D e prijs van varkensvlees neemt al langere tijd toe. De belangrijkste oorzaak ligt in de uitbraak van Afrikaanse varkenspest in China. Het land kan in totaal 100 miljoen varkens verliezen aan de ziekte, en aan ruimingen die de verspreiding ervan moeten voorkomen. Op sommige plaatsen wordt volgens Chinese media 4 tot 5 euro per kg varkensvlees betaald, en sommige steden hebben varkensvlees gerantsoeneerd.
De impact van China laat zich niet overschatten. Het land telt 1,4 miljard inwoners en kent een grote culinaire liefde voor varkensvlees. Het land huist normaliter ongeveer de helft van de wereldwijde varkenspopulatie. De varkensvleesproductie in het land is de afgelopen decennia meegegroeid met de bevolking en economie. In 1991 telde China 280 varkens per 1.000 inwoners. Inmiddels zijn dat er ruim 500.
Varkensland bij uitstek
Het land is tevens de grootste consument van varkensvlees, dat deel uitmaakt van zo ongeveer elk traditioneel Chinees gerecht. Gemiddeld eten Chinezen circa 20 kg varkensvlees per jaar. Volgens cijfers van het Chinese bureau voor de statistiek lag de prijs van varkensvlees eind september van dit jaar 70% hoger dan het jaar ervoor. Halverwege het jaar stond de teller nog op 21%. In februari lag de prijs nog 5% lager dan het jaar ervoor.
De regering is bezorgd dat duur varkensvlees in combinatie met een terugvallende economische groei leidt tot sociale onrust, en het in vraag stellen van de autoritaire heerschappij van de Chinese communistische partij. Het is geen vreemde gedachte: een einde aan zwaar gesubsidieerde broodprijzen droegen bij aan de Egyptische revolutie van 2011, die leidde tot de val van president Hosni Moebarak. Het is dus weinig verrassend dat de Chinese overheid circa een half miljard aan subsidies verleende aan arme gezinnen om varkensvlees te kopen.
Spelen met voorraden
Daarnaast spreekt China zo nu en dan haar nationale reserve aan varkensvlees aan. In september werd 30.000 ton op de markt gebracht, om de 70ste verjaardag van de stichting van de Volksrepubliek China op 1 oktober te helpen vieren. Naar verwachting zal de regering zeker voor het Chinese Nieuwjaar (25 januari) opnieuw duizenden tonnen op de markt brengen.
Het systeem van voedselvoorraden stamt uit de jaren ’50, toen China na tientallen jaren van oorlog zichzelf probeerde te herpakken. Noodvoorraden graan, suiker en zout waren onderdeel van de planeconomie, maar konden niet voorkomen dat tussen 1959 en 1961 vele miljoenen mensen verhongerden. In de late jaren ’70 werd de planeconomie verruild voor een markteconomie onder staatscontrole.
Om grote prijsbewegingen te dempen werden grotere voorraden aangehouden voor graan, suiker en zout maar voortaan ook voor varkensvlees, rundvlees, kippenvlees en lamsvlees. Wat varkensvlees betreft wordt varkensvlees elke 3 maanden ‘omgeruild’ voor vers Chinees varkensvlees, zodat het reservevlees van behoorlijke kwaliteit blijft. De precieze omvang is een staatsgeheim en onderwerp van de nodige speculatie. In die zin verschilt het beleid van het Westen, waar bijvoorbeeld bekend is dat België 4,5 miljard liter oliestocks heeft voor noodgevallen.
Behoefte van 50 miljoen ton
In elk geval kunnen Chinese voorraden voor varkensvlees nauwelijks groot genoeg zijn om prijzen sterk te beïnvloeden. China heeft 50 miljoen ton varkensvlees per jaar nodig. De ogen zijn dus op het buitenland gericht. De EU, VS en Canada voeren sinds de Afrikaanse varkenspest is uitgebroken fors meer varkensvlees naar China uit.
