CEO Belgapom Christophe Vermeulen: “Aardappelsector was goed voorbereid op problemen”
De aardappelsector heeft de Brexit, Covid-19 en het wegvallen van CIPC goed doorstaan en houdt duidelijk stand, aldus de nieuwe CEO van Belgapom, Christophe Vermeulen. Na een jaar inwerken en contacten leggen, heeft hij een goed beeld van de aardappelsector. “Er zijn heel wat uitdagingen op klimaat- en milieuvlak. In de toekomst zal de focus vooral moeten liggen op innovatie en meer samenwerking en in deze missie wil ik mensen verbinden.”
Na 32 jaar te werken als CEO van brancheorganisatie Belgapom, hield Romain Cools het voor bekeken. Zijn functie werd in januari dit jaar overgenomen door Christophe Vermeulen. Met zijn jarenlange ervaring in de politiek (partij CD&V) in het Vlaams parlement, het federaal parlement en het Europees parlement bleek hij de geschikte kandidaat. “Romain Cools heeft zo’n kennis en netwerk, ik zal sowieso met hem vergeleken worden. Maar op een jaar tijd heb ik me goed ingewerkt en ben ik stevig aan het netwerken. Mensen samenbrengen, dat wil ik doen.”
En dat moet dan ook gebeuren in de aardappelsector van nu. We spraken hem hierover in een interview: hoe heeft de aardappelsector het de laatste 2 jaar gedaan?
Wat is het aardappelareaal momenteel in België?
CV: “Dat is rond 100.000 ha per jaar in België, het gros ervan in Vlaanderen. Dat is ook het maximum areaal door het rotatiesysteem. Ik denk niet dat er groeimarge in zit. Het bio-areaal is het hoogst in Wallonië. Het areaal hierin blijft beperkt, omdat de vraag niet exponentieel stijgt. Het is een groeimarkt, maar de cijfers blijven klein. Het is ook niet gemakkelijk om over te stappen naar bio wat aardappelen betreft, er zijn dan ook niet veel boeren die dat doen. Het aandeel van dat areaal zal zeker geen 10% zijn. De afzet in België voor bio is vooral de lokale versmarkt.”
Wat zijn de trends op vlak van verwerking?
In de verwerking zijn we enorm gestegen de laatste 10 à 15 jaar. De verwerkte hoeveelheid is maal 10 gegaan tussen 1990 en nu. Er werden 5,2 miljoen ton aardappelen verwerkt. En dat gaat nog steeds in stijgende lijn. Er worden nog fabrieken gezet, er wordt ook duchtig uitgebreid. Om een voorbeeld te noemen: Agristo heeft pas een nieuwe lijn geopend. Aviko, Clarebout en Mydibel zijn aan het groeien en de export van de verwerkte producten is vergroot. We exporteren naar 160 landen. Van de 5,2 miljoen ton verwerkte aardappelen komt 4,5 miljoen ton van de lokale teelt, en een halve miljoen ton wordt ingevoerd vanuit Nederland, Frankrijk en een beetje uit Duitsland. Frietjes blijven het belangrijkste, maar chips ook. 
Gebeurt de export vooral naar Europa?
Ja, dat is de grootste markt en het is ook een grote groeimarkt. Wereldwijd is er echter een grote groei ingezet: in Latijns-Amerika, het Midden-Oosten, maar ook Azië. Er komen ook meer fabrieken in China. Daar worden ook alsmaar meer aardappelen gegeten. Chinezen houden ook van frietjes natuurlijk. Het zijn de snacks die de wereld veroveren, maar in bulk gebeurt de grootste groei nog steeds in Europa. Die buitenlandse markten worden wel alsmaar belangrijker, door de groei van de vraag van de middenklasse. Er is daar een immense vraag naar fastfood.
Hoe zit het met de import van aardappelen?
De import gebeurt vooral vanuit Nederland en Frankrijk. Pootgoed komt ook nog vooral uit Nederland. Er is bij sommige wel frustratie dat er in België niet genoeg goede pootgoedtelers zijn. Als het kwalitatief in België kan, is dat voor mij natuurlijk geen probleem. Misschien is het een expertise die wat verloren is gegaan. Misschien kan het wel in de toekomst, maar in de praktijk weet ik niet hoe we dat het best aanpakken. Eventueel door betere rassen?
Als je spreekt over rassen, Bintje wordt nog steeds gebruikt ondanks de slechtere opbrengsten.
