Startpagina Economie

‘CO2-uitstoot Bokashi 10x minder dan compost’

Vergeleken met bijvoorbeeld compost heeft Bokashi’ een groot aantal voordelen. Dat blijkt uit wetenschappelijk onderzoek van onder andere Stichting Proefboerderijen Noordelijke Akkerbouw (SPNA). Zo is de CO2-uitstoot van ‘bokashi’ volgens hen bijna 10 keer minder dan bij compost, wat uiteraard belangrijk is in het kader van het voorkomen van het broeikaseffect.

Leestijd : 5 min

Uit resultaten van het veldonderzoek, dat gebeurde tussen 2013 en 2016 bij Stichting Proefboerderijen Noordelijke Akkerbouw (SPNA, locatie Ebelsheerd) in het Groningse Nieuw Beerta, blijkt dat Bokashi bij de teelt van wintertarwe een aantal voordelen geeft. Er wordt bij de proefteelt overigens voornamelijk gekeken naar het effect op de bodem, gezien dat automatisch ook invloed heeft op de gezondheid van het gewas. Bokashi is een methode om organisch restmateriaal terug te geven aan de bodem. In het Japans betekent het ‘goed gefermenteerd organisch materiaal’.

Agriton wil de komende jaren overigens meer samen doen met partners in zowel Nederland, België als Frankrijk op het gebied van voorlichting en uitleg van alles omtrent ‘bokashi’ richting de praktijk.
Agriton wil de komende jaren overigens meer samen doen met partners in zowel Nederland, België als Frankrijk op het gebied van voorlichting en uitleg van alles omtrent ‘bokashi’ richting de praktijk. - Foto: DvD

Na drie jaar behandeling van de grond als proef is het organische stof percentage gestegen van 4,6 naar 5,2. Dat is een grote sprong in drie jaar, en ook de reden om het onderzoek naar het effect van Bokashi op dezelfde locatie met drie jaar te verlengen. De onderzoekers van SPNA besluiten in hun rapport dat het gebruik van Bokashi tot gevolg heeft dat het organische stofgehalte vlugger verhoogd wordt, dan wanneer gebruik wordt gemaakt van compost of helemaal niks.

Minste schadelijke nematoden

Op zich is het maken van Bokashi niet eens zo moeilijk. “Je voegt aan een ton organische materiaal 12 kg Edasil kleimineralen toe en eveneens 12 kg Aegir zeeschelpenkalk. Daarnaast nog 2 liter EM Microferm. De Microferm vloeistof bestaat uit een optimale mix van een grote hoeveelheid bacteriën, schimmels en gisten. Ook wel EM (Effectieve Micro-organismen) genoemd. Microferm verhoogt het natuurlijk microbiële evenwicht en de biodiversiteit. Christiaan Bondt: “In de Bokashi wordt Microferm gebruikt als startcultuur voor de fermentatie.”

De Aegir zeeschelpenkalk voorkomt pH-schommelingen en zorgt voor een stabiele pH. De Edasil kleimineralen binden vocht en belangrijke mineralen en andere nutriënten die tijdens het fermentatieproces vrijkomen. Nadat al deze ingrediënten toegevoegd zijn is het een kwestie van goed mengen en voldoende verdichten. Christiaan Bondt, technisch adviseur Agriton: “Wat de mate van verdichting betreft; hoe minder zuurstof, hoe sneller het proces zal starten. En het geheel moet luchtdicht afgesloten worden.” Daarna moet de ‘bokashi’ minimaal 8 tot 10 weken fermenteren. Bokashi kan gewoon met een mestverspreider uitgereden worden.

De veldjes met Bokashi bevatten de minste schadelijke nematoden, volgens Christiaan Bond. Uit onderzoek van Eurofins Agro blijkt dat het om circa 20% minder aan schadelijke nematoden gaat, zowel vergeleken met compost als onbehandeld. Verder hadden de percelen met Bokashi een significant hogere N-voorraad, P-voorraad, PW (wateroplosbare fosfaat), K-voorraad en -beschikbaarheid en Mg-beschikbaarheid, dan zowel de compostvelden als de onbehandelde velden. Ook lijkt de Kationenomwisselingscapaciteit (CEC-gehalte) in de velden met Bokashi hoger dan in de overige velden, maar dit is niet significant.

