Edito: een keten is zo sterk als de zwakste schakel
Van 25 tot en met 27 november gaat het grootste indoorevenement voor de mondiale aardappelsector door. Op de Interpom/Primeurs-beurs worden tal van innovatieve machines, rassen, teeltmethoden en softwaresystemen voorgesteld. De aardappelketen is gezegend met zoveel innovatie, maar voor duurzame groei zijn ook samenwerkingsverbanden binnen de keten noodzakelijk.
Technologische vooruitgang is cruciaal voor de Belgische en aardappelsector. Ze werkt immers met een hoge kostprijs en moet concurrerend blijven tegenover opkomende producenten elders. De ontwikkeling van nieuwe machines en software, maar ook van aardappelrassen en teeltmethoden is van extra belang, omdat de sector steeds vaker te maken heeft met lange periodes van ernstige droogte of juist regenval.
De sector moet echter verder kijken dan blinkend staal, rassenproeven etc. Voor aardappeltelers geldt dat ze met velen zijn en de afnemers met weinig. Het gevolg is dat aardappeltelers worden behandeld als grondstoffenleveranciers. Ze hebben weinig macht om een hogere prijs te vragen. De machtsverhouding uit zich ook in de contracten die frietfabrieken hanteren.
In de warme en droge zomer van 2018 zegen de aardappeloogsten ineen. Afnemers hielden landbouwers aan hun contract. Wie niet kon leveren door een misoogst, werd erop gewezen dat linksom of rechtsom de afnemers moesten worden vergoed. Tegelijk profiteren de landbouwers van de voortvarendheid van de frietfabrieken, die flink hebben geïnvesteerd om aan de groeiende vraag wereldwijd te voldoen.
Zonder sterke verwerkers zou de aardappelteelt niet de kaap van 100.000 hectare benaderen. Voor de afnemers geldt bovendien dat ze zaken doen met een klein aantal fastfood- of supermarktketens. Zij vormen het cruciale luik naar de consument en hebben uiteindelijk de meeste macht om de prijs te zetten. Ze zijn wellicht soms dader als het aankomt op het afknijpen van aardappeltelers, maar ook slachtoffer.
Het is dan ook te hopen dat een nieuwe Brancheorganisatie wordt geformeerd om de aardappelketen als geheel te versterken. De organisatie zet zich onder meer in voor evenwichtige contracten, het indekken van marktrisico’s, innovatie en het voeren van een discussie over ‘big data’ (gebruik, eigendomsrecht). De landbouworganisaties en Belgapom zijn de stichtende leden, maar laten ruimte voor nieuwe partners.
Het zou wenselijk zijn als partijen historisch gegroeid wantrouwen laten varen. Het eng gedefinieerde eigenbelang voor de korte termijn kan beter plaats maken voor een brede visie op de lange termijn, waarbij alle schakels loon naar werken krijgen.
