Uut hooi: Kwalitatievere melk met veel gras en hooi in het rantsoen
Lekkere kaas kan je krijgen als je je koeien veel gras en hooi voert. Voor Aleid Blitterswijk is dat al elke dag realiteit. “Het is een duurzame manier van werken. We willen toch naar meer grondgebonden landbouw?”, vertelt hij enthousiast. Zijn tip: “Als je 2 koeien hebt per ha, kan je je dieren voor een heel jaar voer voorzien.”
Het optimaliseren van een bedrijf komt de laatste 10 jaar overeen met denken over duurzaamheid en zo handelen. Elke landbouwer kan dat op zijn manier. Voor de Utrechtenaar Aleid Blitterswijk is dat streven naar een meer grondgebonden landbouw. Hij is aardappelteler, maar vooral een melkveehouder met een missie. “Zeven jaar geleden begon ik na te denken over waarom we inkuilen. Het wordt ons geadviseerd dat te doen, maar eigenlijk vind ik het een bijzonder idee. We hebben buiten zo veel vers gras, als we het daar eens op houden, dat we streven naar meer extensieve veehouderij.”
Veel gras en hooi geven, sluit ook aan bij zijn idee van duurzaamheid. Op die manier moet een landbouwer immers geen bijproducten zoeken om een compleet en voedselwaardig rantsoen te maken. “We geven onze koeien draf in hun rantsoen, of zelfs soja uit Brazilië. Het is toch te gek voor woorden boten of vrachtwagens te laten rijden, als je alles op je eigen boerderij hebt wat het dier nodig heeft.”
Het zit hem dwars dat de landbouw zo’n slecht imago heeft. “Naast de stikstofproblematiek, hebben we het probleem dat de melkveehouderij in een slecht daglicht staat. Consumenten hebben het idee dat de koeien worden uitgemolken.” Er is dus werk aan de winkel om dat beeld te keren. En dat kan volgens hem onder andere met het nieuw melkconcept ‘Uut hooi’. Dat idee wil hij in de eerste plaats uitdragen naar andere Nederlandse boeren en consumenten, maar ook in België ziet hij een markt. “De melk is sowieso van betere kwaliteit, en kan gebruikt worden in alle producten”
Eigen kwalitatief gras
Volgens Aleid houden veel melkveehouders ongeveer 4 koeien per ha. In het ‘Uut hooi’ concept is het de bedoeling dat van 1 ha grasland 2 koeien gevoed kunnen worden, en de boer daar zeker niet armer van zal worden. “Het geeft de boer zelfs een rendabele meerwaarde, omdat de melkkwaliteit beter is. Je moet het bekijken als een verdienmodel”, vertelt de melkveehouder. Dat is bewezen voor de Holstein-koeien, maar met andere rassen zou ook een betere kwaliteit kunnen worden bekomen.
Dat gras wordt het best vers gegeven. Kuilgras is heel zuur en is minder smakelijk. Bovendien heeft het minder voederwaarde, want een deel van de eiwitten gaan kapot. Ook kuilvoer wil hij vermijden. “Door anaerobe bacteriën gaan de eiwitten kapot en bestaat de kans op vorming van ammoniak. Bovendien bevat de melk van koeien die kuilvoer eten meer omega-6-vetzuren dan omega-3-vetzuren en minder van de goede CLA’s. En dat is niet gewenst. Als je een koe laat kiezen tussen hooi en kuilgras, dan kiest die sowieso voor hooi.” Een rantsoen met veel vers gras en hooi bleek ook een positief effect te hebben op diergezondheid. “Mijn koeien staan er erg gezond bij. Ik merk geen verteringsproblemen en ook minder klauwproblemen.”
Jaarrond een evenwichtig rantsoen
Aleids strategie bestaat erin zijn koeien heel het jaar veel vers gras en hooi te voeren. Elke koe krijgt zo’n 13 kg DS gras per dag binnen. “Eigenlijk eet die er zo veel van dat aanvullen met krachtvoer beperkt nodig is.” Hoewel gras een belangrijke voederwaarde heeft, schommelt de samenstelling suiker en eiwitten ervan doorheen het jaar. De samenstelling hangt immers af van de omstandigheden in het seizoen, zoals de hoeveelheid licht. Die schommelingen maken het managen van het rantsoen moeilijk. Gras bevat in het voorjaar veel suikers en weinig eiwit, en in najaar veel eiwitten en weinig suikers.
