Bayer heeft verschillende sites over de hele wereld, van Europa tot Azië en Amerika. Hierbij zijn tientallen veredelaars betrokken. “Maar we zijn niet op ons eentje. Een veredelaar wordt omgeven door mensen die hen ondersteunen, die in het lab werken, die op het veld werken, die administratief helpen,… Alleen kan je het niet”, vertelt Meindert Boon van Bayer. Hij is werkzaam in Enkhuizen, in een regio waar veel grote groenteveredelaars bij elkaar te vinden zijn, zoals Syngenta, Beo en Enza Zaden.
Veredelen met kennis en ervaring
Boon is duidelijk niet aan zijn proefstuk toe. Hij werkt bij Bayer sinds 1986 en begon als veredelingsassistent. Daarna groeide hij door tot veredelaar en uiteindelijk naar Breeding Lead voor brassica en leafy (kool en spinazie) in Europa. Nu is hij Crop Design Lead voor brassica en paprika, hij geeft leiding aan een groep veredelaars. “Ik heb in mijn carrière het meest gewerkt met bloemkool, broccoli en sluitkool. Andere gewassen vragen vaak een andere veredelingsmethodiek, er zijn overeenkomsten maar zeker ook duidelijke verschillen”, vertelt hij.
Veredeling zit dus duidelijk in de genen van deze man. Zelf komt hij uit een telersfamilie, en besliste hij om een cursus veredelingstechnieken te volgen in Wageningen Universiteit. “Ondertussen heb ik ook veel ervaring kunnen opdoen. En ik merk dat er een hele evolutie is. Veredeling 30 jaar geleden is anders dan veredeling nu. Vroeger had je al de vrij bestoven rassen – de zaadvaste rassen. Tegenwoordig zijn het allemaal hybriden. De conversie van zaadvaste rassen naar hybride rassen is een belangrijke geweest, maar het werkt wel helemaal anders. Hybriden hebben meer groeikracht, en je kan wat makkelijker nieuwe eigenschappen inkruisen. Ze zijn vaak beter aangepast aan de omstandigheden door hun groeikracht.”
Werken aan product van de toekomst
Een bedrijf heeft een heel portfolio aan producten en diensten. Als je veredelt, moet je weten wat je wil verbeteren. Bayer wil in de producten zo veel mogelijk innoveren. “In koolgewassen streeft men bijvoorbeeld naar witblijvende bloemkool en machinaal oogstbare broccoli. Die zijn baanbrekend en bestonden nog niet”, legt Boon uit.
Om te weten waar je naartoe wil bij de veredeling van een product, moet je weten wat de wensen zijn van de teler, consument, retail... maar je moet ook anticiperen op macro-economische trends. “Het idee van vandaag is het product voor over 20 jaar, want dat is de tijd die nodig is bij de veredeling van sommige gewassen. De innovaties van vandaag zijn zo'n 25 jaar geleden bedacht, en daarom moeten we ons dus ook bedenken hoe de wereld eruit zal zien binnen 30 jaar. Dat is een lange tijd, maar met de nieuwe technieken kunnen we dat proces wel versnellen.”
Een product voor de hele keten
Elke schakel in de voedselketen heeft wel zijn eisen voor een product. Een teler wil een goede opbrengst, kwaliteit, oogstgemak en oogstzekerheid, en wil daarvoor zo min mogelijk middelen (zoals water en gewasbescherming) gebruiken. “Ziektetolerantie is daarom belangrijk in de veredeling. In bladgroenten zoals spinazie is dat zeker een prioriteit”, vertelt Boon. De retail wil dan weer producten die lang vers blijven. De consument ten slotte wil een verbeterde smaak, gezonde inhoudsstoffen en gemak bij het klaarmaken.
Voor sommige producten moet ook over de grens kunnen worden gekeken. Spanje is een goed voorbeeld. “Spanje is de groentetuin voor Europa voor de winter. Heel veel van die producten worden geëxporteerd naar Noord-Europa. Dat product moet dus aan de kwaliteitseisen voldoen die hier gelden. Over het algemeen is de kwaliteitsstandaard wel vrij uniform.”
