Edito: doorgronden van de markt, bittere noodzaak
De VPOV timmert aan de weg. Het nobele doel: een varkenshouder die de markt beter begrijpt, en dus beter kan handelen. Het is precies de mentaliteit die bij het moderne boeren past.
Voor de Schotse moraalfilosoof Adam Smith was het welbegrepen eigenbelang de sleutel tot een betere wereld. Als iedereen vrij is zijn eigen positie te verbeteren, dan zal dat uiteindelijk goed zijn voor het grotere geheel. Volgens Smith was dat zo voor de arbeider, de boer en de fabriek. De beste prijs, de beste kwaliteit. Zelfzucht als de hoogste moraliteit. Per ongeluk dan, via de ‘onzichtbare hand’ van de markt. Met dien verstande dat de markt wel goed functioneert, onder meer door transparant te zijn.
In extremis ontspoort zelfzucht. Velen zullen zich het personage van de psychopathische zakenman Gordon Gekko in de film Wall Street uit 1987 herinneren. “Hebzucht capteert de evolutionaire spirit”, schreeuwt Gekko bijna in een speech over de vele zegeningen van hebzucht. Even later ontmantelt hij een onder valse voorwendselen gekochte papierfabriek.
Landbouwers zijn doorgaans niet hebzuchtig, of toch niet genoeg. Ze uiten zich eerder in bescheiden termen. Ze spreken zelden tot nooit over het maximaliseren van hun inkomen. Boeren willen bij demonstraties en in interviews vooral ‘een ‘leefbaar inkomen’.
Wellicht mogen landbouwers zich best wat assertiever opstellen. Waarom zouden landbouwers ongeveer de enige groep vrije ondernemers zijn die zich neerlegt bij een ondergeschikte positie, waarin het halen van een ‘leefbaar inkomen’ het maximaal haalbare is? Wellicht komt deze houding voort uit het van origine vooral technische karakter van het vak. De markt, de consument, dat was voor veel boeren de zorg van iemand anders.
Misschien leefde onderhuids ook de angst dat als de sector zich commerciëler opstelt, de sector ook meer als een ‘gewone sector’ behandeld zal worden. Welnu, dat gebeurt toch. Dus: minder subsidies en minder bescherming van de markt. Nu de technische sprongen voorwaarts wat minder ver reiken, markten steeds verder worden opengesteld en zelfs de inkomenssteun op het hakblok ligt, is het tijd de blik te verbreden.
De oprichters van de producentenorganisatie VPOV hebben dat goed begrepen. De varkenshouders richten zich op het doorzichtig maken van de markt. Door het verzamelen en genereren van informatie over de markt wil de organisatie een meer doorzichtige markt krijgen. Men wil de individuele varkenshouder, die nu vaak afhankelijk is van beperkte of gekleurde info, slimmer maken. Het is een initiatief waarvan je eigenlijk zou denken dat het meer dan enkele honderden landbouwers aantrekt.