Bintje is inderdaad nog steeds een probleemverhaal. Frituristen hameren erop, dus de vraag ernaar blijft wel stabiel. In de verwerking wordt er echter minder mee gewerkt en boeren zetten het minder. Ze krijgen ook betere prijzen voor andere rassen. Bintje was lang een gouden aardappel, en in de jaren dat het lukte, lukte het goed en kon je er goed mee verdienen. Er wordt aan gewerkt met de task force. Momenteel geeft de Europese commissie opening voor veredelingstechnieken, en ik geloof dat we daarnaartoe moeten. Er zijn ook wel wat projecten die lopen om Bintje resistenter te maken tegen ziekten of droogteomstandigheden. We hebben nu een perfect klimaat en grond voor de aardappelteelt, en onze goede aardappelteelt willen we behouden. Met welke rassen bekijken we nauwkeurig, want we zitten met een grote verwerking. Zeker voor de export is dat belangrijk. Vanuit Belpotato en Belgapom zijn we er in ieder geval mee bezig. 
Wat was het effect van corona op de sector?
De grote slag is gekomen in het voorjaar, met de sluiting van de horeca en de foodservice. De export sloot over heel de wereld, omdat de vrije markt is stilgevallen. We zaten dus met 750.000 ton overschot aardappelen. Toen hebben we ook acties opgezet, zoals SOS Patat. Hiermee spoorden we mensen aan om 2 keer per week frietjes te eten. Daarnaast ging nog een deel naar de voedselbanken, en ging er veel naar de feed. Dat was op die moment welkom, omdat er minder voeder beschikbaar was door het slechte seizoen. Nog een deel van de aardappelen werd aangewend voor biogas. Het meeste van de bulk is echter naar de feed gegaan. Het is wel jammer dat het gaat om bodemprijzen, maar het is beter dan niets. Nu is dat weggewerkt, maar kampen we met andere problemen. Is het niet corona, dan is het wel het weer. Door wateroverlast merkten we bij alle rassen holle aardappelen. En ook hier proberen we oplossingen te vinden. De verwerkers kunnen alles verwerken. Voor chips gaat het soms beter dan frietjes, maar het hangt af van de grootte van de gaten. Het werd bij Belgapom besproken, maar het probleem loste zichzelf op. Ondertussen vragen we ons af hoe het zit met de bewaring. Er zijn geen vergelijkbare jaren, dus het is koffiedik kijken. 
Wat was het effect op de prijzen en het areaal?
Alle contracten tijdens corona zijn door de verwerkers nagekomen geweest. Er werd geen overmacht ingeroepen. Voor de prijzen van dit jaar is er ook weinig verschil, we merken wel dat er minder aardappelen werden gezet. Het areaal is wat kleiner geworden. Er is wel een verschil tussen Wallonië en Vlaanderen. Gemiddeld bedroeg de verlaging in areaal 7%: 5% in Vlaanderen en 10% in Wallonië. Er was dus meer effect op het areaal dan op de contractprijzen. Voor 2020 had men geprojecteerd om 5,5 miljoen ton te verwerken, wat een groei was van 300.000. In 2019 werd 5,2 miljoen ton verwerkt. Uiteindelijk werd net 5 miljoen ton verwerkt. Dit jaar stijgt de vraag weer naar aardappelproducten. Toen de markten weer opengingen, is de export weer aangetrokken en nu, zeker omdat foodservice en resto's weer open zijn, loopt alles wel weer. Vandaar dat de naschokken echt meevallen binnen de verwerking. De contractprijzen zijn oke, de vrije markt is weer vrij stabiel.
Hoe zijn de prijzen voor de landbouwers bij slechte oogst?
Dat hangt ervan af. 60 à 70% areaal is contract. Wij hebben een vrije markt die redelijk goed speelt, momenteel zijn de prijzen niet hoog, maar ook niet laag. Op de vrije markt krijgt men een redelijke prijs en de contractprijs is vastgelegd. Over het algemeen is er op dit moment een beperkt verlies, dus voor de boeren valt het mee.
Wat is het effect van het wegvallen van CIPC?