Als je weet welk product je wil creëren, moet je de eigenschappen zoeken die je wil inkruisen. Zo is er in bloemkool een grote variatie ontstaan. “Van de bloemkolen is 90% sowieso wit, maar er zijn ook oranje, paarse en groene romanesco. Het blijft echter wel belangrijk dat er geen gebreken in de bloemkool sluipen. Ook daar moet je rekening mee houden.”
Klimaat en socio-economische trends
Op het vlak van klimaat zorgen hittegolven voor de grootste problemen. Die hebben een grotere impact dan nat tigheid. “De aangepastheid van de rassen is de grootste uitdaging. In het verleden werden kolen geteeld in gematigd zeeklimaat. Koolgewassen houden niet van hitte. Nu we hier ook perioden boven 30 graden hebben, geeft dat problemen met de teelt.”
Boon: “We zien zeker nog wel wat uitdagingen. Sowieso moeten we naar minder oogstverliezen en verliezen in het handelskanaal. En arbeid is nu al schaars en duur, dat zal denk ik ook niet veranderen. We willen dus zorgen voor producten die gemakkelijk te oogsten zijn en die minder arbeidsinput vragen.”
Testen, testen, en nog eens testen
In de teelten bestaat er een genetische variatie die veredelaars in staat stelt om beter aangepaste producten te maken. Dat vereist echter dat producten intensief getest moeten worden. Zo moeten de hybriden getest worden tijdens verschillende omstandigheden en over meerdere jaren, zodat je al de variabelen meeneemt. “Als je de hybride introduceert, moet het gedrag van een variëteit constant en voorspelbaar zijn”, geeft hij mee.
Het ontwikkelen van die oude lijnen is complex en duurt lang. Bloemkool van zaad tot zaad duurt 2 jaar. Een oude lijn heeft 7 generaties nodig vooraleer die zuiver genoeg is. Erna moeten de hybriden getest worden. Producten zoals een bloemkool of broccoli worden daartoe geplant in Nederland, maar ook in Zuid-Europa en Amerika. Op die manier krijg je een goed idee van het gedrag van de nieuwe variëteiten. Dat kan 3 tot 5 jaar duren.
“Er wordt veel getest, en in alle fasen”, verklaart Boon. Zo bestaan er proeven die gericht zijn op lijnontwikkeling: die zijn gericht op het vroeg testen van hybriden, en op het laat testen van hybriden. “Hoe later het proefstadium, hoe groter de proeven en hoe meer proeven het worden, want dan moet je kijken naar de aangepastheid van het product.”
CRISPR-Cas
CRISPR-Cas is een nieuw instrument om de veredeling te versnellen en om gericht te werken. Boon is best positief over de techniek. “Het kan een goede tool zijn: je kan bijvoorbeeld kijken naar ziekteresistenties. Het biedt sowieso voordelen voor de veredeling, maar het kan nog jaren duren eer we dat kunnen toepassen. Het biedt zeker voor de toekomst mogelijkheden, maar we moeten afwachten of we het mogen gebruiken.”
Bayer in Enkhuizen
Op de Bayer-site in Enkhuizen heerst er een aangename bedrijvigheid. Bayer veredelt er niet alleen groentegewassen. De wereldwijd geproduceerde zaden worden in Enkhuizen ontvangen, waarna ze worden geschoond en opgewaardeerd. Vervolgens worden ze opgeslagen of verpakt en naar klanten verzonden in meer dan 100 landen van het EMEA-gebied. Die klanten zijn vooral plantenkwekers. “De zaden komen van overal, maar Chili is een groot productiegebied. Ook Denemarken, Frankrijk en Nederland zijn belangrijke landen”, aldus Cees Deen, die zich onder meer bezighoudt met duurzaamheid.
De kwaliteit van de zaden is uiteraard belangrijk. Er wordt gekeken of er geen onkruidzaden aanwezig zijn, of het vochtgehalte goed is… Ook de sortering op maat en gewicht is belangrijk. “We weten welke maat de beste kwaliteit geeft. Er wordt zowel visueel als digitaal gesorteerd”, legt Deen uit. Sommige zaden worden bovendien geprimet. “Bij sla wordt dat gedaan voor een gelijktijdige kieming en voor het doorbreken van de kiemrust”, wordt uitgelegd. Bovendien worden de zaden ook behandeld met fungiciden tegen bodemschimmels.
Marlies Vleugels
