Ruimte voor intensieve veeteelt verkleint
Het is geen hard nieuws meer, maar het houdt wel de hele agrovoedingssector bezig: de open ruimte in Vlaanderen staat onder grote verstedelijkingsdruk. Vruchtbare gronden worden aan een razend snel tempo verhard om ruimte te bieden aan wonen, industrie en infrastructuur. Is de onverharde en overgebleven 783.963 ha nog wel agrarisch gebied en vol bestemd voor landbouwontwikkelingen?
Ruimte in 4 dimensies
Is er met andere woorden bijvoorbeeld nog ruimte voor intensieve veeteelt in Vlaanderen, en waar zou die ruimte dan wel beschikbaar zijn? Het was maar een van de vragen, waarop ILVO-onderzoekers een ant-woord formuleerden.
Eerst terug naar die ruimte. Dat is een containerbegrip, dat niet onder één noemer te vatten is.
Fysieke ruimte
Wie het over ‘de ruimte’ heeft, maakt best een verschil tussen de fysieke ruimte (hoeveel ruimte is er?), de functionele ruimte (welke ruimte is beschikbaar voor welke activiteit?), de juridische ruimte (welke ontwikkelingen zijn al dan niet toegelaten binnen het wetgevend kader?) en de financiële ruimte (hoeveel kost een ha landbouwgrond?).
Eerst die fysieke ruimte. We stellen het elke dag vast: Vlaanderen wordt meer en meer volgebouwd, los van de betonstop en de bouwshiften. Dorpen slibben dicht, wat de fysieke en onverharde ruimte voor landbouw al kleiner maakt.
Functionele ruimte
Maar ook de functionele ruimte verkleint voor de boer. Die landbouwer wordt aan een snel tempo uit de markt geconcurreerd. Zo blijkt uit ILVO-onderzoek dat gemiddeld 15 % voor landbouw bestemd gebied in beslag wordt genomen door niet-agrarisch landgebruik. “Niet reëel dus, maar wel virtueel.”
Het aandeel ‘virtueel landbouwland’ verschilt uiteraard van gemeente tot gemeente. Er zijn ook duidelijke verschillen op provincieniveau. “Opvallend zijn de hogere percentages van niet-agrarisch gebruik in de provincie Antwerpen en het noorden van Vlaams-Brabant en de lagere percentages in de Westhoek in West-Vlaanderen”, duidt Anna Verhoeve van ILVO.
Aandacht voor reconversie
Of er in de toekomst nog ruimte blijft om te boeren, zal sterk afhangen van de vraag in hoeverre vrijgekomen agrarische gebouwen een agrarische reconversie kunnen hebben. “Willen we de open ruimte vrijwaren, dan is het cruciaal ervoor te zorgen dat landbouwers die op zoek gaan naar gebouwen en grond kiezen voor de reconversie van de bestaande site, en niet voor het aansnijden van een niet-bebouwde plek.” Jonge landbouwers dromen ervan voedsel nabij en verbonden met de stad te produceren, maar hun plannen worden gedwarsboomd doordat ze geen betaalbare grond (meer) vinden.
Juridische ruimte
Naast die fysieke en functionele ruimte is er ook de juridische ruimte. Dat is de ruimte ingekleurd en afgebakend voor agrarisch gebied, rekening houdend met Vlarem, buffers, afstandsregels, overstromingsgevoelig gebied, waterwingebied, Vlaams Ecologisch Netwerk, Habitatrichtlijnengebied…
Ruim 780.000 ha is in Vlaanderen bestemd voor agrarisch gebied. Een vlugge berekening leert dat dan bijvoorbeeld nog minder dan de helft van die ruimte bijvoorbeeld beschikbaar is voor een Vlarem II-varkensstal, rekening houdend met de beste mogelijke inrichting van die stal én een buffer van 300 m.
Een vierde en laatste categorie ‘ruimte’ is de financiële ruimte. In de periode 2014-2019 steeg de prijs in Vlaanderen van landbouwgrond met 26,1 %. Zo bedraagt die kostprijs in West-Vlaanderen ruim 60.000 euro per ha, in Limburg ruim 43.000 euro per ha en in Henegouwen slechts 27.000 euro per ha.
Vlaams regeerakkoord
En dan is er nog het Vlaams regeerakkoord. We vrijwaren maximaal de open ruimte. We voorzien in de open ruimte de nodige plaats voor onder andere natuursystemen, klimaatmitigatie- en adaptatie, waterberging, landbouw, recreatie en ontspanning. We verweven dit multifunctioneel waar het kan, zonder de hoofdbestemming in het gedrang te brengen en scheiden (onder andere grootschalige professionele landbouw, grote eenheden kwetsbare natuur) waar het moet.
Naast de strategische gebieden voor landbouw, natuur en water, omvat de open ruimte gebieden met multifunctioneel ingerichte en gebruikte landschappen. Landbouw benaderen we vanuit toegevoegde economische en maatschappelijke meerwaarde. We maken een ruimtelijke differentiatie van agrarische activiteiten met oog op een duurzame afstemming met de omgeving. Ruimte wordt ook voor de landbouw een schaarser wordend goed. En net daarom nog belangrijker.
