Een jaar dat zonder moeite, ziekten en plagen verloopt, is niet aan België besteed. In 2019 teisterden vooral aardvlooien, zwarte bonenluizen en groene bladluizen de velden. In 2020 kan met neonicotinoïden (NNi) behandeld zaad nog worden gebruikt, vanwege de 120 dagen-noodtoelating. De middelen die er nog zijn, moeten dus nu – maar ook in de toekomst – doordacht worden ingezet. Pyrethroiden moeten enkel bij hoognood worden ingezet, verder ziet het KBIVB heil in de middelen Teppeki en Movento tegen groene bladluizen.
Groene bladluizen kunnen de bieten met vergelingsziekte opzadelen. - Foto: KBIVB
Het jaar 2019 is een perfect voorbeeld van hoe een trend zich voortzet. NNi zijn moleculen die in verband werden gebracht met bijensterfte. Het is vanwege een 120 dagenregeling (van 15 februari tot en met 14 juni) dat dit jaar enkel suikerbietzaden gecoat met Cruiser 600 FS of Poncho Beta mogen worden uitgezaaid op Belgisch grondgebied voor zover voldaan wordt aan bepaalde voorwaarden. Waarschijnlijk is het dus volgend jaar een exit voor de moleculen die de meeste bodeminsecten en bladinsecten efficiënt kon bestrijden. “De meeste van de bietentelers hielden hier al rekening mee, met een gevolg dat in 2019 74% van het areaal zaaiden met Force-behandeld zaad”, vertelt projectleider gewasbescherming Kathleen Antoons van het Koninklijk Belgisch Instituut tot Verbetering van de Biet (KBIVB).
NNi gebruikt? Rotatie beperken!
Door de 120 dagenregeling kon nog 25% van de landbouwers in 2019 uitzaaien met neonicotinoïden. “De landbouwers die vorig jaar nog kozen voor zaad met neonicotinoïden, worden nu maatregelen opgelegd. Die moeten worden opgevolgd, want er kunnen sancties voortkomen bij niet naleving”, klinkt het. Eén maatregel is dat de vruchtwisseling stevig aan banden wordt gelegd. Zo mogen 2 teeltjaren na de uitzaai geen bijen attractieve bloeiende gewassen worden gezaaid. De 3 daaropvolgende teeltjaren kunnen minder bijenattractieve gewassen worden uitgezaaid of geplant. Voorbeelden hiervan zijn aardappelen, maïs en vezelvlas. Andere gewassen zijn opgelijst, en te vinden op de site van het KBIVB en fytoweb.
Bloeiende groenbedekkers kunnen wel, op voorwaarde dat groenbedekkers niet bloeien. Om te voorkomen dat ze niet bloeien kan een mechanische behandeling plaatsvinden. Maaien is toegestaan om de zaadvorming te vermijden, maar de plant mag niet in zijn geheel worden vernietigd. Men kan ook later zaaien. Bij later zaaien en maaien moet de regelgeving inzake ecologisch aandachtsgebied (EAG) wel in acht worden genomen. Ook kan men de bloei vermijden via de rassenkeuze.
Aardvlooien en bietenkevers
Vorig jaar werden wel wat bovengrondse insecten gespot op de bietenplanten. Echter, aanwezigheid wil vaak niet zeggen dat er opbrengstverlies aan gekoppeld is. In het algemeen wordt aangeraden om bij bovengrondse insecten, met uitzondering van de groene bladluis, pas te behandelen als er een zware aantasting is.
Sinds half april tot begin mei was het aantal aardvlooien wel spectaculair te noemen. Echter de schade viel best nog mee. Verder waren op de planten ook bietenkevers aanwezig. De beperkte schade van bietenkevers was rond het 6-8 bladstadium en aan dat stadium kunnen de bieten er wel tegen zonder behandeling. Uit een bietenproef van het KBIVB bleek bovendien dat een perceel dat behandeld is tegen bietenkevers, met het klassieke FAR-systeem, geen betere suikeropbrengst levert dan bij een onbehandeld perceel. “Aangezien deze proef slechts éénmaal werd aangelegd, kunnen we wel niet zeker zijn of dit altijd het geval is”, vertelt ze.
Zwarte en groene bladluizen
Onder de bladluizen kunnen zwarte bonenluizen en groene bladluizen schade aanrichten. De zwarte bonenluis is het minst gevaarlijk. Deze luis veroorzaakt zuigschade, waardoor de bladeren omkrullen. Zwarte bonenluizen zijn heel slechte/geen overdragers van het zwak vergelingsvirus, het virus die het meest voorkomt in België. Ze zijn wel overdragers van het sterk vergelingsvirus (bijna niet aanwezig in België) maar als secundaire overdragers: ze brengen het niet in het veld, maar als er al vergeling is, kunnen ze het overdragen naar andere planten. Vorig jaar waren ze al vroeg aanwezig in ons waarnemingsnetwerk, en ze bleven ook heel het seizoen aanwezig”, vertelt Antoons. “De fysische schade aan de plant leverde echter geen opbrengstverlies .”
