‘Alternatieve’ teelten zoeken hun plaats
Het Vlaamse areaal aan sojabonen liep van 91,36 ha in 2020 vorig jaar terug naar 27,59 ha. Dat is niet eens een derde. Omgekeerd steeg de opbrengst met méér dan een derde. Twee jaar geleden was de gemiddelde opbrengst 2,2 ton per ha, vorig jaar 3,02 ton. Ook andere alternatieve teelten krijgen meer en meer aandacht.
Sojabonen lijken toekomst te hebben op Vlaamse velden. Ook andere alternatieve groenten, zoals kurkuma, edamame, kikkererwten en rode nierbonen, staan klaar om een Vlaamse opmars te maken.
Sojabonen leverden vorig jaar 3,02 ton/ha op met een spreiding van 2,5 tot 3,6 ton. In de veldproeven is een duidelijke vooruitgang merkbaar naar opbrengst en eiwitgehalte. Dit is dus het moment waarop veel akkerbouwers het interessant vinden om soja in hun teeltplan op te nemen ter vervanging van tarwe, koolzaad of korrelmaïs.
Thee veredelen
Volksvertegenwoordiger Emmily Talpe (Open VLD) wierp voormalig minister van Landbouw Hilde Crevits (cd&v) in de landbouwcommissie voor de voeten dat men voor het eerst in Vlaanderen thee verbouwt. Net zoals bij het verbouwen van soja was ook voor thee (zie Landbouwleven van 10 februari) een aangepaste plant nodig die kan gedijen in ons klimaat. Men slaagde er- in om via veredeling een winterharde theeplant te creëren. “Op die manier wordt sterk bespaard op verwarmingskosten. De planten hoeven niet in verwarmde kassen te staan”, betoogt Emmily Talpe.
Goed voor klimaat
Vermits geïmporteerde thee een lange weg moet afleggen en heel wat plantages ook grote monoculturen zijn, is de Vlaamse theecultuur een goede zaak voor het klimaat. Het verbouwen van thee staat in Vlaanderen nog in de kinderschoenen. Toch kan het verbouwen ervan bijdragen tot een ecologische verduurzaming van onze land- en tuinbouw en een beter verdienmodel voor de boer.
Hilde Crevits bevestigde dat lokale thee een aantal mogelijkheden voor ecologische verduurzaming biedt. De geselecteerde rassen zijn relatief koudminnend, al gedijen ze in ons klimaat toch beter in een serre dan in openlucht. Dat betekent dat ze een alternatief vormen voor andere ‘koudere serreteelten’, zoals bijvoorbeeld de vele bladgewassen die in Vlaanderen geteeld worden. Telers opteren voor koudere sierteelten omwille van hoge energieprijzen van een energie-intensieve teelt. Het sterk beperken van voedselkilometers en van de bijhorende CO2-uitstoot is een mooie kans.
Crevits erkende ook dat dit momenteel nog een nicheteelt is en een teelt onder licentie.
Zoeken naar alternatieven
Recent is binnen het Europees Innovatiepartnerschap een operationele groep gestart rond het telen van peulvruchten in serres als alternatieve teelt. Voorbeelden zijn kikkererwten, phaseolusbonen en edamame. Hier kijkt men eveneens naar serreteelten met beperkte energie-input en focust men op lokale productie van eiwitten voor humane voeding.
In de jaarprogramma’s van de praktijkcentra Plant staat onderzoek naar onder meer kurkuma en gember in serres op de agenda. Het telen van eiwitteelten in serres komt ook aan bod, met onder meer ook soja.
Bedrijven blijven zoeken naar teelten die het best passen bij hun bedrijfstype en naar teelten waarmee ze zich kunnen onderscheiden. Ook voor deze teelten verrichten praktijkcentra relevant praktijkonderzoek.
Diversiteit vergroten
“In Vlaanderen worden 15 ha asperges in serre geteeld, 27 ha bonen, 22 ha knolvenkel, 17 ha peterselie, 10 ha radijs en 10 ha rucola”, maakte Crevits duidelijk. Deze teelten komen weinig onder de aandacht, maar ze tonen aan dat onze Vlaamse glastuinbouw ook vandaag al zeer divers is inzake teelten.
Er lopen nog diverse andere EIP-projecten (Europees partnerschap voor innovatie) voor het verbouwen van gewassen of voor het houden van dieren die normaliter niet in Vlaanderen (kunnen) thuishoren.
Een daarvan is het project ‘Mebat’ (Mechanisatie voor opschaling van de teelt van bataat). Bataat of zoete aardappel is een nieuwe teelt in Vlaanderen. De teelt deed in 2017 haar intrede op Vlaamse percelen. Na een voorzichtige maar succesvolle start, nam het areaal jaar na jaar toe tot ongeveer 200 ha in België. Niet alleen voor de verse markt is de vraag groot, ook de voedingsverwerkende bedrijven zijn de laatste jaren met bataat aan de slag gegaan. Tot op vandaag is het gebrek aan aangepast mechanisatie voor de teelt het grootste struikelblok om op te schalen en om dit potentieel in te vullen. De operationele groep wil verschillende bedrijven die bataat telen samenbrengen en kennis uitwisselen rond plantmechanisatie, oogstmechanisatie en mechanische onkruidbestrijding.
Het project ‘KIK-LOVZE’ staat voor Lokaal Vlaams Eiwit. De doelstelling is om lopende initiatieven rond kikkererwten samen te brengen, om er ruchtbaarheid aan te geven om de groep van telers verder uit te breiden en om samen aan ketenontwikkeling te werken. Via een telersnetwerk worden geïnteresseerde landbouwers (of early adopters) op weg geholpen, zodat de teelt van kikkererwten voet aan de Vlaamse grond krijgt.
‘Ketenbreed’ is een project voor plantaardig eiwit uit Vlaamse koude serres (KIPEi). KIPEi gaat na of er een verdienmodel schuilt in een nieuwe, lokale keten die vertrekt van in serres geteelde eiwitgewassen, zoals edamama, kikkererwten en rode nierbonen. Deze operationele groep wil ant-woorden geven op de vragen van telers, die enerzijds teelttechnisch en anderzijds commercieel zijn.
De mogelijkheden voor afzet op de lokale markt en prijsvorming worden onderzocht.
Via de verschillende opleidingen en adviesdiensten staat de diversiteit aan sterke verdienmodellen centraal. Daarbij zet men in op alle mogelijke businessmodellen. Zowel schaalverandering als alternatieve teelten hebben dus een plaats. Met deze initiatieven hoopt men land- en tuinbouwers warm te maken voor het zoeken naar en verbouwen van alternatieve teelten.
