Glitch en Energlik helpen glastuinbouw klimaatneutraal worden
De glastuinbouwsector in de grensregio België-Nederland behoort tot de absolute wereldtop. De klimaatdoelstellingen streven naar een reductie in het energieverbruik van 44% tegen 2030. Dankzij innovatie en co-creatie zijn binnen het project Glitch enorme klimaatstappen gezet door 13 Vlaamse en Nederlands-Limburgse bedrijven en kenniscentra.
De focus ligt op vermindering van CO₂-uitstoot en praktische hightech-oplossingen zoals de toepassing van dag- en nachtschermen in serres. Energlik is een nieuw project dat op basis van de resultaten van Glitch nieuwe innovaties zal implementeren in de Vlaamse en Nederlandse serres.
In de land- en tuinbouwsector zijn innovatie en samenwerking de kernwoorden om vooruit te gaan. Zo werden in het project verschillende methodes getest zodat klimaatneutralere glastuinbouw geen verre toekomstmuziek meer is, maar bereikt kan worden door een heel arsenaal aan maatregelen te implementeren volgens de mogelijkheden van het bedrijf.
Belichting
“Allereerst werd gekeken naar belichtingstechnieken in belangrijke serreteelten zoals tomaat, paprika, komkommer en sla. Sommige telers kiezen nog steeds voor SON-T-belichting terwijl uit onderzoek blijkt dat led-belichting in de tomatenteelt tussen de 13% en de 38% minder elektriciteit verbruikt per kg. Dit is een aanzienlijke besparing in tijden van een energiecrisis. Om de energie-efficiëntie nog te verhogen kan gebruikgemaakt worden van laagwaardige warmte. Deze warmte kan komen van reststromen uit verwarmingssystemen of industrieën, maar kan ook komen uit geothermie of door gebruik van warmtepompen”, vertelt Lieve Wittemans, onderzoeker Tomaat aan het Proefstation voor de Groenteteelt.
Energieschermen
Energieschermen hebben ook veel potentieel om energie te besparen. Schermen zorgen er immers voor dat de aanwezige energie in een kas minder verloren gaat. Met energy balancing-schermen zou de zon alleen al voldoende moeten zijn om de kas zoveel mogelijk op temperatuur te houden. Behalve van dagschermen kan er ook gebruikgemaakt worden van nachtschermen om de warmte zo goed als mogelijk te bewaren in de serre. “Dankzij een dag- en nachtschermsysteem en een aangepaste scherm en klimaatsturing kon in totaal 62% energie bespaard worden waarvan 40% overdag en 79% ‘s nachts in de paprikateelt. Dit zonder dat de productie er onder begon te lijden. Bij tomaat werd in totaal een energiebesparing van 41% gerealiseerd met nachtschermen en een aangepaste teeltstrategie. Hier was er jammer genoeg wel een productieverlies”, vertelt Marlies Huysmans, onderzoeker Vruchtgroentes aan het Proefcentrum Hoogstraten.
Warmtewisselaar
Door de serre meer te isoleren, kunnen er problemen ontstaan door opstapeling van vochtige lucht in de serre. Het ontvochtigen van een kas gebeurt meestal door te ventileren via ramen. Om warmteverliezen via ramen te beperken, grijpen we naar actieve ontvochtiging om zo ook de energie aanwezig in het verdampte vocht te recupereren. In het project werd een dampwarmtepomp ontworpen die bestaat uit een warmtemassawisselaar en een verdamper. De warmtemassawisselaar zorgt voor het drogen van de lucht via een zoutoplossing. De damp uit de kaslucht wordt zo omgezet in warmte. De verdamper gaat de verdunde zoutoplossing terug concentreren zodat het systeem circulair werkt.
CO₂
De rookgassen van warmtekrachtkoppelingen (wkk) worden gebruikt om CO₂ te doseren als koolstofbron in de serres. De kwaliteit van het rookgas na zuivering is hierbij belangrijk om groeiremming en oogstverliezen te voorkomen. NOx, SO₂ en ethyleen zijn 3 schadelijke componenten die vaak in de rookgassen terugkomen. Om het risico en de effecten in kaart te brengen, werd een SO₂-sensor ontwikkeld. NOx en ethyleen konden al online gemeten worden. Met deze sensor kan een volledig correct beeld geschetst worden over de gassamenstelling afkomstig van de wkk.
Het GLITCH Kompas is een online tool die innovatieve telers, actief in de glastuinbouwsector in Vlaanderen en Nederland, begeleidt bij het realiseren van relevante innovaties middels co-creatie. Co-creatie is een intensieve samenwerking tussen diverse betrokken partijen die allen werken rond een gemeenschappelijk doel en waarbij innovaties ontwikkeld worden die een meerwaarde creëren voor deze betrokken partijen. “De doelgroep van het GLITCH Kompas bestaat uit de koplopers in de glastuinbouwsector, zoals telers, teeltvoorlichters, toeleveranciers, onderzoekscentra, kennisinstellingen en alle belanghebbenden. Door een intensieve samenwerking tussen deze partijen worden innovaties ontwikkeld die afgestemd zijn op de markt. Innovaties worden immers pas echt interessant wanneer ze ook in de praktijk gebruikt worden”, benadrukt gedeputeerde voor Landbouw en Europese samenwerking Kathleen Helsen. “Medewerkers van de proefcentra en de Dienst Landbouw van de provincie gaan nu extra inzetten op begeleiding van de telers zodat ze de beste technieken effectief op hun bedrijf kunnen toepassen.”
Klimaatneutraal en rendabel
“Door de mooie resultaten van Glitch zijn we gesterkt in de idee dat er nog veel mogelijk is om die klimaatdoelstellingen te behalen en de wereld van de glastuinbouw nog meer klimaatneutraal te maken. Bovendien willen we onze positie van koploper en innovatief karakter binnen de glastuinbouwsector waar blijven maken. Daar is het project Energlik uit gegroeid”, vertelt Lien Bosmans van Proefcentrum Hoogstraten. “De globale doelstelling van het project is om aan te tonen dat een klimaatneutrale glastuinbouw en een economische rendabele glastuinbouw samen kunnen sporen. Om dit te realiseren, focussen we op 4 innovatietrajecten: captatie, opzuivering en opslag van CO₂ uit rookgassen om op het juiste moment te doseren, de doorontwikkeling van dag- en nachtschermen, de optimalisatie van ontvochtiging en als laatste de ontwikkeling en optimalisatie van sensortechniek om de aanwezige schimmeldruk in de teelt op te volgen. Deze 4 innovaties willen we praktijkklaar maken en integreren in een energie-efficiënt teeltsysteem. De laatste stap is deze innovatietrajecten uitrollen op de praktijkcentra en bij zo veel mogelijk glastuinbouwbedrijven.”
“Een beredeneerd gebruik van fossiele energie is een absolute noodzaak om tot een duurzame samenleving te komen. Dit geldt zeker voor de glastuinbouw. Het Glitch-project zette daarom in op de ontwikkeling van innovatieve energie-efficiënte en klimaatneutrale teelttechnieken en systemen in de glastuinbouw. Dit echter zonder de productie en de rendabiliteit uit het oog te verliezen. Het moet een win-winsituatie blijven voor zowel de producent als de consument”, zegt Jo Brouns, Vlaams minister van Economie, Innovatie, Werk, Sociale economie & Landbouw.
