Westhoek gooit veiligheidskits in de strijd tegen onzichtbare mestgassen

Ik doe het al twintig jaar zo, en er is nog nooit iets gebeurd. Ja, dat hoor ik vaak. Toch kan het plots misgaan”, weet Pieter-Jan Delbeke, consulent bij Boerenbond en specialist in de mestgasproblematiek. Hij geeft samen met Steven Van Holsbeeck van veiligheidsvoorzieningenfabrikant Dräger deze opleiding. Hij hoopt dat meer landbouwers zich voor de problematiek gaan interesseren, want elk slachtoffer is er één teveel.

Uitleendepot

Vorig jaar stelde de provincie via de brandweer van Diksmuide een aantal pakketten ter beschikking van landbouwers in het noorden van de brandweerzone Westhoek. Dit jaar beschikt ook de brandweerkazerne van Ieper over enkele sets, en mogen landbouwers uit de gehele brandweerzone Westhoek er gebruik van maken. Die betalen huur noch waarborg. Enige voorwaarde is dat ze de opleiding hebben gevolgd.

“Dat is een bewuste keuze, bedoeld om de drempel zo laag mogelijk te houden”, verklaart de heer Delbeke. Eerder hebben al zo’n 60 veehouders een attest behaald, na deze opleidingsdag zullen dat er ongeveer 75 worden. Reserveren op een bepaalde dag is mogelijk. De pakketten bevatten een gasmeettoestel, een persluchttoestel en een harnas met levenslijn, uitgebreid met een aantal nuttige accessoires.

Welke gassen?

De heer Delbeke begint met een overzicht van de verschillende schadelijke gassen die kunnen vrijkomen bij de opslag van mest. Waterstofsulfide, met chemische formule H2S, ruikt naar rotte eieren, tenminste, wanneer het een lage concentratie betreft. In hoge concentraties echter schakelt het gas het reukvermogen uit. Symptomen van vergiftiging door inademen van het gas gaan van tranen, keelpijn, hoesten en hoofdpijn tot verwarring, bewusteloosheid en ademstilstand. Het gas is zwaarder dan lucht, wat ventilatie bemoeilijkt.

Ook het inademen van waterstofcyanide, of blauwzuurgas, leidt tot vergiftiging. Dit gas heeft een bittere geur, en mengt zich goed met lucht. Koolzuurgas of koolstofdioxide (CO2) is reukloos, en zwaarder dan lucht. Hier zit het gevaar hem in verstikking: waar het zich ophoopt verlaagt de zuurstofconcentratie. Ammoniak (NH3) kan ook leiden tot verstikking. Het heeft een bijtende geur en irriterende werking. Methaan ten slotte is lichter dan lucht. Naast verstikking kan het ook brand veroorzaken.

Voorkomen is beter

“Als je spreekt over ongevallen met dieren of personen die leiden tot de dood, dan is H2S het belangrijkste mestgas. Eén ademteug kan voldoende zijn om volledig bedwelmd te raken. Help dus niet, maar haal hulp!”, benadrukt de heer Delbeke. “’t Is nu eenmaal de aard van het beestje om ter hulp te schieten, maar in heel wat gevallen word de helper ook slachtoffer. Meer nog: ongeveer de helft van de slachtoffers zijn helpers.”

Hij zet vervolgens een aantal nuttige preventiemaatregelen op een rijtje voor wanneer je mest gaat mixen: “Werk bij winderig weer, als de bladeren ritselen, met de wind in de rug naar de putopening toe. Hou je dieren weg van de rooster. Verlaat de kabine van de tractor tijdens het mixen, want er kunnen zich daar mestgassen opstapelen. Wacht een half uur na het mixen voor je de stal weer betreedt.” ”

In het algemeen geldt: Laat schepgaten nooit openliggen, en betreedt nooit een gesloten ruimte. Ook in lege mestkelders kunnen er mestgassen blijven hangen. En wat als het toch misloopt? “Stop dan meteen met werken, bel de hulpdiensten en zet de ventilatie op het maximum”, bezweert de heer Delbeke de aanwezigen.

Gasdetectietoestel

Het gebruiken van detectie- en beschermingsmateriaal is ook een effectieve preventiemaatregel. In het pakket zit een gasmeettoestel dat de zuurstof- en waterstofsulfideconcentratie in de omgeving meet, net als het explosiegevaar. Het toestel geeft een alarm wanneer de zuurstofconcentratie gevaarlijk laag wordt, de waterstofsulfideconcentratie de drempelwaarde overschrijdt of er ontploffingsgevaar dreigt, door hoge concentraties aan methaangas bijvoorbeeld.