Volgens Christiaan Bondt kost het maken van complete ‘bokashi’ circa 20 euro per ton, afhankelijk van de grootte van de partij.
Volgens Christiaan Bondt kost het maken van complete ‘bokashi’ circa 20 euro per ton, afhankelijk van de grootte van de partij. - Foto: DvD

Verder blijkt uit het veldonderzoek bij Ebelsheerd dat er geen verhoogde onkruiddruk vastgesteld is in de velden met Bokashi en met compost. Christiaan Bondt: “Verder zijn er geen verschillen aangetroffen wat betreft ziekteaantasting in de wintertarwe als je onbehandeld vergelijkt met Bokashi of compost. Op dit moment zitten er nog geen opvallende verschillen in opbrengst tussen de velden, maar de verwachting is dat dit binnen afzienbare tijd wel gebeurt. Grond heeft ook tijd nodig om te herstellen. De reden waarom onderzoek wordt gevoerd naar het verschil in ziektebestrijding is om te kijken naar een te verwachten verhoging van de plantweerbaarheid.”

Sinds 2016 loopt er weer een veldonderzoek bij Proefboerderij Ebelsheerd in Nieuw Beerta. De resultaten van dit vervolgonderzoek met Bokashi zullen eind 2020 worden gepubliceerd. Bij dit herhalingsonderzoek wordt gekeken of de resultaten opvallend blijven.

10x minder CO2-uitstoot

In 2013 en 2015 werd door Feed Innovation Services uit Wageningen ook een heel belangrijk onderzoek uitgevoerd. Hierbij ging het onder meer om het verschil in uitstoot van CO2 tussen het maken van Bokashi en gangbare compost van bermmaaisel. Fermenteren (Bokashi maken) heeft geen bewerkingen nodig tijdens het fermentatieproces, terwijl gangbaar compost regelmatig omgezet moet worden. Uit dit onderzoek bleek dat bij de start van het fermentatieproces de temperatuur oploopt door microbiële activiteit naar 40 graden Celsius en daarna afkoelt naar de omgevingstemperatuur, terwijl normaliter compost tijdens het composteren een gemiddelde temperatuur heeft van ruim 60 graden Celsius.

Bij fermenteren is het verlies maar 3 tot 7% (respectievelijk 2013 en 2015) van het uitgangsmateriaal, terwijl bij composteren ruim 60% oxideert. Christiaan Bondt: “Verder bleek uit dit wetenschappelijk onderzoek van Feed Innovation Services dat door (rest)materialen te fermenteren meer voedingsstoffen behouden blijven dan wanneer dit materiaal gecomposteerd wordt. Twee weken langer fermenteren en composteren leidde in beide gevallen overigens tot iets hogere verliezen. Dus tussen de acht tot tien weken is optimaal wat de fermenteerduur betreft, zoals het er nu naar uitziet. In de praktijk is tussentijds bewezen dat minimaal tien weken voor grover materiaal een beter eindresultaat oplevert.”

Verder is gebleken dat de organische stof die bij het composteren verdween als CO2 en water(damp) in de Bokashi grotendeels behouden bleef (waardoor het beschikbaar komt voor het bodemleven en uiteindelijk ten goede komen aan de gewassen).

Bij de proeven op Ebelsheerd in Nederland worden ook proeven gedaan met wel of geen ziektebestrijding en of fermenteren bijvoorbeeld een betere bodemgesteldheid daar nog invloed op heeft.
Bij de proeven op Ebelsheerd in Nederland worden ook proeven gedaan met wel of geen ziektebestrijding en of fermenteren bijvoorbeeld een betere bodemgesteldheid daar nog invloed op heeft. - Foto: DvD

Christiaan Bondt: “Wetenschappelijk gezien heeft de Bokashi-methode dus een vele malen lagere CO2-voetafdruk dan gangbaar compost. De mate van groeistimulering van het gewas door Bokashi onder Nederlandse en Belgische omstandigheden gaat op termijn weer verder onderzocht worden door Agriton of door onderzoekinstellingen waar Agriton mee samenwerkt. Door al het aanvullende onderzoek komen alsmaar meer resultaten en praktijkervaringen van het gebruik van Bokashi naar voren en de effecten op het gewas. Bondt: “Bokashi wordt meer en meer gezien als een bodemverbeteraar met effect op de bodemgezondheid.”

Volgens de technisch adviseur van Agriton is een ander voordeel van Bokashi, net als bij compost, dat onkruidkiemen meteen dood gaan. Christiaan Bondt: “Het maken van complete Bokashi kost circa 20 euro per ton, afhankelijk van de grootte van de partij.” Voor het maken van Bokashi kunnen overigens heel veel soorten organische stof worden gebruikt, zoals bijvoorbeeld drijfmest, bladeren, houtsnippers, beheersgras, maar ook reststromen van boeren, tuinaannemers en uit het openbaar groen. In Nederland slaat het maken van Bokashi niet alleen aan bij landbouwers, maar ook bij grote Nederlandse gemeentes en zelfs steden, zoals Groningen en Leeuwarden.

Dick van Doorn

Lees ook in Economie

Meer artikelen bekijken