Fleur je aardappelveld niet op met doornappel
Een plant die we de laatste jaren meer en meer in tuinen, maar ook in percelen, tegenkomen, is doornappel. Het vormt mooie witte tot paarse trechtervormige bloemen, en ook de bolster met zaden is typisch. Doornappel is echter enorm toxisch: je dieren worden er ziek van, en de industrie vermijdt de oogst van percelen met de plant. Vermijden is de boodschap.
Doornappel, dat bij sommigen eerder bekend staat als datura, is een groeiend probleem in zowel aardappel- als in groentepercelen. “Als sector moeten we ons bewust zijn van de ernst”, aldus onderzoeksleider Akkerbouw aan Inagro Kürt Demeulemeester.
De plant zal zich vooral vestigen op een zonnige en droge plaats, waar het voedselrijk is met veel stikstof. Is het perceel kalkhoudend, dan is dat een voordeel. “Ze doen het dus goed in aardappelpercelen”, klinkt het.
Zaad kiemt na koudeperiode
Doornappel plant zich generatief voort via het zaad, dat bruin-zwart is en zich in de bolster bevindt. Als deze bolster met zijn vier kleppen openspringt, kunnen er 500 tot 5.000 zaden verspreiden. En net daar schuilt het gevaar. De zaadjes kunnen namelijk heel lang kiemkrachtig blijven, tot wel 10 jaar. Het is een vrij late kiemer: opkomst van doornappel in april is redelijk vroeg, meestal verschijnen de planten pas in mei. Ze moeten een koudeperiode achter de rug hebben voordat het zaad begint te kiemen. “De plant sterft af bij vorst, maar de zaadjes in de bolster blijven wel actief.”
Door het openspringen verspreidt het zaad zich, maar ze kunnen ook drijven op water, waardoor ze zich verder in het veld - of naar andere velden - kunnen verplaatsen. Natuurlijk kunnen ook landbouwmachines met grond de zaden verplaatsen.
Enorm giftig
Doornappel is gekend een giftige plant te zijn. Alle delen zijn giftig en bovendien verspreidt het een bedwelmende geur. De zaden in het bijzonder zijn heel giftig door de aanwezigheid van alkaloïden. Die kunnen het centraal zenuwstelsel schade berokkenen in een hoge dosis, maar in een heel lage dosis kunnen ze ook gebruikt worden in de geneeskunde.
De aanwezige alkaloïden zijn atropine en scopolamine. Atropine wordt gebruikt in zeer lage dosis bij patiënten met hartritmestoornissen, en het wordt ook gebruikt bij reanimatie. Een te hoge dosis is echter dodelijk. Scopolamine is nog giftiger. Aanraking met huid en ogen veroorzaakt irritaties, en bij een hoge dosis ga je in coma of kan je sterven. In de geneeskunde wordt deze giftige stof gebruikt tegen reisziekte, maar opnieuw... in heel lage dosis.
Omdat de stoffen zo schadelijk kunnen zijn voor mensen, vermijden de aardappel- en groenteverwerkende industrie percelen met doornappel. Ze kunnen vragen de oogst van zo’n percelen niet te leveren, of de getroffen delen niet te oogsten.
Ook vermijden in weilanden en hooi
Door die alkaloïden is doornappel niet iets waar men licht moet overgaan. “Ook dieren, zoals runderen en paarden, ondervinden ongemak en worden er ziek van”, waarschuwt Demeulemeester. Doornappel is daarom best te vermijden in weiden waar dieren grazen. Ook in gedroogd hooi is doornappel niet veilig en kan het toxisch zijn.
In eerste instantie vermindert de eetlust bij de koeien. Bij hogere concentraties krijgen ze een verhoogde hartslag en verwijde pupillen. Het enige wat men hier dan tegen kan doen is de dieren een maagspoeling met actieve kool geven.
Het is een uitdaging om ze weg te krijgen.
Chemische bestrijding in aardappel...
Omdat doornappel net zoals aardappel bij de nachtschadefamilie behoort, is de onkruidbestrijding van doornappel in aardappelpercelen niet steeds evident. “Dat is ook zo voor zwarte nachtschade, dat geen gemakkelijk te bestrijden onkruid is in aardappel.”
Chemisch bestrijden is het gemakkelijkst en het meest efficiënt. In aardappelen werk je best met een vooropkomstbestrijding, als de doornappel nog niet gekiemd is. “Het is belangrijk om een middelencombinatie in te zetten met een voldoende lange nawerking. Daar speelt ook het weer een rol: krijgen we regen na de toepassing, dan gaat de bestrijding beter en duurt de nawerking langer. In een droog seizoen is het lastiger om doornappel onder controle te houden”, vertelt hij.
Een goede werking krijg je met Artist en Sencor. Proeven in Frankrijk toonden aan dat ook Centium er een bepaalde werking op heeft. Vooral de metribuzin-bevattende middelen zijn de betere middelen.
... en in andere teelten
Buiten aardappel kan doornappel ook voorkomen in andere teelten, waar andere middelen erkend zijn. In suikerbieten en spinazie kan de bestrijding met Matrigon. In uien, erwten en bonen kan dat met Basagran. In koolgewassen en spruiten zijn Lentagran en Matrigon erkend. Sencor kan ook in wortelen. In knolselder wordt het lastiger omdat Linuron niet meer mag worden gebruikt. Daarin zijn dus geen herbiciden meer erkend tegen doornappel.
Manueel verwijderen wanneer te ontwikkeld
Sencor kan je ook in de naopkomst inzetten, maar dan is de vraag of de dosis van de middelen nog voldoende remming geeft op de ontwikkelde onkruiden. Een alternatief is het manueel verwijderen. Omwille van de giftigheid is het gebruik van handschoenen wel aangeraden. “Leg ze na het verwijderen niet aan de kant van het perceel, want de zaadbollen met levenskrachtige zaden in zullen nog afrijpen”, geeft de onderzoeker nog mee.