De heer Van Holsbeeck legt uit: “Om aan te schakelen houd je de groene knop ingedrukt. Nadat je op ‘OK’ hebt gedrukt, hang je de detector met de clip op je werkkledij, niet in je broekzak of laarzen, maar dicht bij de ingeademde lucht. De batterij gaat twaalf uur mee. Gaat het alarm af, dan ga je gewoon meteen naar buiten.”

Pomp met vlotter

De mestkelder testen alvorens die te betreden kan ook, met een vlot aan te sluiten pomp en vlotter. “Plaats daarvoor de gasmeter in de bijgeleverde pomp. Er gaat meteen een onderbroken alarm af. Blokkeer de luchtafvoer. Het alarm is nu een doorlopende toon. Wanneer je de leiding weer loslaat zwijgt het alarm. Met deze test ga je telkens na of de lucht wel via de aanvoer in de vlotter gaat, of dat er een lek is in de leiding”, beschrijft de heer Van Holsbeeck.

“Vervolgens gooi je de vlotter op de vloeistof, zodat de meting net boven de mest gebeurt, want de meeste gevaarlijke gassen zijn zwaarder dan lucht. Let wel, je moet het toestel nu iets meer tijd geven dan wanneer je het op je draagt. Geeft het toestel een alarm, ga dan niet zonder persluchttoestel de mestkelder in”, waarschuwt de heer Van Holsbeeck nog. De brandweer raadt aan om sowieso niet zonder persluchttoestel de mestkelder te betreden, aangezien één ademteug waterstofsulfide voldoende kan zijn om het bewustzijn te verliezen.

Persluchttoestel

In het pakket zit ook een persluchttoestel met longautomaat, masker en composietfles met lucht, en een harnas met levenslijn. Daarmee kan je op een veilige manier in de mestkelder afdalen voor een controle of een herstelling. De levenslijn doet dienst als reddingstouw en om in contact te blijven met de persoon die bovengronds de wacht houdt.

In de composietfles zit 2.100 L zuivere omgevingslucht, onder een druk van 300 bar. Om te werken in de mestkelder kom je daarmee een half uur toe. Een manometer toont hoeveel druk er nog in de fles zit, en geeft een fluitsignaal wanneer de druk genoeg is gedaald om terug te moeten keren.

Procedure aan ...

De heer Van Holsbeeck legt stap voor stap de juiste procedure uit. Die is niet vanzelfsprekend, maar na zijn voorbeeld en een beetje proberen slagen de cursisten er zonder problemen in. “Eerst duw je de rode knop op de longautomaat in. Dan ontspan je alle riemen van de ‘rugzak’, zodat je die makkelijk kan aantrekken. Je draait de fles bovenaan volledig open. Dan sluit je het masker aan en zet je het op. Wanneer je de riempjes hebt aangespannen springt de beademing automatisch aan.”

Heb je meer lucht nodig, dan kan je duwen op een knop ter hoogte van de kin.

... en weer uit

Nadat de taken in de mestkelder zijn vervuld adem je nog eens goed in, en druk je op de rode knop van de longautomaat om uit te schakelen. Je koppelt het masker af, maakt de riemen weer los en bevrijdt jezelf van masker en composietfles. Vervolgens sluit je de fles af, door eerst de knop licht opwaarts te trekken, en dan dicht te draaien. Dit is een extra beveiliging, zodat de fles niet per ongeluk kan worden afgesloten. Ten slotte laat je de restdruk af via de kinknop.

Een zware baard of een bril kunnen in de weg van een mooie afdichting zitten, en worden afgeraden bij het gebruik van het ademtoestel.

Meer informatie

Verschillende veehouders toonden interesse in het aankopen van een gasdetectietoestel. De heer Van Holsbeeck sprak over een kost van 750 EUR. Daarbij komt nog de jaarlijkse calibratie (40 EUR) en het vervangen van de waterstofsulfidesensor (50 à 80 EUR). Daarop geldt drie jaar garantie, maar de heer Van Holsbeeck verzekerde de aanwezigen dat die zeker vijf jaar meegaat. U kan hem contacteren via het nummer 0476/45.50.09 of steven.vanholsbeeck@draeger.com.

De opleiding zal begin volgende zomer herhaald worden. De heer Delbeke haalde nog aan dat de vier West-Vlaamse brandweerzones een akkoord gesloten hebben met de provincie om landbouwdieren te redden uit de mestput. De eerste twee uren doen zij dit gratis, met een zeskoppige bezetting.

Bekijk zeker ook de video: ‘Veilig omgaan met mestgassen’ op de website van het Departement Landbouw en Visserij, www.lv.vlaanderen.be , onder ‘Voorlichting’, en van daaruit doorklikken naar ‘Videozone’.

D.C.