Zonnekroon: een teelt met veel uitwegen

Het was tijdens een reis naar Frankrijk vorig jaar dat Nicolas Havelange de teelt silphie Abica Perfo ontdekte. Hoewel deze teelt nog onbekend was in België, viel die hem wel meteen op… en hij was verkocht. “Daar ontmoette ik Amédée Perreinh. Hij staat aan het hoofd van Silphie France, en leerde Frankrijk en zijn boeren de teelt kennen. Hij legde me de voordelen van de teelt uit en enkele weken later startten we onze samenwerking op. Ik zorg voor de invoer en de commercialisatie van de zaden in België”, vertelt hij.

De plant zonnekroon

Maar wat is nu zonnekroon of silphie Abica Perfo (Silphium perfoliatum)? “Het gaat om een soort uit de familie van de Asteracea, afkomstig uit Noord-Amerika. In Europa komt de soort vooral voor in Frankrijk, op meer dan 3.000 ha areaal, in Duitsland gaat het om meer dan 15.000 ha.

Eenmaal gezaaid, sterft deze vaste plant pas na minimum 15 jaar. De plant heeft gele bloemen die zich op bijna 4 m hoog van de grond bevinden, en die contrasteren met de grote groene bladeren. De bloei duurt van half juli tot eind september. Het wortelstelsel kan tot 2 m diep gaan, waardoor het gewas goed tegen droogte kan.”

Tot 15 à 20 ton DS/ha

Zonnekroon wordt in het voorjaar met een precisiezaaimachine met specifieke schijven (tussenrij van 37,5 tot 75 cm) uitgezaaid, en dat kan in alle grondsoorten. “Het succes van de teelt hangt af van de kwaliteit van het zaaien. Dit moet goed gebeuren”, aldus Nicolas Havelange. De zaden zelf zijn onbehandeld. Ze kunnen dus zowel op conventionele als op biologische percelen worden gezaaid.

De soort heeft bovendien geen last van onkruiden. Een specifieke chemische onkruidbestrijding kan alleen gebeuren voor de opkomst van zonnekroon. Na opkomst is enkel een mechanische onkruidbestrijding mogelijk. “Vermalen kan in het najaar. Het vermindert de onkruiddruk en stimuleert de bladontwikkeling in het volgende voorjaar", legt Nicolas uit.

Afhankelijk van het doel van het gewas kan het nodig zijn om een biologische en/of chemische toevoeging te doen. “De opbrengsten kunnen tot 15 à 20 ton droge stof (DS)/ha gaan. Om dit te bereiken is bemesting noodzakelijk.”

Ook met maïs

Gilles Manssens, landbouwingenieur aan het Centre Indépendant de Promotion Fourragère (CIPF), geeft aan: "Silphia Abica Perfo is een veelbelovend gewas. Het is echter niet productief en daarom niet rendabel in het jaar van de zaai, maar hier kan iets aan gedaan worden. Zo is het mogelijk om het te combineren met maïs."

De 2 teelten ontwikkelen zich namelijk parallel, het één onder het andere. “Het is dus zaak om een maïsras te kiezen waarbij het licht kan reiken tot aan de zonnekroon, dat het hoofdgewas is.”

Gedurende de oogst kan de zonnekroon het pletten goed aan gezien zijn ontwikkeling. Het terug groeien van de vegetatie verloopt in de volgende lente zonder problemen, zelfs waar de hakselaar en de kippers zijn gepasseerd. “In de mate van het mogelijke proberen we de maïs ook onder goede omstandigheden te oogsten”, aldus Gilles Manssens. Het gebruik van een draaibare uitloop (type Kemper) wordt wel sterk aangeraden.

In de jaren die volgen, zorgt enkel de zonnekroon voor opbrengst op hetzelfde perceel, en dit tot het vernietigd wordt. Net als maïs wordt het geoogst met een veldhakselaar en wordt het bewaard in silo's.

In de rantsoenen… en voor de biomethanisatie

Zonnekroon is eigenlijk een teelt met veel mogelijkheden, of je nu landbouwer of tuinbouwer bent, of het op de percelen staat of aan de rand ervan.

In het rantsoen van runderen en andere herkauwers is zonnekroon zeker op zijn plaats door het eiwitgehalte (tussen 14 en 17) en de energetische waarde (ongeveer 850 VEM). "Om zulke resultaten te krijgen, raad ik aan om het 2 keer per seizoen te oogsten. De eerste snede staat gepland begin juni, de tweede begin september”, specificeert Nicolas Havelange. "Eén snede maken is geen optie. De stengels zouden verhouten en het rantsoen zou zijn smaak verliezen."

Gilles Manssens is nog specifieker: “Het CIPF voert verschillende proeven uit om deze waarden te verifiëren. We onderzoeken ook hoe dit nieuwe gewas de maïs in veerantsoenen kan aanvullen.”

Zonnekroon kan ook worden gebruikt voor de productie van biogas, in een anaërobe vergistingsinstallatie. Het wordt dan slechts één keer geoogst, na de bloei. "Door alleen rekening te houden met de opbrengst per ha, en afhankelijk van de teeltomstandigheden, kan zonnekroon een methanogene kracht hebben die groter is dan die van maïs, en dat terwijl die de bodem constant bedekt, in tegenstelling tot de maïs", vervolgt Nicolas. Het helpt dus om erosie tegen te gaan.

Zoals een ‘stikstofpomp’

Zonnekroon heeft bovendien een opmerkelijke eigenschap: “Het vangt de stikstofresten in de bodem op, en dat zelfs erg diep, en voorkomt zo dat die in het drinkwater terechtkomen. Hierdoor kan de plant jarenlang dienen als een soort ‘stikstofpomp’, zonder het gebruik van fytosanitaire producten”, voegt Gilles Manssens er nog aan toe.

Om dezelfde redenen kan zonnekroon gebruikt worden als bodembedekkend gewas. Ter herinnering: vanaf 1 oktober moet dit type van bodembedekking verplicht worden aangeplant, over een breedte van 6 m. Tegelijkertijd kan het ook zijn dienst doen als natuurlijke barrière tussen woningen en landbouwpercelen, wat de omwonenden kan geruststellen bij het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen.

Veel doelen

Ten slotte is silphie een troef op vlak van biodiversiteit. “De grote gele bloemen trekken veel bestuivers aan, waaronder bijen. Ze vormen een alternatieve bron van stuifmeel en nectar als het voedsel opraakt”, legt Nicolas uit. Ook voor imkers is het nuttig. Het plaatsen van een bijenkorf aan de rand van een dergelijk perceel kan een honingopbrengst opleveren van 100 tot 150 kg/ha.

Het gebladerte mag bovendien niet worden verwaarloosd. "De bladeren houden regenwater vast en vormen zo drinkbakken voor insecten en vogels. Klein wild kan zich daar ook verstoppen. Voor groot wild is het niet interessant. “Het blad is te ruw om te eten. In een gebied met veel wilde zwijnen heeft silphie dit voordeel dat maïs niet heeft."

Er moet ook worden opgemerkt dat zelfs als de silphie alleen voor milieudoeleinden wordt gekweekt en niet voor landbouw, het toch aan te raden is om een herfstoogst te plannen. "Dit is essentieel voor het herstel in het voorjaar!"

Jérémy Vandegoor