Innovaties renderen
Aangezien Aleid zijn koeien elke dag dezelfde hoeveel eiwitten in het rantsoen wil geven, moest hij een oplossing vinden voor de schommelende samenstelling van het gras. “Ik kan niet elke dag een monster van de melk naar het labo brengen, dat duurt te lang. Daarom kocht ik me een toestel dat de hoeveelheid ureum in de melk meet; een maat voor te veel of te weinig eiwit voeren. Zo kan je voorspellen hoeveel eiwit er in het gras zit. ’s Morgens en ’s avonds meten we dat en zo krijgen we informatie hoeveel gras en hoeveel hooi we moeten voeren. We proberen in het algemeen het ureumgehalte rond de 15 mg/dl te behouden.”
Naast vers gras had Aleid dus behoefte aan voldoende hooi. Daarom bouwde de melkveehouder een CO2-neutrale hooischuur, met voldoende capaciteit en die het, op het land voorgedroogde, gras via de zon op een duurzame manier kon drogen. “Dat bestond nog niet, dus samen met DL Bouw vertrokken we van het concept van een aardappelloods en dachten we zo verder.” Meer details over de loods lees je in volgend artikel.
Daarnaast zorgde hij voor een goede opraapwagen die ook met nat weer kan rijden. Deze heeft extra wielen op de as om de druk op de bodem zo laag mogelijk te houden.
Bovendien dacht hij na over de bemesting, aangezien hij het hele jaar door over genoeg en kwaliteitsvol gras moest beschikken. “De bemesting moest mijn inziens ook anders, zo wil ik zo weinig mogelijk kunstmeststoffen gebruiken en zal ik ook niet bemesten waar het gras niet groeit.” Aleid kiest ervoor om vloeibare ureum te gebruiken of andere circulaire meststoffen, en doet dat ook op de juiste moment in de juiste dosis. Daarnaast focust Aleid ook op de bodemkwaliteit, aangezien dit voor hem de basis is voor goed gras wat geen onnodige ureumverhogingen geeft in de melk en dus gezonder is voor de koe
Kennis nodig!
Om het nieuwe melkconcept ‘Uut hooi’ te laten werken, is echter veel kennis en vakkundigheid nodig. Aleid deed daarop beroep op het kenniscentrum KCGG (Kennis Center voor Groene Groei), een veevoerspecialist van Euro Koe IDEE en kaasgroothandelaar Cees Verburg. Al 7 jaar wordt gewerkt aan een optimale strategie met gepaste innovaties. “We willen natuurlijk de productie hoog houden. Elke koe geeft gemiddeld zo’n 30 l per dag, en dat willen we zo houden. Het kan wel eens 24 l per dag zijn, maar dan hou ik in het achterhoofd dat het systeem nog steeds financieel interessant is: we moeten immers geen mest afvoeren of soja aankopen…”
Exclusieve melk
De meerwaarde van de producent zit ‘m in de natuurvriendelijkheid van het product. “De melk van Uut hooi is circulair, houdt rekening met biodiversiteit, komt van grondgebonden landbouw en komt van koeien die lekker eten krijgen. Het is dus nog diervriendelijk op de koop toe”, is Aleid enthousiast. Het verhaal alleen geeft al een meerwaarde aan de handel, maar volgens de melkveehouder is de kaas die ervan gemaakt wordt, ook beter van kwaliteit.
Bij kaashandelaar CeesVerburg werd de kaas van Uut hooi melk al goed ontvangen. “Je hebt biologisch, gangbaar en je hebt Uut hooi”, vertelt Aleid nog. “De kaas is beter omdat de eiwitten niet geconserveerd zijn. De kazen zijn ook zachter van smaak. Na 4 maanden zijn de meeste kazen al wat harder, maar die van grasgevoerde koeien blijven langer smeuïg. En omdat de verhouding omega-6-vetzuren en omega-3-vetzuren al oké was in de melk, is dat zeker ook in de kaas het geval, wat gezond is voor de mens.” Kaashandelaar Cees Verburg maakt van de melk de traditionele Goudse kaas en Goudse kaas met een speciale korst. “Maar op zich is het ook mogelijk om er andere dingen van te maken, zoals ijs of boter.”
De Uut Hooi projectgroep is alvast in gesprek met andere boeren om het concept uit te dragen, en wil dat zo veel mogelijk boerderijen overschakelen naar duurzame melkproductie om snel kostprijs concurrerende zuivelproducten aan te bieden door lagere verwerkingskosten met het gebruik van de bestaande verwerkingscapaciteit in de landen. Ook in België ziet hij een mogelijkheden tot vermarkting. “Het zou fijn zijn mochten ook in België boeren kiezen voor het concept Uut hooi, en we dus daar ook de duurzame kazen vermarkten. Ik hoop dat de consument dit ook apprecieert en er de juiste prijs voor wil betalen en natuurlijk dat er voor de boer een meerwaarde is”, concludeert hij.