CIPC is goedkoper dan de andere middelen, dus we zitten met een oneigenlijk nadeel ten opzichte van de Amerikanen. In Japan, waar er ook een groeiende vraag is naar onze aardappelproducten, kennen ze bijvoorbeeld 1,4SIGHT nog niet als vervanger van CIPC. Daarom moet het gebruik ervan daar nog worden goedgekeurd, wat een hele administratie en dus vertraging met zich meebrengt. De cijfers voor de loodsen vallen trouwens heel goed mee. In een bemonsteringsplan werden over heel Europa 2.000 loodsen bemonsterd, waarvan 930 in België. Er zijn heel weinig loodsen die over de grens gaan. De boeren hebben superwerk geleverd. Nu is het nog een kwestie van extra onderzoek te doen naar de nieuwe middelen, hoe die in te zetten. Voorlopig denk ik dat het verbod op CIPC buiten een hogere kost weinig verschil heeft gemaakt. Het hangt af van afnemer tot afnemer hoe en of die meerprijs in de contracten wordt opgenomen.
Wat was het effect van de Brexit?
Eigenlijk vielen die cijfers nog mee. Er waren cijfers van VLAM die de periode januari-mei vergeleken tussen 2020 en 2021: er was een daling van de export van 21%, maar dat had hoofdzakelijk te maken met een gigantische stockopbouw in de UK in december, dus net voor de Brexit. De sector was wel voorbereid op de Brexit. Zo waren er verwerkers die afzet in het Verenigd Koninkrijk hebben en daarop op voorhand hebben ingespeeld. We hebben bovendien ingezet op digitalisatie als het op douaneformaliteiten aankomt. Ik verwacht wel dat de handel zal blijven, aangezien we geografisch dichtbij zijn. Er wordt meer en meer op lokaal ingezet. Een contract met Australië kan, maar België ligt toch net wat dichter.
Hoe zien Belgapom en Belpotato de toekomst voor de aardappel?
Op alle vlakken denk ik dat er heel wat toekomst is voor de Belgische aardappelsector, louter marktgewijs omdat de vraag stijgt en omdat we een expertise hebben die bijna ongeëvenaard is. We zijn nu al wereldleider in de export van diepvries- aardappelproducten, maar er zijn uitdagingen, en die moeten we oplossen door innovatief te werk te gaan. Zo wordt er mooi onderzoek gedaan naar onder andere aardappelrassen, maar ook andere problemen zoals waterhuishouding, chemie, Green Deal... moeten aangepakt worden. Alles moet duurzamer. Fabrieken die er staan of die nog gebouwd worden, moeten hier ook aan voldoen. Ze moeten er bijvoorbeeld werk van maken om hun restwater te verwerken, om op biogas te werken... er is overal nog te optimaliseren. En de taak van Belgapom is dan ook om dit te faciliteren; om kennisinstellingen contact te laten maken met de industrie. Een mooi voorbeeld vind ik VEG-i-TEC in Kortrijk. Deze spin-off stelt hele proeflijnen op voor de verwerking. Ook innovatie bij de boer is belangrijk. Zo is er nog het probleem met restaarde: daar weten we nog geen weg mee. Dat moet gereinigd worden om het te kunnen hergebruiken. We zijn volop aan het testen hoe we dit het beste kunnen oplossen en de resultaten zijn erg veelbelovend.
Innovatie is goed, maar de wetgeving wordt wel strenger...
België kende de dioxinecrisis. In mijn beleving zorgde dat ervoor dat België iets heiliger wil zijn dan de paus. Het grootste voorbeeld zijn de recente recalls rond ethyleenoxide. Dat is niet meteen relevant voor onze sector, maar voor vele andere voedingssectoren wel. Wij waren het enige land dat zo'n verregaande maatregelen nam. Wij volgen de regels echt tot op de letter. Als het gaat om volksgezondheid, dan kan men niet streng genoeg zijn, maar er is een algemene shift aan het gebeuren in Europa naar alles op het voorzorgsprincipe inzetten. Het kan niet progressief genoeg gaan. De druk van de linkerzijde wordt ook alsmaar groter, maar die is kleiner dan de rechterzijde. Het probleem is dat links beter ligt in de opinie. Als die zeggen dat een bepaalde stof kankerverwekkend is, staat dat op de eerste pagina in de krant, terwijl het verhaal vaak genuanceerder is. Het is waar dat het zo moeilijker wordt om te boeren. Er zijn echter veel verwerkers en andere afnemers die hun leveranciers helpen. Voor mij is het heel belangrijk in mijn job om mensen samen te brengen, en binnen de aardappelsector is dat echt wel nodig. Er is wantrouwen langs alle kanten. Er zijn in het verleden overal wel fouten gebeurd. Onder andere met Belpotato moeten we samenwerken. In de komende 10 jaar zal de samenwerking moeten gebeuren met alle schakels, want anders geraak je er niet. Je kan niet alles van de boeren vragen.
