen ervan overtuigen dat ze milieubewust moeten leven, dat is leuk als dat gebeurt 'on the way', maar daar moet je niet op focussen want dat gaat veel te traag. Ook omdat milieubewust leven superduur is. 2 op de 100 auto's in België rijdt elektrisch. Een elektrische auto kost hierdoor niet minder dan 40.000 euro. Een goedkopere versie moet mogelijk worden gemaakt door de politici.

Het IPCC-rapport zei dat we veel minder vlees moeten eten, maar België is verantwoordelijk voor 0,25% van de uitstoot. 9% daarvoor is afkomstig van Belgische landbouw. Heeft het dan zoveel zin om minder Belgisch vlees te eten?

Over heel de wereld moeten we stoppen met zoveel vlees te eten, want dat is heel schadelijk. Je moet niet vegetarisch zijn, maar een gezond dieet met één of twee keer vlees per week zou genoeg moeten zijn. Je kan je dan afvragen of er iets nut heeft in België: 'We zijn zo'n klein landje in zo'n grote wereld, het heeft geen nut dat wij veranderen. Dat de rest van de wereld maar verandert. Nee dus. België is het slechtste bezig op Europees niveau. We hebben zelfs nog geen klimaatwet, dus we staan nergens. Het feit dat zoveel Belgen tegen mij komen zeggen: ‘Ik moet me toch niet aanpassen, dat ze zich in China of India maar aanpassen..’ Zo werkt het niet. Iedereen gaat zich moeten aanpassen en zich inzetten. Het is niet zo dat we, omdat we in zo’n klein land leven,ons er niets van moeten aantrekken.

China staat voor 27% in voor de totale uitstoot. Wat vind je van die cijfers?

Dat is inderdaad een groot verschil met België. Vaak wijzen mensen naar China of India omdat ze vinden dat daar de grote vervuilers zitten en daar meer uitstoot is. Maar die boeken veel meer vooruitgang. Die komen veel dichter bij de doelen die zij moeten halen, ze stoten nu nog veel meer uit, maar die komen ook van veel verder. Dus die zijn veel zwaardere maatregelen aan het nemen. China is veel beter bezig dan België, ook al stoten ze veel meer uit. Ook omdat ze er veel meer mee bezig zijn. Op korte termijn gaat dat veel sneller vooruit.

Maar het lijkt wel af en toe dat het de schuld is van de gewone mens.

Ja, en dat stoort me dus. We worden opgevoed in een samenleving, in een systeem waarin het zo moeilijk is om klimaatvriendelijk te leven. Onze maatschappij is 'verslaafd' aan fossiele brandstoffen, en dan wijzen ze met de vinger dat de gewone mens minder dit en minder dat moet doen... Dat klopt niet! Het ligt bij de industrie en de grote bedrijven, en transport, die gaan moeten veranderen. Maar die grote bedrijven wijzen dan weer naar de politici, dat ze een ambitieus beleid nodig hebben om onderlinge concurrentie te voorkomen. Als er normen worden opgelegd aan de bedrijven, dan is er geen onderlinge concurrentie. Als je verwacht dat bedrijven zelf een voortrekkersrol te spelen, dan gaat het veel langer duren.

Geef je zelf ook oplossingen?

Als 18-jarige is dat niet mijn taak, maar daarom hebben we ons klimaatactieplan opgesteld met de experten. Dat zijn de oplossingen voor België. Dat is wat België zal moeten doen om hun doelen te halen. Het komt erop neer dat ons economisch systeem zal moeten herzien worden. We moeten naar een circulaire economie. Qua concrete maatregelen... daarom hebben we het klimaatactieplan. Daarom dat alle klimaatactivisten zeggen: politici, luister naar de wetenschappers. Luister naar de mensen die het IPCC schrijven, die weten wat er moet gebeuren.

Denk je dat er een klimaatminister moet komen?

Ik denk dat er een klimaatintendant moet komen. Nu hebben we in België vier klimaatministers, en de derde week dat Koen Van den Heuvel begonnen was, vroeg ik hem wat het plan was en wat de rest vond. Hij zei me dat hij de anderen klimaatministers nog niet had gezien. Op die manier gaat het niet... Het werkt niet om op drie verschillende niveaus klimaatministers hebben. Een klimaatintendant zou alle bevoegdheden moeten hebben en kan ervoor zorgen dat België zijn klimaatdoelstellingen haalt. Nu wordt er een grens getrokken tussen Vlaanderen, Wallonië en Brussel om klimaatopwarming aan te pakken. Dat kan niet. Je moet het als België bekijken. Elk land moet een vertegenwoordiger, minister of leider hebben die zorgt dat dat gebeurt.

Hoe zie je het op Europees niveau?

Dat is nog veel moeilijker omdat het op groot niveau is, maar dat is ook de enige manier om het deftig aan te pakken. Europa zal waarschijnlijk het eerste continent zijn dat klimaatneutraal wordt. Europa is ambitieuzer. Zeker als je vergelijkt met VS met Trump of Bolsanero in Brazilië... dat is rampzalig.

Marlies Vleugels