Moeilijke toegang tot grond remt jonge boer
De jonge Pulse melkveehouder Jef De Schutter krijgt moeilijk toegang tot landbouwgrond. Pachten is onvoordelig voor de eigenaar, zelf kopen is quasi onmogelijk. Andere muren waar Jef tegenaan botst zijn de slechte perceptie van veeteelt en de volatiele, vaak ongunstige marktprijzen. Met eigen productie van hoeve-ijs slagen hij en zijn familie er toch goed in om met 70 koeien rond te komen.
Pulle is een deelgemeente van Zandhoven, en ligt in de groene zone tussen Antwerpen en Herentals. Onder de drie bezienswaardigheden die Wikipedia oplijst, staat “een boerderij aan de Cauwenberglei, sinds einde jaren 90 uitgegroeid tot een ware toeristische trekpleister langs een fietsroutenetwerk omdat er ter plaatse ambachtelijk geproduceerd roomijs wordt aangeboden.”
Die boerderij is ‘De Hoeve’, waar de 33-jarige Jef De Schutter en zijn familie melk produceren voor hun befaamde ‘krijm’ (roomijs). Verbreding is een strategie die de familie gebruikt om het hoofd te bieden aan de uitdagingen die hen plagen. “Het is niet gemakkelijk om landbouwer te worden en te blijven”, ondervond Jef. Hij boert nu ruim zes jaar.
Pachtschuwe eigenaars
In 2012 is Jef in het bedrijf van zijn ouders, Marc en Maria, gestapt. Op ‘De Hoeve’ staan ongeveer 70 koeien in voor de melkproductie. “Net iets teveel voor onze melkrobot. Ons streefgetal is 68”, lacht hij toegeeflijk. Daarnaast neemt hij ook de jongvee-opfok op zich. Wat de werkzaamheden op het veld betreft, laat hij het één en ander in loonwerk doen.
Het bedrijf heeft 47 ha in gebruik. “We zijn zelfvoorzienend in mestafzet en voeder”, geeft Jef aan. Achter dat cijfer zit echter amper eigen grond. Een groot deel is van zijn ouders, een ander deel huurt hij buiten de pachtwet om. Dat geeft aanleiding tot heel wat onzekerheid. Waarom kan hij niet met reguliere pacht werken?
Jef: “Alle mensen hier hebben schrik om hun grond te verhuren aan een landbouwer binnen de pachtwet. Ze verhuren liever aan een particulier die er een paard op wil zetten. Ik snap het wel. Als ik de bandiet uithang, kan die mens nooit meer aan zijn grond. Wil hij verkopen, dan lukt dat maar voor twee derde van de normale prijs.”
Dure landbouwgrond
Jef ziet zijn toegang tot landbouwgrond ook beperkt door zogenaamde pensioenboeren. “Gepensioneerde landbouwers verhuren hun grond niet, maar houden hem voor de premies. Dat is gemakkelijk verdiend”, zegt hij. “Het feit dat ze nog subsidies krijgen wanneer ze hun grond aangeven bij de verzamelvraag stimuleert niet om grond aan een jonge landbouwer te verpachten.”
Zelf grond aankopen is niet echt een optie. De regio trekt gegoede gezinnen aan, op zoek naar een paradijsje in het groen met plaats voor paard of pony. “Grond is duur. We zitten ‘gevangen’ in de driehoek tussen Antwerpen, Turnhout en Geel. In deze streek gaat veel landbouwgrond op aan niet-agrarisch gebruik. Verkaveling en verpaarding maken beschikbare grond schaars en drijven de prijzen op. Voor een paardenwei wordt 120.000 euro per ha betaald”, getuigt hij.
Onteigening voor Sigmaplan
Net als andere landbouwers uit de streek is ook ‘De Hoeve’ niet gespaard gebleven van onteigening door de overheid. In het kader van het Sigmaplan moest de familie net geen 6 ha landbouwgrond afstaan. Van de compensatie daarvoor is Jef niet onder de indruk. “Voor dat geld kun je geen nieuwe grond kopen, als die al te koop staat”, schampert hij.
Intussen is er nog niets van het overstromingsgebied uit het Sigmaplan gerealiseerd in het gebied. Dat komt onder meer door de felle tegenstand van alle landbouwers uit de streek, die zich als een blok tegen de plannen hebben gekant. De afgestane landbouwgrond is nu eigendom van De Vlaamse Waterweg. Dat wil zeggen dat Jef die voorlopig nog kan bewerken, zonder garanties of toekomstperspectief. “En je kan er niet mee naar de bank trekken”, voegt zijn zus nog toe.
