Het terugdringen van het pesticidengebruik is één van de belangrijkste pijlers van de Europese "boer tot bord"-strategie, die de weg moet wijzen naar een duurzaam toekomstmodel voor landbouw en voedselproductie. De Commissie wou het voorstel oorspronkelijk al in maart presenteren, maar na de Russische militaire invasie in Oekraïne besloot de Commissie de pauzeknop in te drukken.
Voornemen blijft behouden
De oorlog in de graanschuur van Europa heeft grote onzekerheid gezaaid over de voedselbevoorrading en de prijzen de hoogte ingejaagd, maar dat heeft de Commissie uiteindelijk niet doen afzien van haar voornemen, ondanks de bezorgdheden van lidstaten over de mogelijke impact op de voedselproductie.
"Het zou onverantwoord zijn om de oorlog te gebruiken om deze voorstellen af te zwakken, zeggende dat duurzaamheid tot minder voedsel leidt", zo betoogde vicevoorzitter Frans Timmermans. "De klimaat- en biodiversiteitscrisis is voor onze neus aan het gebeuren en vormt de grootste bedreiging voor onze voedselveiligheid."
Minimum reductie van 35%, maar met steun
De verordening verankert de doelstelling dat het algemene gebruik van chemische pesticiden en het gebruik van de meest gevaarlijke pesticiden tegen 2030 gehalveerd moet worden. De doelstelling van 50% is er één voor de hele Europese Unie. De lidstaten krijgen de vrijheid om een eigen doelstelling vast te leggen, waarbij rekening kan gehouden worden met de specifieke situatie van elk land en de intensiteit van het gebruik. Het neemt niet weg dat de Commissie kan ingrijpen wanneer ze het ambitieniveau te laag acht. Een reductie met 35 % is sowieso de ondergrens.
De Commissie voorziet de komende 5 jaar bijzondere financiële ondersteuning uit het gemeenschappelijke landbouwbeleid om landbouwers te helpen de kosten te dragen en over te schakelen naar duurzame alternatieven, zoals plantenextracten en micro-organismen. Helemaal verboden wordt het gebruik van pesticiden op openbare plaatsen, zoals parken en speeltuinen.
Wettelijke doelstellingen voor natuurherstel
Daarnaast presenteerde de Commissie een verordening die voor het eerst wettelijke doelstellingen voor natuurherstel vastlegt. De Europese natuur gaat er volgens het dagelijks bestuur van de EU alarmerend op achteruit. Meer dan 80% van de Europese habitats bevindt zich in slechte staat. "Wij mensen zijn afhankelijk van de natuur: voor de lucht die we inademen, voor het water dat we drinken, voor het voedsel dat we eten, voor het leven. Onze economie draait ook op de natuur", zo duidde Timmermans het belang.
Het doel is in eerste instantie om tegen 2030 voor ten minste 20% van de land- en zeegebieden maatregelen voor natuurherstel in te voeren. Tegen 2050 moet dat geleidelijk uitgebreid worden tot alle ecosystemen die herstel behoeven. De verordening omvat een waaier aan maatregelen voor natuurherstel in ecosystemen: van het ombuigen van de afname van bestuiverpopulaties over het herstel van gedraineerde veengebieden en habitats voor dolfijnen tot het verwijderen van rivierbarrières. Daarnaast zijn er ook doelstellingen voor natuurbehoud in verstedelijkte gebieden. Zo moet het verlies aan groene ruimte tegen 2030 gestopt worden, en moet tegen 2050 de boomkroonbedekking van elke stad met 10% toenemen.
Samenwerking
De verordening verplicht de lidstaten om samen met wetenschappers, stakeholders en het brede publiek nationale natuurherstelplannen op te stellen. Ook voor deze inspanningen wil de Commissie geld vrijmaken. In de meerjarenbegroting tot 2027 is in totaal 100 miljard euro voorzien voor uitgaven op vlak van biodiversiteit. Ze beklemtoont dat die investeringen zichzelf terugbetalent. "Elke euro die aan natuurherstel wordt besteed, brengt minstens acht euro op", maakte eurocommissaris voor Milieu Virginijus Sinkevi?ius zich sterk.
De 2 verordeningen worden nu doorgestuurd naar de lidstaten en het Europees Parlement, die met beide teksten moeten instemmen.
"Timing ongelukkig"
Tom Vandenkendelaere (cd&v) vindt de timing van dit voorstel hoogst ongelukkig. "Door de oorlog in Oekraïne staat voedselzekerheid wereldwijd onder druk en zal ook Europa moeten antwoord bieden op hongersnood in delen van de wereld. Hoe terecht ook de ambitie is om pesticidengebruik af te bouwen, net nu moeten we de productie niet moeilijker maken dan ze is. Landbouwers leveren al ferme inspanningen om minder pesticiden te gebruiken in Europa, de laatste jaren is het gebruik van de meest schadelijke pesticiden met 26% gedaald. Ook in België daalde het gebruik van pesticiden met 33%."
Hij begrijpt uit zijn vele bezoeken dat landbouwers altijd bereid zijn om minder schadelijke alternatieve producten te gebruiken als ze ook effectief zijn. "Het is echter ook kwestie om de importzijde van dit verhaal aan te scherpen en een gelijk speelveld te bewaren met het buitenland: we mogen het onze eigen producenten niet lastiger maken en tegelijkertijd het achterpoortje openzetten voor producten uit derde landen waar de wetgeving op pesticiden minder streng is. Nu is het zaak om samen met de boeren aan de slag te gaan en verder het gebruik van pesticiden te verminderen, op een manier die haalbaar is en onderbouwd door de wetenschap, en rekening houdend met de voedselonzekerheid die in grote delen van de wereld heerst. We moeten uiteraard blijven inzetten op de positieve trend die we vaststellen maar we kunnen ons niet vastpinnen op doelstellingen ten koste van productiedaling, in tijden waar net anderen van ons een verhoging verwachten."
Met betrekking tot biodiversiteit pleit Vandenkendelaere voor een aanpak waarbij rekening gehouden wordt met de situatie van verstedelijkt gebied en beperkte open ruimte als Vlaanderen, én voor een maximale betrokkenheid van het Vlaamse middenveld bij dit voorstel. "Als binnen pakweg 10 jaar de implementatie eraan komt, hoeft Europa niet als zondebok aangewezen te worden."
