Nieuw GLB, nieuwe filosofie
Omwille van de diversiteit van de Europese landbouw wil Europa in het nieuwe Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB) komaf maken met de ‘one size fits all’ aanpak. Individuele lidstaten krijgen meer bewegingsvrijheid. Daartegenover staat dat ze prestaties moeten leveren, vooral op het vlak van milieu en klimaat.
Om Europa een optimaal nieuw GLB te bezorgen, nam de EU de prestaties van de voorbije GLB’s onder de loep. Uit de analyse blijkt vooral dat het GLB ondermaats presteerde op het vlak van klimaat en milieu. Andere doelen, zoals een “relatief stabiel landbouwinkomen”, heeft het GLB wel gehaald, volgens de EU-landbouwspecialisten, al blijft het ook in het nieuwe GLB een belangrijke focus.
Die zelf-evaluatie van de EU werkte blijkbaar inspirerend. In plaats van de lidstaten uitgebreide voorschriften te laten opnemen in hun eigen wetgeving, kiest de EU er nu voor om ze doelen te laten nastreven. Lidstaten mogen zelf kiezen hoe ze dat aanpakken, maar hun landbouwsector moet aantoonbare resultaten boeken. Schuiven de lidstaten voldoende op naar hun doelstellingen, dan krijgen ze uitbetaald.
Evolutie van het GLB
Tassos Haniotis is de directeur van de afdeling ‘Strategie, Simplificatie en Beleidsanalyse’ van het directoraat-generaal (DG) Landbouw en Plattelandsontwikkeling, verbonden aan de Europese Commissie (EC). Hij schetst de evolutie van het GLB als volgt: “Vroeger spitste het GLB zich voornamelijk toe op prijsondersteuning. Later ging het meer in de richting van gekoppelde steun. Dat betekende een belangrijke verschuiving weg van producten, naar producenten. In de toekomst zullen lidstaten daar nog verder in kunnen gaan, met meer flexibiliteit.”
Haniotis vindt dat het GLB er tot hiertoe redelijk in geslaagd is te zorgen voor inkomensstabiliteit bij die producenten. Waar hij het GLB ziet falen, is in de zorg voor het milieu. Ook daar denkt hij met meer flexibiliteit voor de lidstaten een verschil te kunnen maken. Dat die flexibiliteit voor voldoende resultaten zorgt, waarborgt het ‘nieuw uitvoeringsmodel’. “In plaats van te controleren of iedereen de regels volgt, concentreren we ons op ieders prestaties”, verduidelijkt Haniotis. In zijn ogen is de voorgestelde flexibiliteit vooral een middel om de opgelegde doelstellingen te halen.
Nieuw uitvoeringsmodel
De belangrijkste doelstellingen van het GLB zijn samengevat in negen focuspunten. Drie daarvan zijn traditionele economische sterkhouders: ‘inkomenssteun voor landbouwers’, ‘marktgerichtheid’ en ‘ontwikkeling van het platteland’. De andere zes draaien om meer ecologische aspecten: ‘milieu en klimaatactie’, ‘biologische productie’, ‘bodemkwaliteit’, ‘klimaatverandering en luchtkwaliteit’, ‘waterkwaliteit en -beschikbaarheid’ en ‘biodiversiteit’.
Door de verdeling van steun aan de lidstaten te linken met hun prestaties op die negen domeinen, wil de EC vooruitgang op die domeinen afdwingen op een efficiëntere manier. De Commissie stelt de gegevens die ze daarover heeft bevattelijk voor via ‘information dashboards’ op haar website (www.agridata.ec.europa.eu). Die informatie beschikbaar stellen is zowel een mooie inspanning van Europa om transparanter te zijn als een indicatie dat lidstaten meer hun plan zullen moeten trekken.
Groene architectuur
De Europese Commissie wil het beschikbare geld maximaal aanwenden om ecologische doelstellingen te behalen. Daartoe herbekeek ze de twee pijlers van het GLB en ontwierp een zogenaamde ‘groene architectuur’. In de eerste pijler, die van de inkomenssteun, breidde ze de randvoorwaarden uit met onder meer de vergroening in het huidige GLB. De Commissie laat de lidstaten ruimte om die voorwaarden enigszins aan te passen aan de doelstellingen die ze willen behalen. Daarbovenop komt nog een vrijwillig pakket van eco-maatregelen (agro-ecologie, agroforestry...).
Andere vrijwillige milieu- en klimaatverbindingen blijven bestaan in de tweede pijler, vergelijkbaar met de structuur van het huidige GLB. Om landbouwers en lidstaten hierin te begeleiden doet de Europese Commissie beroep op landbouwadviesdiensten, geïntegreerd in het systeem voor landbouwkennis en -innovatie AKIS.
Minder administratie, meer data
Haniotis is ervan overtuigd dat de administratieve last voor landbouwers vermindert dankzij de nieuwe, resultaatgerichte filosofie. Hij ziet een grote rol weggelegd voor data. “Vandaag de dag komen er veel controleurs langs op een landbouwbedrijf. Maar informatie kan ook op andere manieren gegenereerd worden. Sateliettechnologie, bijvoorbeeld, kan een aantal bedrijfsaudits overbodig maken.”
“Nu komt het erop neer een deftig systeem te ontwikkelen om op een elegante manier te monitoren hoever een lidstaat staat met het behalen van een doelstelling, in plaats van het lijvige handboek dat we nu hebben tot op de letter op te volgen”, vervolgt Haniotis.
Gelijk speelveld
Voor Europees commissaris van Landbouw Phil Hogan is het nieuwe systeem - gebaseerd op resultaten en prestaties - een fundamentele verandering, en broodnodig om het hoofd te bieden aan de problemen van nu. “Drie focuspunten zijn sociaal, zes zijn ecologisch. Dat is geen toeval.”
Om de vooruitgang richting die doelstellingen te meten kijkt ook hij vol vertrouwen naar digitalisatie van de landbouw. De informatie die landbouwers al beschikbaar stellen wil hij bovendien beter gaan gebruiken.
Verder noemt hij de grotere flexibiliteit voor lidstaten een manier om een meer gelijk speelveld in internationale handel te creëren. Daarnaast maakt hij zich sterk dat jonge landbouwers sterker ondersteund worden, en dat kleine en middelgrote ondernemingen een groter deel van de koek zullen krijgen.
Als om zijn vertrouwen in de toekomst extra te ondersteunen antwoordde hij bevestigend op de vraag of hij een nieuwe termijn als landbouwcommissaris voor Europa ambieert: “Yes, I would love to be the commissioner for Agriculture again.”