‘Krijm’ van De Hoeve
Leen De Schutter, de zus van Jef, is 32. Zij werkt al sinds 2010 mee op de boerderij en zal op 1 juli het aandeel van haar vader in het bedrijf overnemen. Ze verzorgt in hoofdzaak de bereiding en de verkoop van desserts, schepijs en ijstaarten op ‘De Hoeve’. Ze neemt ook de papierwinkel in verband met de verwerking op zich. “Maar we springen bij elkaar bij wanneer dat nodig is”, benadrukt ze.
De ouders van Jef en Leen begonnen zelf melk te verwerken in 1995. Dankzij de befaamde ‘krijm’ van ‘De Hoeve’ blijft het familiebedrijf rendabel. Leen verwerkt slechts een paar procent van de totale melkproductie, afhankelijk van het seizoen en het weer. Het grootste deel van de melk gaat naar Milcobel.
Het tegenvallende weer in mei speelt de verkoop parten, en dat zal in de jaarcijfers te zien zijn, vreest Leen. “Ik heb al geleerd dat je een slecht voorjaar niet kan goedmaken met een goede zomer. Omgekeerd kan het wel. Met mei staat of valt het hoogseizoen.” Voor welk deel van de inkomsten de eigen verwerking verantwoordelijk is, fluctueert sterk. “Dat hangt af van de prijzen. Als de melk goedkoop is en het voeder duur, stijgt het inkomen dat we halen uit onze eigen verwerking. De verhouding is nu ongeveer fiftyfifty”, schat Leen.
Faire prijzen, fair VLIF
Dankzij de ligging tussen fietsknooppunt 96 en 97 en langs de Lange Fietsroute 5 (LF5) - én uiteraard de kwaliteit van het geserveerde ijs - bedient Leen heel wat klanten. Maar ook daar botst het bedrijf tegen grenzen aan. Maximum de helft van de bruto bedrijfsresultaten mag komen uit verbredingsactiviteiten, stelt een voorwaarde voor VLIF-steun. Daar wordt mogelijk een mouw aan gepast in de nabije toekomst.
“VLIF-steun is waardevol, en de overheid moet erop blijven inzetten”, begint Jef. “Het is een goede manier om geld vanuit de Europese Unie beschikbaar te maken voor de landbouw hier, omdat enkel landbouwers er aanspraak op kunnen maken. Er is veel kans dat als het VLIF verdwijnt, een deel van die middelen niet langer bij actieve landbouwers terechtkomt.”
Korte keten, lange dagen
Met verbreding gaat ook een hele administratieve last gepaard. “Bij ons is het nog redelijk eenvoudig”, merk Leen op. “Wij maken ijs van melk. Maar je kan daar ook breder in gaan. Sommige collega’s bereiden een heel assortiment aan producten.” Doorheen de jaren merkt ze een enorme toename van de regelgeving en het papierwerk dat ermee samen gaat. “Het is maar goed dat alles nu strenger is, maar er kruipt veel tijd in. Ik ben dan nog een pietje-precies, met mijn achtergrond van industrieel ingenieur voeding. De directe verkoop vraagt veel werk. Dat gaat ook over avonden en weekends. Gelukkig kan alles thuis, en staat mijn man achter mij en het bedrijf. Dat maakt de combinatie met mijn kindjes niet makkelijk, maar werkbaar”, getuigt Leen.
Probleem met perceptie
“Het is weeral de landbouw, hoor je overal. Dat komt er ook nog eens bij”, zucht Jef wanneer de groene beweging ter sprake komt. Meer inspanningen voor klimaat, dierenwelzijn en waterkwaliteit dreigen, bovenop de hoge eisen van vandaag. “Dat de kranten net nu naar buiten komen met het nieuws van de mestfraude, net voor het mestactieplan moet worden goedgekeurd, lijkt me niet toevallig.”
Tegelijk kan de jonge melkveehouder geen begrip opbrengen voor overtreders. “De mestbank moet de fraudeurs aanpakken. Het zijn niet alleen boeren die de mist ingegaan zijn. Verwerkers en transporteurs hebben meegewerkt. Maar de mainstream media scheert iedereen over dezelfde kam. Hier wordt niet gefraudeerd, maar we moeten het wel weer gaan uitleggen.”