Voor de VS is de ‘winst’ wel beperkt door het slepende handelsconflict met China, wat leidde tot extra hoge heffingen op vlees. Europa blijft de belangrijkste leverancier van varkens. België mag vanwege de Afrikaanse varkenspest bij wilde everzwijnen in de provincie Luxemburg geen varkensvlees uitvoeren naar China. De FAVV heeft wel gevraagd of het verbod voor een deel van België mag worden opgeheven.
Indirect verlaagt de export vanuit vooral Duitsland, Nederland en Denemarken wel de druk op de Europese markt, waardoor ook Belgische varkensboeren relatief goede prijzen beuren.
Rabobank is een belangrijke financier van de internationale landbouw. De bank verwacht dat de Chinese varkensvleesproductie dit jaar met 25% zal dalen, wat betekent dat het land ongeveer 1,5 miljoen ton karkasgewicht zal moeten importeren. Het leeuwendeel komt uit Europa, aldus Rabobank-analist Matteo Lagatti. In de eerste helft van het jaar steeg de Europese export al met 54%. “De trend zal zich in 2020 voortzetten. De Afrikaanse varkenspest leidt ertoe dat de productie wereldwijd in 2020 5 tot 10 miljoen ton zal achterblijven bij de vraag.
EU kan beperkt reageren
De varkensprijs in de EU door de Chinese situatie hoog. Westvlees meldde onlangs de hoogste prijzen in 5 jaar tijd. Per kilogram levend varken werd 1,4 euro betaald, voor een geslacht varken 1,71 euro per kg. De eerste noteringen passeren de magische grens van 2 per kg. De records van 1997 komen zo in het visier. Toch ziet Rabobank nog geen grootschalige productie-investeringen in Europa, als antwoord op de vraag. Daarbij is één duidelijke uitzondering: Spanje. In Spanje blijft de sector vooralsnog groeien, waar deze in de traditionele varkensgebieden als de Benelux, Duitsland en Denemarken eerder op niveau blijft.
Maatschappelijke zorgen over dierenwelzijn en milieu beperken de mogelijkheden in onze contreien. De Brexit en daarmee het onzekere perspectief voor export naar het Verenigd Koninkrijk speelt ook mee. Zelfs als geen grote sanitaire belemmeringen of hoge importtarieven worden opgeworpen, kan de wisselkoers van het pond pijn doen. De Afrikaanse varkenspest maakt grootschalige uitbreiding in Midden- en Oost-Europa moeilijk. In Polen is de varkensstapel ten opzichte van een jaar eerder met 13% gekrompen tot 755.000 koppen. In Roemenië daalde het aantal met 10% tot 251.000 dieren. In Spanje daarentegen is het aantal zeugen met 1,6% gegroeid.
Rabobank verwacht dat de Amerikaanse tarieven op Europese varkensvleesproducten maar een beperkt effect zullen hebben. Het gaat uiteindelijk maar om 1% van de export van Europees varkensvlees naar buiten de EU, en 2% van de exportwaarde die gerealiseerd wordt op derde landen.
Zuid-Amerikaanse concurrentie
Rabobank verwacht dat Zuid-Amerika zal kunnen profiteren van de problemen in China en het gelimiteerde antwoord van de Europeanen. De landen worden niet direct door Afrikaanse varkenspest bedreigd en Brazilië, Chili en Mexico hebben ruimte om productie op te voeren. Van deze landen, denkt de bank dat Brazilië met haar gigantische oppervlaktes het best is gepositioneerd. Het land is traditioneel gericht op kip en rundvlees - de varkensvleesconsumptie in eigen land is zelfs beperkt - maar grote slachterijen als JBS en Brasil Foods zien de exportmogelijkheden. De productie van het Zuid-Amerikaanse land zou daardoor met 4% kunnen gaan stijgen.
Jan Cees Bron