Als je geen pyrethroiden moet gebruiken, doe het dan niet. Ze kunnen nuttigen doden die bijdragen aan de bestrijding van groene bladluis, - Foto: KBIVB
Ten slotte werd ook gemonitord op groene bladluis, die de biet wel met vergelingsziekte kan opzadelen. Vorig jaar was dit plaaginsect vooral regionaal aanwezig. “In het algemeen was er minder groene bladluis in de provincies Luik en Vlaams-Brabant. In Oost- en West-Vlaanderen waren de aantallen hoger.”
Er werd in 2019 gemiddeld 1 behandeling uitgevoerd met insecticiden die werkzaam zijn tegen groene bladluizen. In het algemeen werd er 1,8 insecticidebehandeling uitgevoerd (pyrethroid + dimethoate + Okapi + pirimor + Teppeki + Movento).
Aandacht voor bedrijfshygiëne
Om het probleem van groene bladluis in te dijken zorgt een goede bedrijfshygiëne voor een propere start. Zo kan men de overlevingsplaatsen van de bladluis en dus van het virus vernietigen. Ten eerste kan de bietenteler bietenafval zo veel mogelijk vermijden door oogstverliezen te beperken en het op tijd ruimen van bietenresten. Daarnaast is het van belang om kuilen met voederbieten te verwijderen. Ten slotte zijn veel onkruiden een reservoir voor het virus. De groene bladluis kan het daar opnemen en verspreiden in het perceel. “Een goede onkruidbestrijding is dus cruciaal”, klinkt het.
Veel erkende insecticiden afgeraden
Tegen groene bladluis zijn in 2020 verschillende insecticiden erkend. Deze zijn niet allemaal aangeraden als bestrijding. Bulldock 25 EC, Decis EC 2.5 en Decis 15 EW bijvoorbeeld bevatten pyrethroïden, waar een resistentieproblematiek aan vasthangt. De werkzaamheid van deze producten is erg slecht. Verder zijn de toelatingen van middelen op basis van dimethoaat ingetrokken, wat onder andere in producten zit als Dimistar Progress en Perfekthion 400 EC. Die actieve stof voldoet niet meer aan de eisen van de Europese wetgeving. Er kan dit jaar nog verkocht worden tot 31 mei, en gebruikt tot 30 juni.
Okapi en Pirimor hebben een iets betere werkzaamheid, maar worden ook afgeraden. “Beide producten bevatten pirimicarb, en ongeveer 50% van de bladluizen zijn hier al resistent voor”, verklaart Antoons.
Heil in Teppeki en Movento
Eigenlijk is het enige werkzame erkende middel in 2020 Teppeki. Dit middel heeft direct effect: de bladluis stopt met voeden binnen het uur en sterft binnen 2 à 7 dagen. Dankzij de aanpassing van de erkenning in februari 2020, kan Teppeki gebruikt worden vanaf het 2 bladstadium, en moet men niet meer wachten tot het 6 bladstadium. Bovendien mag het gemengd worden met een herbicide. Het heeft een nawerking van 10 à maximum 15 dagen. Ook Movento kan worden ingezet vanaf 2 bladstadium. Movento mag je mengen met een herbicide maar niet met Avadex, Centium, Safari en Venzar. Ook dit jaar werd voor Movento een 120 dagenregeling toegelaten. Die gaat in op 15 april en geldt tot en met 12 augustus. Het mag gebruikt worden aan een dosis 0,45 of 0,75 l/ha, in 1 of 2 toepassingen. Bij een dosis van 0,45 l/ha is er een nawerking van 2 weken, bij een dosis van 0,75 l/ha is er een nawerking van 3 weken. “Voor een goede werking is het best om ’s ochtends te behandelen, als de luchtvochtigheid hoog is en de huidmondjes open”, tipt Antoons. Gebruik het met voldoende water, minimum 200 l/ha en enkel bij groeizaam weer.
Het KBIVB raadt aan wekelijks je bietenpercelen te controleren op groene bladluis. Ze zitten vaak in het hart van de plant en onderaan het blad. Is de schadedrempel bereikt, doe je een behandeling. “Garandeer bescherming tot het sluiten van de rijen”, klinkt het. “Herneem de waarnemingen 15 dagen na de eerste behandeling. Bemerk je bladluizen, moet je wachten tot de schadedrempel is bereikt om opnieuw te behandelen. Teppeki of Movento zijn dan de beschikbare opties. Als je geen pyrethroiden moet gebruiken, doe het dan niet. Ze kunnen nuttigen doden die bijdragen aan de bestrijding van groene bladluis, zoals lieveheersbeestjes.”
