Supermarkten moeten hogere melkprijs betalen

De prijsstijgingen voor melk hebben rechtstreeks weinig te maken met de oorlog in Oekraïne, dat geen grote melkvolumes exporteerde. “Voor de zuivelmarkt begonnen de hogere prijzen reeds in augustus 2021, nog lang voor de oorlog. In Europa en andere regio’s in de wereld daalde de melkproductie. De prijs die aan de Belgische melkveehouders betaald werd, steeg van juli tot december 2021 met 29%. In het eerste kwartaal van dit jaar liep de stijging op tot 40%”, zegt voorzitter Catherine Pycke van BCZ.

Gestegen kosten

Daar staan voor de melkveehouders en de zuivelindustrie gestegen kosten tegenover inzake energie, lonen, grondstoffen, verpakkingen, transport, … waar de oorlog in Oekraïne wel een impact op had. “Het is schrijnend te moeten vaststellen dat het de voorbije maanden op onze eigen consumentenmarkt onmogelijk was om de hogere kosten door te rekenen, terwijl dat wel mogelijk was tussen bedrijven onderling en voor de export. Dit zorgde voor zware verliezen bij de zuivelindustrie, met onder meer een faillissement, een sluiting en overnames tot gevolg. Bij heel wat bedrijven is de situatie nog steeds gespannen. Het doorrekenen van dergelijke onvoorzienbare kostenstijgingen bij de retail moet beter afdwingbaar worden, zo niet dreigen leveranciers het slachtoffer te worden van machtsmisbruik verderop in de keten”, zegt Pycke.

Melkprijs

Afgevaardigd bestuurder Renaat Debergh van BCZ kan niet voorspellen op welk niveau de melkprijs zal stabiliseren. “We zien vandaag al prijzen die we tot voor kort onmogelijk achtten. Melk krijgt een grotere waarde en dat is op zich niet slecht, maar men mag daar ook niet in overdrijven. Wij zien liever een gematigde evolutie dan de huidige pieken. Wij kunnen niet voorspellen wat het plafond is voor de melkprijs of wanneer we dat zouden bereiken, maar één gedachte houden wij in het achterhoofd: ‘what goes up, must come down’”, weet Renaat Debergh.

“Het valt bovendien op dat vandaag wereldwijd de hogere melkprijzen niet leiden tot een hogere melkproductie, wat je vroeger wel zag. De hogere productie corrigeerde dan bijna automatisch de hoge melkprijs. In ons land zie je dat de Vlaamse melkveehouders net iets meer melk zijn gaan produceren, terwijl de evolutie in het zuiden met wat meer vertraging dezelfde trend volgt.”

Structurele daling

“De lagere wereldwijde productie heeft een verscheidenheid aan oorzaken, van slechte weersomstandigheden tot milieu-overwegingen en dierenwelzijn, maar zeker voor Europa lijkt de daling structureel te worden. En de inflatie is er al. Het wordt afwachten of er ook een recessie komt. We zien al de gevolgen van de inflatie in het consumptiepatroon van de Belg. Zoals verwacht probeert die bij inflatie in de eerste plaats te besparen op voeding. Als de retail de werkelijke kosten eindelijk begint door te rekenen, zal dat effect misschien nog groter worden”, stelt Debergh.

Brexit en bio

De Belgische zuivelindustrie heeft de Brexit beter verteerd dan de meeste andere Europese landen. Waar de export van kaas en boter vanuit Europa naar de UK gemiddeld daalde, steeg die voor alle zuivelproducten samen vanuit ons land met bijna 30%. Nog een opvallend cijfer: de leveringen van biomelk stegen in ons land in 2021 met 7,6% tot 104 miljoen l, terwijl de totale melkleveringen in 2021 met 0,5% daalden tot 4.182 miljoen l. Het is voor het eerst sinds 2012 dat de totale melkleveringen in ons land dalen.

Investeringen

De Belgische zuivelindustrie deed het goed in 2021. De omzet groeide met 2% naar 5,4 miljoen euro en de werkgelegenheid stagneerde na 5 jaar van groei. De investeringen in de zuivelindustrie stegen met 23% naar 170 miljoen euro en dat is volgens de BCZ een record voor deze sector. Van elke 11 euro die wordt geïnvesteerd in de hele Belgische voedingsindustrie, gaat 1 euro naar de zuivel.

PAS

De Programmatische Aanpak Stikstof (PAS) baart de zuivelindustrie nog steeds zorgen, omdat die volgens de BCZ onvermijdelijk leidt naar een productievermindering van 20% inzake melk in Vlaanderen. “Het is geen vorm van goed bestuur dat men in het PAS vertrekt van de situatie van 2015. Sindsdien zijn al meer dan 1.000 melkveehouders gestopt, terwijl andere gegroeid zijn of al maatregelen hebben genomen inzake stikstof. Wij steunen het voorstel van het expertenpanel om te werken met verhandelbare stikstofemissierechten. Een onafhankelijke en betrouwbare voedselvoorziening is een nieuwe politieke prioriteit. We moeten de lokale voorziening in zuivel koesteren. Zonder toekomst voor de melkveehouders is er geen toekomst voor de zuivelindustrie”, stelt Catherine Pycke.

Stikstof

“De zuivelindustrie onderschrijft de doelstelling dat er minder stikstof moet uitgestoten worden, maar wij zien andere manieren om dat te bereiken dan het sluiten van bedrijven. Het geld van de opkoopregeling van de PAS zou men als overheid beter investeren in het meebetalen aan de stikstofmaatregelen die de landbouw opgelegd krijgt. Nu vraagt men aan de boeren om te investeren in stikstofreductie, terwijl ze tegelijk minder zullen mogen produceren. Dat valt niet te rijmen”, vult Debergh aan.

Duurzaamheid

Catherine Pycke wijst erop dat de zuivelsector reeds heel wat inspanningen doet inzake duurzaamheid. “Een gemiddelde melkveehouder neemt vandaag 19 duurzaamheidsinitiatieven die verder gaan dan wat wettelijk bepaald is. In 2014 waren dat nog maar 9 initiatieven. De helft van de melkveehouders zet in op het verhogen van de gemiddelde leeftijd van hun koeien en 1 op de 3 bevordert de biodiversiteit op de velden.”

De zuivelindustrie draagt eveneens zijn steentje bij. Op 10 jaar tijd wordt per liter verwerkte melk 22% minder energie en 34% minder water verbruikt en wordt 29% minder CO2 uitgestoten.

Belgische melk duurder dan in buurlanden

Ondanks de dreiging van de PAS zien Debergh en Pycke meer positieve dan negatieve factoren die de zuivelmarkt beïnvloeden. Aan de positieve zijde staan onder meer het lagere aanbod van melk in Europa, de kleine voorraden, de lage waarde van de euro tegenover de dollar en de goede aardolieprijzen. Aan de negatieve zijde staat de dalende uitvoer (omdat Belgische melk duurder wordt dan in de buurlanden), de hoge inflatie en een mogelijke recessie en de weerstand in de retail. Ook meegenomen is dat de kosten voor de productie van melkalternatieven (sojadrink, amandeldrink …) eveneens hard gestegen zijn.

Filip Van der Linden